Kontent qismiga oʻtish

Gretsiyada korrupsiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Siyosiy korrupsiya
Tushunchalar
Mamlakatlar boʻyicha korrupsiya
Afrika
Osiyo
Yevropa
Shimoliy Amerika
Markaziy Amerika
Janubiy Amerika
Okeaniya

Gretsiyada korrupsiya mamlakatning iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi uchun taʼsir koʻrsatadi[1]. Transparency International tashkiloti 2012-yilda korrupsiya Gretsiyadagi moliyaviy inqirozni keltirib chiqarishda katta rol oʻynaganini taʼkidlaydi[2]. (lekin inqirozning oʻzi 2007—2008-yillardagi global moliyaviy inqiroz sabab kelib chiqqan va Gretsiya iqtisodiyoti oʻtgan davrning koʻp vaqtida inqirozga qadar yaxshi ahvolda edi[3]. Soliq toʻlashdan boʻyin tovlash yunon siyosatchilari tomonidan „milliy sport turi“ sifatida taʼriflangan — 2012-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, yiliga 30 milliard yevrogacha mablagʻ undirilmaydi[4]. 2016-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, yiliga 11 milliard yevrodan 16 milliard yevrogacha pul yigʻib boʻlmaydi[5]. Boshqa muhim summalar QQS (savdo soligʻi) firibgarligi[6] va kontrabanda tufayli undirilmagan[7]. 2016-yilda Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti, Gretsiya va Yevropa Komissiyasi Gretsiyaning korrupsiyaga qarshi milliy harakat rejasini (NACAP) amalga oshirish uchun Gretsiya rasmiylariga texnik imkoniyatlar berish orqali Gretsiyada yaxlitlikni oshirish va korrupsiyani kamaytirish loyihasini boshladi[8].

Siyosiy korrupsiya koʻplab siyosatchilar tomonidan ham muhim muammo sifatida tan olinadi.

Korrupsiyaga qarshi kurash boʻyicha hukumatning saʼy-harakatlari samarali deb baholanmagan, bir qancha manbalarga koʻra, bu korrupsiyaga qarshi kurash boʻyicha qonunchilikning yomon ijro etilishi va korrupsiyaga qarshi kurash idoralarining samarasizligi bilan izohlanadi. Korrupsiyaga qarshi kurash idoralariga haddan tashqari siyosiy taʼsir xodimlarni doimiy ravishda almashtirishga toʻsqinlik qilmoqda. So‘nggi paytlarda ommaviy axborot vositalarida yuqori martabali amaldorlarning korrupsiya ishlariga aloqadorligi haqida xabarlar tarqalgan[9][10].

Gretsiya korrupsiyasining kelib chiqishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yunonistonning ichida va tashqarisida sharhlovchilar yunon madaniyatidagi bu kamchilikni Gretsiyani Usmonli imperiyasi tomonidan notoʻgʻri boshqaruvi bilan bogʻlashdi. Usmonlilar tomonidan bosib olingan Yunonistonda soliqlarqa qarshilik koʻrsatish vatanparvarlik shakliga[11][12] va baʼzan omon qolish shartiga aylangan. Shu bilan birga, korrupsiya imperiya amaldorlari orasida, ayniqsa uning keyingi asrlarida keng tarqalgan edi. Mulk va tijorat soliq tizimlari xavf ostida qolgan[13].

Gretsiya 1830-yilda mustaqillikka erishdi, ammo zamonaviy Gretsiyadagi korrupsiya va Usmonli imperiyasiga soliq toʻlashga qarshilik koʻrsatish, shuningdek, imperiyaning etnik yunon amaldorlarining bir qismi (kodjabashilar) Yunoniston mustaqilligidan keyin oʻz pozitsiyalarini saqlab qolganligi bilan bogʻliq. Mustaqillikka erishgandan soʻng darhol yunonlar mustaqillik urushi davrida toʻplangan qarzlar tufayli ogʻir soliq yukiga duchor boʻlganlar, bu urush natijasida yuzaga kelgan qashshoqlik va vayronagarchilik bilan birlashdi. Biroq, Usmonlilar tomonidan nazoratsiz yurishga odatlangan va Yunon davlatida bu maqomni saqlab qolishga intilgan yuqori martabali amaldorlar orasida soliq toʻlashdan boʻyin tovlash kattaroq muammo edi.

Gretsiyaning soliq toʻlashdan boʻyin tovlash va korrupsiya darajasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
X asrda qurilgan Vatopedi monastiri. Monastir rahbariyati korrupsion faoliyatda ishtirok etgan, yunon hukumatining korrupsion mansabdor shaxslari bilan til biriktirib, davlat mablagʻlarini oʻzlashtirgan[14].
Korrupsiyani idrok qilish indeksi (2008-yil) (Gretsiya qarz inqirozi oldidan): Yeropa Ittifoqining eng yomon koʻrsatkichlari[15]
Mamlakat CPI reytingi 2008 (Jahon reytingi)
Bolgariya 3,6 (72)
Ruminiya 3,8 (70)
Polsha 4,6 (58)
Litva 4,6 (58)
Gretsiya 4,7 (57)
Italiya 4,8 (55)
Latviya 5.0 (52)
Slovakiya 5.0 (52)
Vengriya 5.1 (47)
Chex Respublikasi 5.2 (45)
Malta 5,8 (36)
Portugaliya 6.1 (32)

Inqirozdan oldin Gretsiya Transparency International tashkilotining korrupsiyani idrok etish indeksiga koʻra Yevropa Ittifoqining eng yomon koʻrsatkichlaridan biri edi[15] (jadvalga qarang);

2021-yilga kelib, Gretsiya 0 dan („juda korrupsiyalashgan“) 100 („juda toza“) gacha boʻlgan shkala boʻyicha 49 ball toʻpladi. Bu 2008-yilda qoʻllanilganidan farqli ball tizimi, shuning uchun 2008- va 2021-yil ballarini toʻgʻridan-toʻgʻri solishtirib boʻlmaydi. Ballar boʻyicha tartiblanganda, Gretsiya global indeksda 180 mamlakat orasida 58-oʻrinni egalladi. Indeksda birinchi oʻrinni egallagan davlat eng halol davlat sektoriga ega deb hisoblanadi[16]. Taqqoslash uchun, 2021-yildagi eng yaxshi ball 88 ball (1-o‘rin), eng yomon ball esa 11 ball (180-o‘rin) bo‘lgan[17].

2017-yilda yashirin iqtisodiyot (yalpi ichki mahsulotning %) (tanlangan Yevropa Ittifoqi mamlakatlari)[18]
Mamlakat Yashirin iqtisodiyot (yalpi ichki mahsulotga nisbatan foiz)
Estoniya 24.6
Malta 23.6
Vengriya 22.4
Sloveniya 22.4
Polsha 22.2
Gretsiya 21.5
Italiya 19.8
Ispaniya 17.2
Belgiya 15.6
Fransiya 12.8
Shvetsiya 12.1
Germaniya 10.4

2012-yil uchun maʼlumotlar shuni koʻrsatdiki, unchalik katta boʻlmagan yoki umuman soliq undirilmagan Gretsiya „soya iqtisodiyoti“ yoki „yashirin iqtisodiyot“ YaIMning toʻliq 24,3% ni tashkil etgan — Estoniyada 28,6%, Latviyada 26,5%, Italiyada 21,6%, Belgiya uchun 17,1%, Shvetsiya uchun 14,7%, Finlandiya uchun 13,7% va Germaniya uchun 13,5%[19][20] (2017-yilga kelib, Gretsiyada, Yevropa Ittifoqining aksariyat davlatlari qatorida vaziyat yaxshilandi[18]).

Lagard roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gretsiya hukumati 2010-yilda Fransiya sobiq moliya vaziri Kristin Lagarddan olingan Shveytsariyaning HSBC bankida hisob raqamlariga ega bo‘lgan 1991 kishi ro‘yxati bo‘yicha tergov olib bordi. Dastlab, rasmiylar turli vaqtlarda maʼlumotni yoʻqotgan yoki notoʻgʻri joylashtirganini daʼvo qilishgan. 2012-yil 29-oktabrda hukumat oʻz pozitsiyasini oʻzgartirib, oʻgʻirlangan maʼlumotlardan jinoyat sodir etganlikda gumon qilinganlarni jinoiy javobgarlikka tortish uchun foydalanmasligini aytdi. Buning oʻrniga Gretsiya hukumati jurnalist va haftalik Hot Doc jurnali muharriri Kostas Vaxevanisni hibsga oldi, chunki Vaxevanis „Lagard roʻyxati“ni eʼlon qilgandi[21]. Vaxevanis ikki yillik qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin boʻlgan shaxsiy hayot qonunlarini buzganlikda ayblangan[22]. Biroq bor-yo‘g‘i bir kun davom etgan sud jarayonidan so‘ng u oqlandi[23]. 2015-yilda bo‘lib o‘tgan yana bir sud jarayoni sobiq iqtisodiyot vaziri Giorgos Papakonstantinouni hujjatlarni buzib ko‘rsatganlikda aybdor deb topdi[24].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Primary Greek tax evaders are the professional classes“ (en). the Guardian (2012-yil 9-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.
  2. ↑ „The Cost of a Bribe Transparency International, Surveys, 3 April 2012“. 2019-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-dekabr.
  3. ↑ „2010-2018 Greek Debt Crisis and Greece's Past: Myths, Popular Notions and Implications“. Academia.edu. Qaraldi: 2018-yil 14-oktyabr.
  4. ↑ „A national sport no more“. The Economist (2012-yil 3-noyabr).
  5. ↑ „Tax evasion in Greece between €11bn and €16bn annually“. www.keeptalkinggreece.com. 2018-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 10-noyabr.
  6. ↑ „VAT Gap: Greece Lost 5 Bln Euros in Uncollected VAT Revenue - GreekReporter.com“. greece.greekreporter.com. Qaraldi: 2017-yil 10-noyabr.
  7. ↑ „Tax Evasion in Greece – A Study“ (2016-yil 22-iyun). Qaraldi: 2017-yil 10-noyabr.
  8. ↑ „Greece-OECD project: Technical support on anti-corruption - OECD“. www.oecd.org. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.
  9. ↑ „Greece Corruption Profile- Political Climate“. Business Anti-Corruption Portal. 2016-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 16-dekabr.
  10. ↑ „2012 Human Rights Reports: Greece“. The US Department of State. Qaraldi: 2013-yil 16-dekabr.
  11. ↑ Itano, Nicole. „Taxing Times in Greece“. Time (2010-yil 15-fevral). 2010-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-sentyabr.
  12. ↑ Reguly, Eric. „The roots of the Greek tragedy: bloated bureaucracy and tax evasion“. The Globe and Mail (2011-yil 10-iyun). Qaraldi: 2012-yil 10-sentyabr.
  13. ↑ Rozenweig, Luc; Stephane Monclare (Spring 2012). "Pour En Finir Avec Crise". Politique Internationale (135). Archived from the original on 5 January 2020. https://web.archive.org/web/20200105212348/http://www.politiqueinternationale.com/revue/read2.php?id_revue=135&id=1099&content=texte&search=. Qaraldi: 10 September 2012. Gretsiyada korrupsiya]] This is a transcript of an interview with Jean-Claude Juncker in which he mentions the Ottoman impact upon Greeceʼs property and commercial tax systems.
  14. ↑ Michael Lewis, „Beware of Greeks Bearing Bonds.“ Vanity Fair, 1 October 2010.
  15. ↑ 15,0 15,1 „Transparency International Corruption Perceptions Index 2008“. Transparency International. 2020-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 27-oktyabr.
  16. ↑ „The ABCs of the CPI: How the Corruption Perceptions Index is calculated“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 24-noyabr.
  17. ↑ „Corruption Perceptions Index 2021: Greece“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 24-noyabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Shadow Economies Around the World: What Did We Learn Over the Last 20 Years?“. IMF (2018-yil yanvar). Qaraldi: 2018-yil 27-oktyabr.
  19. ↑ „Will Euro Austerity Push the Shadow Economy Even Deeper Into the Dark?“. Bloomberg (2012-yil 6-dekabr). Qaraldi: 2014-yil 8-yanvar.
  20. ↑ „Media Coverage of the 2010 Greek Debt Crisis: Inaccuracies and Evidence of Manipulation“. Academia.edu (2014-yil yanvar).
  21. ↑ „Λίστα Λαγκάρντ“. zougla (2012-yil 26-oktyabr).
  22. ↑ McElroy, Damien. „Greek officials accused of persecution as 'Lagarde List' journalist appears in court“. London: The Telegraph (2012-yil 30-oktyabr).
  23. ↑ „Greek bank list editor Costas Vaxevanis acquitted“. BBC News (2012-yil 1-noyabr).
  24. ↑ A year in jail for Langarde list at Giorgos Papakonstantinou Το Βήμα 24 March 2015

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gretsiyada_korrupsiya&oldid=4292702" dan olindi