Kontent qismiga oʻtish

Jean-Claude Juncker

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Jean-Claude Juncker
Yevropa Komissiyasi Prezidenti
Mansab davri
2014-yil 1-noyabrdan – 2019-yil 1-noyabrgacha
Prezident Herman Van Rompuy
Donald Tusk
(Kengash Prezidentlari)
Vitse-prezident Frans Timmermans
Oʻtmishdoshi José Manuel Barroso
Vorisi Ursula von der Leyen
Lyuksemburg Bosh vaziri
Mansab davri
1995-yil 20-yanvardan – 2013-yil 4-dekabrgacha
Monarx Jean
Henri
Oʻtmishdoshi Jacques Santer
Vorisi Xavier Bettel
Lyuksemburg iqtisodiyot vaziri
Mansab davri
2009-yil 23-iyuldan – 2013-yil 4-dekabrgacha
Oʻtmishdoshi Luc Frieden
Vorisi ?
Lyuksemburg moliya vaziri
Mansab davri
1989-yil 14-iyuldan – 2009-yil 23-iyulgacha
Hukumat boshligʻi Jacques Santer
Oʻtmishdoshi Jacques Santer
Vorisi Luc Frieden
Lyuksemburg mehnat vaziri
Mansab davri
1984-yil 20-iyuldan – 1999-yil 7-avgustgacha
Hukumat boshligʻi Jacques Santer
Oʻtmishdoshi Jacques Santer
Vorisi François Biltgen
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 9-dekabr 1954-yil (1954-12-09) (70 yosh)
Redange, Luxembourg
Mukofotlari Faxriy legion ordeni Andoza:Italiya Respublikasi oldidagi xizmatlari uchun ordeni katta xochi (2001-yildan)
1-darajali Doʻstiq ordeni Uch yulduz ordeni
Avstriya oldidagi xizmatlari uchun ordeni
Avstriya oldidagi xizmatlari uchun ordeni
Andoza:Eman toji ordeni katta xochi Andoza:Lyuksemburg ordeni katta xochi

Jean-Claude Juncker (talaffuzi: Jan-Klod Yunker; 9-dekabr 1954) – Lyuksemburg siyosatchisi, 2014—2019-yillarda[1] Yevrokomissiya Prezidenti

1995-yildan 2013-yilgacha Lyuksemburgning 21-bosh vaziri, 1989-yildan 2009-yilgacha moliya vaziri va 2005-yildan 2013-yilgacha Yevroguruh prezidenti lavozimlarida ishlagan.

Yunker 2013-yilda Bosh vazir lavozimini tark etar ekan, Yevropa Ittifoqidagi barcha milliy hukumatlarning eng uzoq xizmat qilgan rahbari va dunyodagi eng uzoq vaqt xizmat qilgan demokratik yoʻl bilan saylangan yetakchilardan biri boʻlgan, uning faoliyati Yevropa moliyasining va suveren qarz inqirozi balandligini qamrab olgan[2]. 2005-yilda Yevrokomissiyaning birinchi doimiy prezidenti boʻldi[3].

2014-yilda Yevropa Xalq partiyasi (EPP) Yunkerni 2014-yilgi saylovlarda Komissiya raisligiga oʻzining yetakchi nomzodi yoki Spitsenkandidat sifatida koʻrsatdi. Bu Spitzenkandidat jarayonining birinchi marta qoʻllanilishini belgilab berdi[4]. Yunker saylov oldidan bu lavozimga nomzod sifatida saylovoldi tashviqotini olib borgan birinchi prezidentdir, bu jarayon Lissabon shartnomasi bilan kiritilgan. EPP parlamentdagi 751 oʻrindan 220 tasini qoʻlga kiritdi. 2014-yil 27-iyunda Yevropa Kengashi rasman Yunker nomzodini[5][6][7] lavozimiga koʻrsatdi va Yevropa Parlamenti uni 2014-yil 15-iyulda 729 kishidan 422 ta ovoz bilan sayladi[8]. 1-noyabrda prezident vazifasini bajarishga kirishdi[9].

Yunker yagona raqamli bozorni yaratish, Yevropa Ittifoqining energiya ittifoqini rivojlantirish, Transatlantika savdo bitimi boʻyicha muzokaralar olib borish, Yevropa Ittifoqining Iqtisodiy va valyuta ittifoqini ijtimoiy jihatdan isloh qilishni davom ettirish uning ustuvor yoʻnalishlari boʻlishini aytgan[10].

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yunker Redanjda tugʻilgan va bolaligining koʻp qismini Belvauxda oʻtkazgan[11]. Uning otasi Jozef poʻlat ustasi va nasroniy kasaba uyushmasi aʼzosi boʻlib, Ikkinchi jahon urushi paytida, Lyuksemburgni fashistlar bosib olganidan soʻng, Germaniya Vermaxtiga majburiy ravishda chaqirilgan[12]. Yunker otasining boshidan kechirgan urush dahshatlari uning Yevropa yarashuvi va integratsiyasi zarurati haqidagi qarashlarini shakllantirishga katta taʼsir koʻrsatganini tez-tez taʼkidlagan[13]. Belgiyaning Arlon chekkasida joylashgan Klerfonteyn shahridagi Rim-katolik oʻrta maktabida oʻqigan va Lyuksemburgga qaytib, Mishel Rodange litseyida bakalavr darajasini olish uchun qaytib kelgan. 1974-yilda Xristian ijtimoiy xalq partiyasiga qoʻshilgan[14]. Strasburg universitetida huquq fakultetida oʻqigan. 1979-yilda magistraturani tamomlagan. 1980-yilda Lyuksemburg Advokatlar kengashiga qoʻshilgan boʻlsa-da, hech qachon advokat sifatida ishlamagan.

Yunker Lyuksemburg janubidagi Esch-sur-Alzette kantonidagi Sanem kommunasidagi Belvauxda oʻsgan. Koʻmir va poʻlat ishlab chiqarishda ustunlik qilgan bu mahallada italyan va portugaliyalik muhojirlarning koʻp madaniyatli ishchi kuchi istiqomat qilgan. Ushbu ijtimoiy muhit Yunkerning fikrlash tarziga, uning integratsiya va birlashish mafkurasiga taʼsir koʻrsatdi.

Yunkerning otasi Sharqiy frontda Vermaxtdagi xizmati paytida ogʻir yaralangan, bu uning koʻrinadigan yarasini qoldirgan. Jozef Yunker butun umri davomida xristian mehnat uyushmasi aʼzosi boʻlgan. Bu esa oʻgʻlining siyosiy qarashlariga uning dastlabki kunlarida ham taʼsir qilgan. U kambagʻal oiladan boʻlganligi sababli, u oʻzining siyosiy mafkurasida ijtimoiy tengsizliklarga qarshi kurashni, barcha odamlar uchun teng imkoniyatlar va adolatni taʼminlashni asosiy oʻringa qoʻydi. Jan-Klod Belgiya chegarasi yaqinida joylashgan iyezuit maktab-internatiga bordi. Yunker maktab oʻquvchisi sifatida sinfdoshlari nomidan maktab maʼmuriyati bilan bahslashardi. Yunker katta xonadondagi oʻn ikki farzanddan biri boʻlib, yoshligidanoq tejash muhimligini oʻrgandi. Bu tajriba uning keyingi Moliya vaziri lavozimidagi faoliyati davomida foydali boʻldi[15].

Yunker Strasburg universitetini tamomlagach, parlament kotibi etib tayinlandi. Keyinchalik 1984-yilda birinchi marta Deputatlar palatasiga saylovda gʻalaba qozondi va darhol Bosh vazir Jak Santer kabinetiga Mehnat vaziri etib tayinlandi[16]. 1985-yilning ikkinchi yarmida Lyuksemburg Yevropa hamjamiyatlari kengashiga raislik qildi. Yunkerga ijtimoiy masalalar va byudjet kengashlari raisi sifatida Yevropadagi yetakchilik fazilatlarini rivojlantirishga imkon berdi. Aynan shu yerda Yunkerning Yevropaga moyilligi birinchi marta paydo boʻldi.

1989-yilgi saylovdan sal oldin Yunker yoʻl-transport hodisasida ogʻir jarohat oldi va ikki hafta komada yotdi[17]. Uning taʼkidlashicha, baxtsiz hodisa unga muvozanatni saqlashda qiyinchilik tugʻdirgan[18]. Shunday boʻlsa-da, vaqt oʻtishi bilan tuzalib, yana deputatlar palatasiga qaytarildi va Moliya vaziri lavozimiga koʻtarildi. Ayni paytda Jahon bankining 188 aʼzolik boshqaruvchilar kengashining Lyuksemburgdagi vakili lavozimini ham oldi[17].

1989-yilda Yunkerning parlamentga ikkinchi marta saylanishi uning Yevropa Ittifoqida obroʻ-eʼtibor qozonishini koʻrsatdi. Yunker 1991-yilda Lyuksemburgning Yevropa hamjamiyatlari kengashiga raisligi davrida Iqtisodiy va Moliyaviy Ishlar Kengashiga (ECOFIN) raislik qilgan. Maastrixt shartnomasining asosiy tashabbuskoriga aylangan[19]. Yunker asosan Iqtisodiy va Valyuta Ittifoqi haqidagi bandlar uchun mas’ul boʻlgan. Bu jarayon yevroning paydo boʻlishiga olib keldi[19]. Yunkerning oʻzi 1992-yilda Shartnomani imzolagan boʻlib, oʻsha paytda Xristian-Sotsial Xalq partiyasining parlament rahbari lavozimini egallagan[19].

1994-yilda vazirlik rolini saqlab qolgan holda Palataga qayta saylandi. Santer Yevropa Komissiyasining navbatdagi prezidenti lavozimiga nomzod boʻlishga tayyor boʻlganidan keyin faqat olti oy oʻtgach, Buyuk Gersog Jean 1995-yil 20-yanvarda Yunkerning Bosh vazir etib tayinlanishini maʼqulladi. Yunker bu vaqtda Jahon bankidagi lavozimidan voz kechdi, biroq moliya vaziri lavozimini saqlab qoldi[20].

Yunkerning bosh vazir sifatidagi birinchi muddati Lyuksemburgning xorijdagi obroʻsini yaxshilash uchun xalqaro ikki tomonlama aloqalarning iqtisodiy platformasiga qaratildi. 1996-yil dekabr oyida Dublinga tashrifi chogʻida Yunker Fransiya prezidenti Jak Shirak va Germaniya kansleri Gelmut Kol oʻrtasidagi iqtisodiy va valyuta ittifoqi siyosati boʻyicha kelishuvda vositachilik qildi. Matbuot Yunkerni ikkalasi oʻrtasida taxminiy konsensusga erishgani uchun „Dublin qahramoni“ deb atadi[21].

1997-yil Lyuksemburgga Yevropa Kengashining navbatdagi raisligi berildi. Shu vaqt ichida Yunker ishsizlikka qarshi integratsiyalashgan Yevropa siyosati uchun „Lyuksemburg jarayoni“ deb nomlangan jarayonni tashkil etish bilan birga, Yevropada ijtimoiy integratsiya masalasini qoʻllab-quvvatladi[22].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „MY PRIORITIES“. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyun 2014. „arxiv nusxasi“. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-may.
  2. ↑ McDonald-Gibson, Charlotte. „Luxembourg PM Jean-Claude Juncker calls snap elections amid secret“ (en). The Independent (2013-yil 11-iyul). Qaraldi: 2019-yil 12-avgust.
  3. ↑ „Jean-Claude Juncker, former president of the Eurogroup – Consilium“. www.consilium.europa.eu. 2022-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 24-iyul.
  4. ↑ Crisp, James. „The Brief: The race to succeed Jean-Claude Juncker“. euractiv.com (2017-yil 13-fevral). Qaraldi: 2017-yil 16-fevral.
  5. ↑ „Results of the 2014 European elections – European Parliament“ (en). www.europarl.europa.eu (2014-yil 1-iyul). Qaraldi: 2014-yil 28-iyul.
  6. ↑ „Summit backs Juncker in blow to UK“. BBC News (2014-yil 27-iyun).
  7. ↑ „EU leaders give thumbs up to Juncker, Britain isolated“. euractiv.com (2014-yil 27-iyun).
  8. ↑ „European Commission – PRESS RELEASES – Press release – A new start for Europe: My agenda for Jobs, Growth, Fairness and Democratic Change“. europa.eu.
  9. ↑ „Juncker elected to top EU job“. BBC News (2014-yil 15-iyul).
  10. ↑ „Jean-Claude Juncker: My priorities“ (en). juncker.epp.eu. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-iyun.
  11. ↑ „Juncker delivers keynote EU speech after mother's death“ (en). Reuters (2015-yil 9-sentyabr). 2019-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 3-sentyabr.
  12. ↑ SPIEGEL staff. „Commission Crusade: Cameron Outmaneuvered in Battle over Juncker“. Spiegel Online (2014-yil 19-iyun). Qaraldi: 2019-yil 3-sentyabr. „his 90-year-old father burst into tears when a tabloid accused him of Nazi association. (The older Juncker was forceably recruited into the Wehrmacht following the occupation of Luxembourg.)“.
  13. ↑ „Portrait: Into the mind of Jean-Claude Juncker“ (en). euronews (2014-yil 9-may). Qaraldi: 2019-yil 3-sentyabr.
  14. ↑ „Jean-Claude Juncker“. eu2005.lu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  15. ↑ Kopeinig, Margaretha. Jean-Claude Juncker: Der Europäer. Wien: Czernin, 2004.p.23ff
  16. ↑ „Jean-Claude Juncker“. eu2005.lu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Jean-Claude Juncker“. eu2005.lu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  18. ↑ Quatremer, Jean. „Jean-Claude Juncker, verre de rage“ (fr). Libération.fr (2016-yil 13-sentyabr).
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 „Jean-Claude Juncker“. eu2005.lu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  20. ↑ „Jean-Claude Juncker“. eu2005.lu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  21. ↑ „Luxembourg Prime Minister Jean-Claude Juncker to Present Distinguished Lecture at Pitt April 10“. news.pitt.edu. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr.
  22. ↑ „Jean-Claude Juncker as Head of the EPP“. democraticunion. Qaraldi: 2015-yil 5-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean-Claude_Juncker&oldid=5250347" dan olindi