Misr inqilobi (2011-2013)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Misrdagi inqilob. Qohira, Iskandariya va boshqa shaharlarda (jumladan, xorijiy davlatlardagi Misr elchixonalari oldida) bir qator norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi, namoyishchilar prezident isteʼfosini talab qilib chiqdi.

Namoyishchilar prezidentning isteʼfosidan tashqari yangi ish oʻrinlarini yaratish, ish haqini oshirish, uy-joy taqchilligiga yechim topish, oziq-ovqat narxining oshishi, soʻz erkinligi va turmush darajasini oshirishni talab qilishdi. standartlar[1].

Sabablar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqola: Misr tarixi

Bir qator ekspert va jurnalistlarning fikricha, Misrdagi tartibsizliklarning asosiy sabablari: Bir rahbarning 30 yillik doimiy hokimiyati, ishsizlik, uy joy muommolari, soʻz erkinligi va bir qancha demografik faktorlar hisoblandi.

Bir qancha tahlillarga koʻra, Misrdagi norozilik namoyishlari Tunisdagi inqilobga turtki boʻlgan. Tunisdagi inqilob singari, Misrdagi tartibsizliklar boshida oʻzini-oʻzi yoqib yuborish hollari ham boʻlgan. 17-yanvar kuni Qohiradagi parlament binosi oldida talaba oʻzini yoqib yuborgan[2]. Tunisdagi tartibsizliklar singari, Misrdagi tartibsizliklar ham jahon axborot agentliklari tomonidan batafsil yoritildi va turli nomlar oldi: "Twitter inqilobi"[3], "Yoshlik"[4], "Xardal"[5], "Dam olish maskani"[6], "Qovun" , "Piramidalar inqilobi"[7] kabi namoyish nomlarini olgan.

Baradei roli[tahrir | manbasini tahrirlash]

Karlos Latuffning karikaturasi

19-yanvar kuni Misrdan boʻlgan MAGATEning sobiq rahbari Muhammad al-Baradei jurnalistlarga bergan intervyusida Misrdagi vaziyatni Tunis bilan bogʻlab, prezident Muborak agʻdarilishi mumkinligini, chunki „xalq oʻzgarishlarni kutmoqda“ deb aytgan[8]. Biroq, Misrda hokimiyat oʻzgarishi bundan ham oldinroq oʻylab topilgan edi. 2010-yil fevral oyida Baradei MAGATE rahbari lavozimidan isteʼfoga chiqib, muxolifat harakati[9] tashkil etilishini eʼlon qildi va Misr prezidenti boʻlish istagini eʼlon qilgan edi[10]. 2010-yil dekabr oyida Baradei misrliklarni fuqarolik boʻysunmaslikka chaqirgan edi[11].

27-yanvar kuni Muhammad al-Baradei 28-yanvardagi namoyishda ishtirok etish uchun Venadan Qohiraga uchib, Muborakni isteʼfosini talab qildi[12]. U „namoyishchilar xoxlasa“ davlat rahbari boʻlishga tayyorligini bildirdi. Biroq yetib kelishi bilan u uy qamogʻiga olindi. Biroq, 30-yanvar kuni Baradei allaqachon Qohiraning bosh maydonidagi mitingda birlashgan muxolifat (shu jumladan islomchilar) rahbari sifatida nutq soʻzladi[13].

Hukumatning choralari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat ustidan nazoratni saqlab qolish uchun hukumat muxolifat yetakchilarini (ham liberallar, ham islomchilar[14]) hibsga oldi. Harakatlarni muvofiqlashtirish va vaziyatning keskinlashuviga yoʻl qoʻymaslik uchun mamlakatda Internet[15] va (vaqtincha) mobil aloqa oʻchirildi. Hukumat isteʼfoga chiqarildi va yangi tayinlovlar amalga oshirildi. Katta shaharlarda komendantlik soati eʼlon qilindi.

Hujum ob’ektlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Politsiya bilan toʻqnashuvlardan soʻng namoyishchilar politsiya mashinalari[16], maʼmuriyat binolarini[17], hukmron partiya idoralari[18], televideniye markazlari va vazirlik binolarini (Tashqi ishlar vazirligi va Ichki ishlar vazirligi) binolarini nishonga oldi[19].

Muborak tarafdorlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2-fevral kuni kutilmaganda voqea joyiga yangi kuch Mubrak tarafdorlari kirib keldi: Ulardan baʼzilari oʻqotar quroldan muxolifatga qarata oʻq uzishni boshladilar[20]. Namoyishchilardan tashqari Muborak tarafdorlari ham jurnalistlarga hujum qilgan[21]. Maʼlumotlarga koʻra, armiya Muborak tarafdorlarining namoyishchilarga qilgan hujumlariga toʻsqinlik qilmagan[22].

Xronologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muborak isteʼfoga chiqishidan oldin[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr politsiyasi 2011-yil 25-yanvar
Imbabada (Qohira) namoyishni tarqatish, 2011-yil 28-yanvar
2011-yil 29-yanvar kuni Tahrir maydonidagi tank ustidagi namoyishchilar
2011-yil 29-yanvarda Parijdagi Misr elchixonasi yaqinidagi namoyishlar
2011-yil 30-yanvarda Melburndagi Misr elchixonasi oldidagi namoyishlar
Yoqib yuborilgan NDP ofisi
2011-yil 30-yanvar Qohira
Yoqib yuborilgan M113 zirhli transportyor, 2011-yil 3-fevral
Ishlatilgan qobiqlar, 30-yanvar
2011-yil 1-fevral Qohira
"Agar arabchani tushunmasangiz, xitoy tilida aytaylik: Muborak, ket! „
Qohirada qibtitlar ibodat qilish, 9-fevral, 2011-yil

Oʻtgan kunlarda kichik norozilik namoyishlari boʻlib oʻtgan boʻlsa-da, namoyishlarning asosiy toʻlqini butun mamlakat boʻylab 25-yanvardan boshlangan.

  • 25-yanvar (seshanba): “Gʻazab kuni"
  • 15 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga keldi.
  • Misr politsiyasi hukumatga qarshi shiorlar va prezident Husni Muborakning isteʼfosini va mamlakatda tub islohotlar oʻtkazilishini talab qilayotgan minglab namoyishchilarni tarqatib yuborish uchun koʻzdan yosh chiqazuvchi gaz ishlatdi. Koʻzdan yosh chiqazuvchi gaz qoʻllanganidan soʻng namoyishchilar tarqaldi, biroq tez orada toʻplanib, yana namosyishlarni davom ettirishdi. Natijada butun mamlakat boʻylab tartibsizliklar boshlanib ketdi[23]. Maʼlumotlarga koʻra bir politsiyachi va uch namoyishchi halok boʻlgan.
  • 26-yanvar (chorshanba)
  • Suvayshda namoyishchilar politsiya boʻlimi va Milliy demokratik partiya binosini yoqib yuborishga harakat qilishdi.
  • Misr hukumati fuqarolarga shahar koʻchalarida guruh boʻlib toʻplanish va ommaviy namoyishlar oʻtkazishni taqiqladi[24].
  • 27-yanvar (payshanba)
  • Suvayshda oʻt oʻchirish stantsiyasi yonib ketdi. Norozilik Misrning boshqa shaharlariga (Ismoiliya, Iskandariya va bsohqa) shaharlar boʻylab tarqala boshladi[25].
  • Rasmiylar avval hibsga olingan 259 nafar namoyishchini ozod qildi[26].
  • Misr politsiyasi hukumatga qarshi namoyishlarda qatnashgani uchun mingdan ortiq odamni hibsga oldi, ammo bu harakatlar namoyishchilarni toʻxtata olmadi[27].
  • 28-yanvar (juma): qoʻshinlarning shaharlarga kirishi, Internetning uzilishi
  • Internet, mobil aloqa[15][28] oʻchirildi, „Musulmon birodarlar“ning 5 nafar yetakchisining hibsga olinishi, Qohirada qoʻshinlar, Tahrir maydonining yopilishi, Iskandariya, Suvaysh, Mansuriyda toʻqnashuvlar sabab 9 nafar kishi halok boʻlganligi maʼlum boʻldi.
  • Misr politsiyasi Qohiradagi keng koʻlamli namoyishlarni suv purkagichlar bilan tarqata boshladi. Bundan tashqari, namoyishchilarga qarshi koʻzdan yosh oqizuvchi gaz va rezina oʻqlardan foydalanildi[29].
  • MAGATEning sobiq rahbari Muhammad al-Baradey uy qamogʻiga olindi. U 28-yanvar kuni juma namozidan keyin boshlangan mitingga qoʻshildi, biroq tez orada politsiya uning shahar boʻylab harakatlanishini cheklab qoʻydi.[30]
  • Qohiradagi Misr muzeyi eksponatlarini oʻgʻirlash holaatlari kuzatildi.
  • 29-yanvar (shanba): hukumat isteʼfosi va Ichki ishlar vazirligi binosiga bostirib kirishga urinish
  • 30-yanvar (yakshanba)
  • 50 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga yigʻildi.
  • Vadi Natrun qamoqxonasidan minglab mahbuslarning qochishi. Mahbuslar „qoʻriqchilarning qarshiligini bostirishdi“ va ozod boʻlishdi va yaqin atrofdagi shahar va qishloqlarga qochib ketishdi[31].
  • Ozarbayjon elchixonasi xodimi vafot etdi. Ozarbayjon fuqarolarini Misrdan evakuatsiya qilish boshlandi[32][33].
  • AQSh oʻz fuqarolarini Misrni „imkon qadar tezroq“ tark etishga chaqirdi[34].
  • Rossiyaning " Lukoyl " va " Novatek " kompaniyalari oʻz xodimlarini evakuatsiya qildi[35].
  • Misr hukumati Sharm al-Shayx kurort shahriga qoʻshin yuboradi[36].
  • 31-yanvar (dushanba)
  • 250 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga yogʻildi..
  • Yaponiya Tashqi ishlar vazirligi yaponiyalik sayyohlarni evakuatsiya qilish uchun charter samolyotlar yollayotganini eʼlon qildi. " Nissan " korporatsiyasi Gizadagi yigʻish zavodini bir haftaga yopib qoʻydi, " Panasonik ", " Toyota ", " Toshiba " va " Hitachi „ xodimlarining Misrga rejalashtirilgan barcha ish safarlarini bekor qildi[37].
  • Qohiradagi Al-Azhar universitetining boshqird talabalari Boshqirdiston hukumatidan ularni Misrdan evakuatsiya qilishni soʻradi[38].
  • Misr hukumati mamlakatning asosiy dengiz darvozasi hisoblangan Iskandariya portini yopdi. Mahalliy aholi oziq-ovqat tanqisligi va ocharchilik tahdidi tufayli vahima ichida. Iskandariya xristian jamoasi talonchilik va vandalizmga qarshi otryadlar yaratdi[39].
  • 1-fevral (seshanba): “Millionlar marshi" va Muborakning televideniyedagi murojaati
  • Milliy frontda birlashgan muxolifat[40] seshanba kuni „Millionlar marshi“ni eʼlon qildi. Bir milliondan ortiq namoyishchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga chiqdi, ular armiya qurshovida toʻplanishdi. Miting faollari provokatorlarni aniqlash uchun „xalq xavfsizligi“ otryadlarini tuzdilar.
  • Kechqurun prezident Muborak televideniye orqali xalqqa murojaat qildi va u Misr shaharlari koʻchalarida oʻrnatilgan ulkan monitorlarda namoyish etildi. U 2011-yil kuzida boʻlib oʻtadigan navbatdagi saylovlarda qatnashmasligini, ammo shu vaqtgacha prezidentlik lavozimini saqlab qolishini aytdi.
  • 2-fevral (chorshanba): Muborak tarafdorlari noroziliklarga qarshi
  • Misr Ichki ishlar vazirligining eʼlon qilingan maʼlumotlariga koʻra, tartibsizliklar paytida 20 mingga yaqin mahbus qamoqxonalardan qochib ketgan, ular orasida faoliyati taqiqlangan " Musulmon birodarlar " harakati faollari va Falastinning " Hamas „ harakati aʼzolari ham mavjud edi[41].
  • Qohirada VGTRK muxbiri Sergey Pashkov kaltaklangan[42].
  • 4-fevral (juma): “Taʼtil kuni"
  • Muxolifat Tahrir maydoniga Muborakning isteʼfosini talab qilib, bir million tarafdorlarini olib keldi. Shunga oʻxshash harakatlar Iskandariya va al-Mansurda ham boʻlib oʻtdi[43]. Asosiy yangilik muxolifatchilar musulmon birodarlar[44] ham, Baradei[45] boʻlajak saylovlarda ishtirok etishdan bosh torta boshlagani edi.
  • 10-fevral (payshanba)
  • Muborak prezidentlik vakolatlarining bir qismini vitse-prezident Umar Sulaymonga[46] topshirdi, lekin isteʼfoga chiqishdan bosh tortdi. U 2011-yil sentabrigacha boʻlgan saylovlargacha Misrga rahbarlik qilish niyatini yana bir bor tasdiqladi va konstitutsiyaga oʻzgartirishlar tayyorlaganini aytdi. Bu haqda Muborak televideniye orqali xalqqa murojaatida maʼlum qilgan edi.
  • 11-fevral (juma)

Muborak hokimiyatni harbiylarga topshirib, isteʼfoga chiqdi.


AQShning Misr inqilobiga munosabatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 26-yanvar kuni AQSh Davlat departamenti Misr hukumatini namoyishchilar bilan tinch yoʻl bilan muomala qilishga chaqirgan edi[47].
  • Keyin, 2-fevral kuni Barak Obama Husni Muborakni zudlik bilan hokimiyatni topshirish jarayonini boshlashga chaqirgan edi[48].
  • 28-yanvar kuni AQSh Davlat kotibi Xillari Klinton rasmiy bayonotida har ikki tomonni zoʻravonlikdan tiyilishga va Misrni isloh qilish uchun zudlik bilan harakat qilishga chaqirgan edi[49].
  • 3-fevral kuni Nyu-Yorkning sobiq meri Rudolf Juliani Isroilni Misr muxolifatini Muborakning isteʼfosi talabida qoʻllab-quvvatlashga chaqirib chiqgan edi[50].
  • Maʼlumki, Amerika Qoʻshma Shtatlari 2011-yil yanvarida Misrda boʻlib oʻtgan xalq qoʻzgʻoloni kunlarida Misr va xorijiy nohukumat tashkilotlariga 150 million dollarga yaqin mablagʻ oʻtkazganligi haqida xabar berildi[51].

Misr inqilobining keyingi bosqichlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misr harbiylar hukmronligi ostida (02.11.2011 — 30.06.2012)[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2011-yil 11-fevral (juma) kuni soat 19:10 dan (Moskva vaqti bilan) Misrda hokimiyat Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, feldmarshal M. X. Tantavi. Bosh vazir A. Shafik yangi hukumat tuzilgunga qadar oʻz vakolatlarini vaqtincha saqlab qoldi[52]. Harbiylar konstitutsiyani toʻxtatib, parlamentni tarqatib yubordi[53].
  • 2011-yil 3-martda Bosh vazir A. Shafik isteʼfoga chiqishga majbur boʻldi (uning oʻrniga sobiq transport vaziri Essam Sharaf tayinlandi)[54].
  • 9-mart — ertalab Misr poytaxtida qibtiylar va musulmonlar oʻrtasida toʻqnashuvlar yuz berdi. Muqattam hududidagi otishma natijasida olti nafar nasroniy halok boʻldi, yana 45 nafari yaralandi.
  • 15-mart kuni Muborak rejimining asosiy tayanchi hisoblangan Davlat xavfsizlik xizmati[55] tugatildi.
  • 19-mart kuni konstitutsiyani oʻzgartirish boʻyicha referendum boʻlib oʻtdi, bunda prezidentning vakolatlari cheklandi (6 yil oʻrniga 4 yil, 3 muddatga taqiq, favqulodda vakolatlar bekor qilindi)[56].
  • 2011-yil 13-aprel — Misr hukumati sobiq prezident Husni Muborakni hibsga oldi[57] (Shu kungacha Muborak va uning oila aʼzolari Sharm al-Shayxdagi qarorgohda uy qamogʻida).
  • 16 -aprel — Oliy arbitraj sudining qarori bilan sobiq hukmron Misr Milliy-demokratik partiyasi tugatildi[58].
  • 21-aprel — Misr sudi sobiq prezident Husni Muborak va uning rafiqasi Syuzannaning ismlarini jamoat joylari nomlaridan olib tashlashga qaror qildi. Bugungi kunga qadar mamlakatimizda Muborak nomidagi besh yuzdan ortiq maktab mavjud.
  • 30-aprel kuni saylovda qatnashish uchun birinchi boʻlib Harakat Siyosiy byurosi aʼzosi Muhammad Mursiy boshchiligidagi Ozodlik va Adolat partiyasi tuzildi[59].

27-viloyatdan 18 tasi „Musulmon birodarlar“ nomzodiga ovoz berdi. Qohira va Nil deltasi, yaʼni oʻqimishli va savodli misrliklar yashaydigan, boshlangʻich darajada oʻqish va yozishni biladigan hududlar asosan Shafiqga ovoz berdi. Mursiy asosan Misrning savodsiz dehqonlari tomonidan saylanadigan prezident boʻldi. AQSh rahbariyati yangi prezidentni qoʻllab-quvvatladi[60].

  • 7-may kuni Qohirada qibtiy nasroniylar va salafiy musulmonlar oʻrtasida toʻqnashuvlar boshlandi[61]. Qohiraning Imbaba chekkasida sodir boʻlgan qirgʻin 15 kishining hayotiga zomin boʻldi. 232 mahalliy aholi jarohatlangan. Mojaro bir necha ming salafiylar — islomning eng radikal oqimlaridan biri vakillari Mari-Mina kopt cherkovini qurshab olganidan keyin boshlangan.
  • 2011-yil 6-iyun — Misrning „Musulmon birodarlar“ islomiy harakati mamlakatda taqiqlanganlar roʻyxatidan chiqarildi, deb xabar beradi Agence France-Presse.

Mursiy prezidentligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2012-yil 24-iyunda islomchi nomzod Muhammad Mursiy prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi. Moʻtadil islom harakati yetakchisi „Musulmon birodarlar“ 13 million 230 ming 131 saylovchi (51,73 foiz ovoz) qoʻllab-quvvatladi va atigi bir necha foizi raqibi, 12 million 347 ming 380 ovoz (48,27 foiz) olgan sobiq bosh vazir Ahmad Shafikdan oʻzib ketdi. Nomzodlar oʻrtasidagi tafovut million ovozdan kam boʻlgan. MSK maʼlumotlariga koʻra, saylovning ikkinchi bosqichida saylovchilarning 51,85 foizi ishtirok etgan.
  • 2012-yil 30-iyun — M. Mursiy Misr prezidenti lavozimini egalladi.
  • 2012-yil 8-iyul, yakshanba — Misr Prezidenti Muhammad Mursiy oʻz farmoni bilan Xalq Assambleyasini (parlament quyi palatasi) qayta tikladi. Davlat rahbari yangi konstitutsiyani ishlab chiqish uchun deputatlar yigʻilishini aytdi. Ertasi kuni Oliy Konstitutsiyaviy sud prezidentni parlament quyi palatasini tarqatib yuborish toʻgʻrisidagi sud qarorini bajarmaslikdan ogohlantirdi.
  • 10-iyul — Xalq majlisi tarqatib yuborilganidan keyin birinchi yarim soatlik yigʻilish oʻtkazildi. Shu kuni sud qonun chiqaruvchi organni chaqirishni taqiqlovchi qarorni qayta chiqardi. Bundan tashqari, Qurolli Kuchlar Oliy Kengashi davlat rahbarining harakatlaridan noroziligini bildirgan.
  • 24-iyul — Misr prezidenti Muhammad Mursiy suv xoʻjaligi vaziri Hisham Qandilni bosh vazir etib tayinladi.
  • 2012-yil 5-avgust — Sinaydagi Rafah nazorat-oʻtkazish punktida jangarilar tomonidan uyushtirilgan hujum chogʻida 16 misrlik chegarachi halok boʻldi.
  • 2012-yil 12-avgustda Prezident M.Mursiy Qurolli Kuchlar Oliy Kengashi rahbari, Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, feldmarshal M.X.Tantavini lavozimidan ozod qildi. Prezident farmoniga koʻra, Misr armiyasi bosh shtabi boshligʻi Sami Anan oʻz lavozimidan chetlatildi. Tantavi va Anandan tashqari, SCAFning yana bir qancha aʼzolari oʻz lavozimlaridan chetlashtirildi. Qurolli Kuchlar Oliy Kengashining yangi rahbari , general-polkovnik Abdul Fatoh Xalil as-Sisiy 2012-yil 12-avgustdan Misr Prezidenti — Kengash raisi, Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, Oliy qoʻmondon etib tayinlandi. Misr. Bundan tashqari, Mursiy 2012-yil 17-iyundagi prezident vakolatlarini cheklashga qaratilgan va shu paytgacha mamlakatning asosiy qonunini almashtirgan konstitutsiyaviy deklaratsiyani bekor qildi. Mursiy hukmi Misrda prezident va harbiylar oʻrtasidagi „ikki hokimiyatning tugashi“ va „oʻtish davrining toʻliq yakuni“ sifatida koʻrilmoqda.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Jailan Zayan. „AFP – Egypt braces for nationwide protests“. AFP (25-yanvar 2011-yil). 12-iyul 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 25-yanvar 2011-yil.
  2. ↑ „NEWSru.co.il: Студент совершил акт самосожжения перед зданием парламента в Каире“. 20-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  3. ↑ „Лента.ру: Ближний Восток: Твиттерная революция“. 1-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  4. ↑ {{{1}}} „Elbaradei: I will join the Youth Revolution on Friday“ (27-yanvar 2011-yil). Qaraldi: 27-yanvar 2011-yil.
  5. ↑ „Журналист Сергей Пашков назвал египетские выступления «Горчичной революцией» (видеорепортаж, содержащийся на ссылке; 3:17)“. 29-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  6. ↑ V reportaje korrespondentov programmi „Seychas“ 5 kanala (g. Sankt-Peterburg, 29.01.2011 g. 16:00)
  7. ↑ „Востоковед Александр Игнатенко: если Мубарака уберут, американцы рыдать не будут“. 2-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 8-fevral 2011-yil.
  8. ↑ „NEWSru.co.il: Эль-Барадеи: «Египет ждет то же, что и Тунис»“. 22-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  9. ↑ „NEWSru.co.il: Бывший глава МАГАТЭ эль-Барадеи создает «Коалицию за перемены»“. 11-iyul 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  10. ↑ „NEWSru.co.il: Мухаммед эль-Барадеи хочет баллотироваться на пост президента Египта“. 11-iyul 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  11. ↑ „NEWSru.co.il: Бывший глава МАГАТЭ призвал египтян к акции гражданского неповиновения“. 14-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
  12. ↑ „Лента.ру: Ближний Восток: Бывший глава МАГАТЭ призвал президента Египта уйти в отставку“. 10-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  13. ↑ „Лента.ру: Эль-Барадей провозгласил наступление новой эры в Египте“. 21-dekabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  14. ↑ Portal-Credo.ru: V Yegipte prodoljayutsya massovie aresti chlenov dvijeniya „Bratya-musulmane“[sayt ishlamaydi]
  15. ↑ 15,0 15,1 „БФМ.РУ: Египет стер себя с интернет-карты мира“. 1-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-yanvar 2011-yil.
  16. ↑ Izrailskoe informatsionnoe agentstvo: V Yegipte napadayut na politseyskie uchastki i pojarnie stansii[sayt ishlamaydi]
  17. ↑ RIA Novosti: Demonstranti podojgli zdanie administratsii v egipetskoy Aleksandrii
  18. ↑ „Вести.ру: Манифестанты подожгли штаб-квартиру правящей партии“. 1-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-yanvar 2011-yil.
  19. ↑ „Росбалт: Протестующие в Египте штурмуют здания МИД и государственного ТВ“. 30-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-yanvar 2011-yil.
  20. ↑ „Первый канал: В Египте сторонники президента Мубарака открыли огонь по оппозиционерам“. 10-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-fevral 2011-yil.
  21. ↑ Novie Izvestiya: V stolknoveniyax mejdu protivnikami i storonnikami prezidenta Yegipta postradali jurnalisti[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  22. ↑ „В Каире возобновились ожесточенные столкновения сторонников и противников Хосни Мубарака“. 14-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2011-yil.
  23. ↑ „В Египте начались антиправительственные беспорядки“. 29-dekabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  24. ↑ „В Египте запретили уличные акции“. 27-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  25. ↑ „Протесты в Египте перекинулись вглубь страны“. 12-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  26. ↑ „Власти Египта освободили почти 260 задержанных участников демонстраций“. 5-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14-iyul 2011-yil.
  27. ↑ „Число арестованных в Египте перевалило за тысячу человек“. 27-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  28. ↑ „Лента.ру: Египет полностью отключился от интернета“. 29-noyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  29. ↑ „Египетская полиция применила против демонстрантов водяные пушки“. 7-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  30. ↑ „Бывшего главу МАГАТЭ посадили под домашний арест“. 6-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  31. ↑ „Лента.ру: Из тюрьмы в Египте сбежали тысячи заключенных“. 16-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  32. ↑ „Day.Az: При беспорядках в Египте погиб сотрудник посольства Азербайджана“. 3-mart 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-yanvar 2011-yil.
  33. ↑ „Day.Az: В Баку прибыл самолет с эвакуированными из Египта гражданами Азербайджана“. 2-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-fevral 2011-yil.
  34. ↑ „Газета.ру: США призывают своих граждан покинуть Египет «быстро, насколько возможно», готовят в понедельник эвакуацию“. 2-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  35. ↑ „Газета.ру: «Лукойл» и «Новатэк» эвакуируют сотрудников из Египта, где число жертв достигло 150, туристы остаются“. 2-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  36. ↑ „Газета.ру: Власти Египта вводят в Шарм-эш-Шейх войска“. 2-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  37. ↑ „Газета.ру: Nissan из-за беспорядков в Египте приостановила производство, отправив сотрудники на курорты“. 4-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  38. ↑ „Газета.ру: Студенты из Башкирии просят эвакуировать их из Каира; они заблокированы в общежитии, продукты заканчиваются“. 3-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  39. ↑ „БалтИнфо: Власти Египта закрыли главные морские ворота страны“. 30-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2011-yil.
  40. ↑ Yegipetskaya oppozitsiya obʼedinilas v Natsionalniy front
  41. ↑ „Комментарии — proUA: За время массовых протестов из тюрем Египта бежали 20 тысяч зеков“. 15-may 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2-fevral 2011-yil.
  42. ↑ „Лента.ру: В Египте избили российских журналистов“. 27-aprel 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  43. ↑ „На площадь Тахрир в Каире вышли больше миллиона человек“. 5-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  44. ↑ „Братья-мусульмане отказались от власти в Египте“. 6-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2011-yil.
  45. ↑ „Эль-Барадеи не будет бороться за пост президента Египта“. 6-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2011-yil.
  46. ↑ Al Jazeera: Defiant Mubarak refuses to resign(ingl.)
  47. ↑ „РИА Новости: Госдеп США призвал власти Египта к мирному обращению с демонстрантами“. 31-yanvar 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-yanvar 2011-yil.
  48. ↑ „Обама: Мубарак должен уйти немедленно“. NEWSru.co.il (2-fevral 2011-yil). 9-mart 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2-fevral 2011-yil.
  49. ↑ „Лента.ру: США потребовали немедленных реформ в Египте“. 12-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  50. ↑ Golos Rossii: Rudolf Djuliani: Izrail doljen podderjat egipetskuyu oppozitsiyu[sayt ishlamaydi]
  51. ↑ „Экономическая история ЦРУ: прослушка, перевороты и нелегальные доходы — Главные новости — Финмаркет“. 10-iyul 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-iyul 2013-yil.
  52. ↑ „Руководить внутренней и внешней политикой Египта будет глава Высшего совета ВС“. 16-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-fevral 2011-yil.
  53. ↑ „Военные Египта отменили действие конституции и распустили парламент“. 16-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-fevral 2011-yil.
  54. ↑ „Вести. Ru: Премьер-министр Египта подал в отставку“. 3-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-mart 2011-yil.
  55. ↑ „В Египте распустили службу госбезопасности“. 4-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  56. ↑ „В Египте подводят итоги референдума по изменению конституции“. 18-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-mart 2011-yil.
  57. ↑ „Хосни Мубарака арестовали“. 28-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  58. ↑ „Египетский суд распустил партию Мубарака“. 8-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  59. ↑ „Египетские исламисты создали политическую партию“. 25-yanvar 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.
  60. ↑ „Клинтон в Каире поддержала президента-исламиста“. 16-iyul 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-iyul 2012-yil.
  61. ↑ „В межрелигиозных столкновениях в Египте погибли пять человек“. 18-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2020-yil.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Уильям Бёрнс. Невидимая сила. Как работает американская дипломатия. М.: Альпина Паблишер, 2020. ISBN 978-5-9614-2828-5. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Misr_inqilobi_(2011-2013)&oldid=3576295" dan olindi