Filippinda korrupsiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Siyosiy korrupsiya
Tushunchalar
Mamlakatlar boʻyicha korrupsiya
Afrika
Osiyo
Yevropa
Shimoliy Amerika
Markaziy Amerika
Janubiy Amerika
Okeaniya

Filippin keng tarqalgan korrupsiyadan aziyat chekmoqda[1]. Korrupsiya Filippinda Ispaniya mustamlaka davrida rivojlangan[2][3]. GAN Integrity kompaniyasining 2020-yil may oyida yangilangan Filippin Korrupsiya hisobotiga koʻra, Filippin fuqarolar hayotining koʻp jabhalarida va turli sohalarda bir qancha korrupsiya va jinoyatchilik hodisalaridan aziyat chekmoqda. Bunday korrupsiya xavfi mamlakatning sud tizimi, politsiya xizmati, davlat xizmatlari, yer boshqaruvi va tabiiy resurslarda keng tarqalgan. Filippindagi korrupsiyaga misollar: poraxoʻrlik, favoritizm, qarindosh-urugʻchilik, jazosiz qolish, oʻzlashtirish, tovlamachilik, reket, firibgarlik, soliq toʻlashdan boʻyin tovlash, shaffoflikning yoʻqligi, qonunlar va hukumat siyosatining yetarli darajada ijro etilmasligi va inson huquqlarini doimiy ravishda qoʻllab-quvvatlamaslik[4].

Qabul qilingan pasayish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transparency International tashkilotining 2021 yil uchun korrupsiyani idrok etish indeksi (CPI) mamlakatni (Jazoir, Misr, Zambiya va Nepal bilan birgalikda) 180 mamlakat ichida 117-oʻrinda qo‘yadi. Yuqori martaba ko‘pincha mamlakatning davlat sektorida yuqori korrupsiya keladi[5][6].

CPI mamlakatlari davlat sektoridagi korrupsiyaning idrok etilgan darajasini 0 – 100 gacha boʻlgan shkala boʻyicha oʻlchaydigan CPI balliga koʻra tartiblangan, bu yerda 0 mamlakat oʻta korrupsiyalashgan, 100 esa juda toza mamlakat sifatida qabul qilinganligini bildiradi. Filippin 2021-yilda 33 ball oldi; Indeksda oʻsha yili eng yuqori ball 88 ball, eng past ball esa 11 ball edi.

2012-yilda Prezident Benigno Akino, Transparency International maʼlumotlariga koʻra, Filippinning oʻsha paytdagi Korrupsiyani idrok etish indeksi reytingidagi muvaffaqiyatga sabab boʻlgan omillar: davlat xizmatining yaxshilangani va qogʻozbozlik kamayganida ko‘rindi[7].

Transparency International tashkilotining 2020-yil noyabr oyida 17 mamlakatdan 20 000 ga yaqin fuqarosi oʻrtasida oʻtkazgan soʻrovi, asosan, 2020-yilning iyun-sentyabr oylari oraligʻida, koʻproq filippinliklar hukumatning korrupsiyaga qarshi kurashiga osiyolik qoʻshnilariga qaraganda yaxshiroq ekanligini koʻrsatdi, ammo ular hukumatdagi korrupsiya katta muammo boʻlib qolayotganiga ishonishadi. Filippinlik respondentlarning 64 foizi so‘nggi 12 oy ichida korrupsiya kamaygan, 24 foizi esa ko‘paygan deb hisoblaydi. Bu Osiyo boʻylab oʻrtacha koʻrsatkichdan yaxshiroq natija[8].

Politsiya xizmatidagi korrupsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filippin politsiya tizimida korrupsiya xavfi yuqori, Filippin milliy politsiyasi (PNP) mamlakatdagi eng korrupsiyaga uchragan muassasalardan biri hisoblanadi. Milliy politsiya xodimlari va harbiy xizmatchilarning tovlamachilik, korrupsiya va mahalliy reketlarga aloqadorlik kabi jinoiy faoliyat bilan shugʻullangani haqida bir qancha xabarlar mavjud. Xususiy bizneslar, shuningdek, ular faqat politsiyaning yordamiga tayana olmasligini va ularning yarmi xususiy xavfsizlik uchun pul toʻlashni tanlashlarini aytishadi.

Filippinning CNN telekanaliga ko‘ra, politsiya komissari janob Sombero o‘z kurortlarida noqonuniy ishlagan 1300 ga yaqin xitoylik fuqarolarni ozod qilish uchun (immigratsiya organlariga pora berishga uringan qimor o‘yinchisi) Jek Lamdan 50 million PHP pora olishi bo‘yicha tergov ostida edi[9].

Sud-huquq tizimidagi korrupsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filippin sud tizimidagi korrupsiya ham asosiy muammo hisoblanadi. Sudning ijobiy qarorlari evaziga poraxoʻrlik va tartibsiz toʻlovlar juda keng tarqalgan. Sud organlarining mansabdor shaxslari qonunga koʻra mustaqil boʻlishiga qaramasdan, boy va kuchli guruhlar va shaxslar sud tizimi ustidan nazorat va taʼsir oʻtkazadilar, fuqarolik va jinoyat ishlari natijalariga taʼsir koʻrsatadilar. Moliyaviy investitsiya nizosi koʻpincha kadrlar yetishmasligi, resurslarning yetishmasligi va sud tizimidagi korrupsiya tufayli keraksiz uzoq vaqt sarflanadi. Adliya organlari xodimlarining maoshlarining pastligi imtiyozlar evaziga poraxoʻrlik muammosini yanada kuchaytirishga yordam beradi. Shuningdek, sud tizimi shaffof va xolis sud qarorlari qabul qilayotgani tanqid qilinadi.

Siyosiy nepotizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filippin siyosiy maydoni asosan siyosiy partiyalar uchun ovoz berish atrofida emas, balki oilalar yoki oilalar ittifoqlari tomonidan tartibga solinadi va boshqariladi[10]. „Padrino tizimi“ deb ataladigan kishi oʻz xizmatlaridan farqli oʻlaroq, oilaviy mansublik (qarindoshlik) yoki doʻstlik orqali iltifot, lavozim yoki siyosiy tayinlanishga erishadi. Padrino tizimi Filippinda koʻplab tortishuvlar va korrupsiya manbai boʻlgan.

Nepotizm bir nechta shaxslarni qoʻllab-quvvatlaydi va hukumatda ishga olish va koʻtarilish jarayonida adolatni buzadi[11].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Jurado, Emil. „The fourth most corrupt nation“. Manila Standard Today (2010-yil 12-mart). 2010-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-avgust.
  2. ↑ Quah, Jon S. T.. Curbing Corruption in Asian Countries: An Impossible Dream? (en). Emerald Group Publishing, July 21, 2011 — 115–117 bet. ISBN 978-0-85724-820-6. 2020-yil 4-sentyabrda qaraldi. 
  3. ↑ Sriwarakuel, Warayuth. Cultural Traditions and Contemporary Challenges in Southeast Asia: Hindu and Buddhist (en). CRVP, 2005 — 294 bet. ISBN 978-1-56518-213-4. 2021-yil 30-martda qaraldi. 
  4. ↑ „The Philippines Corruption Report“ (en-US). GAN Integrity. 2022-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-oktyabr.
  5. ↑ Cupin. „'Significant decliner' PH drops two places in 2021 Corruption Perception Index“. Rappler (2022-yil 25-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 4-fevral.
  6. ↑ „Philippines“ (en). Transparency.org. Transparency International. Qaraldi: 2022-yil 4-fevral.
  7. ↑ News. „PH corruption going, going, but not yet gone“. abs-cbnnews.com.
  8. ↑ Charm, Neil. „Corruption still a big problem — survey | BusinessWorld“. BusinessWorld (2020-yil 25-noyabr). 2020-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-mart.
  9. ↑ Sombero Tries To Clear Name, Says There Was 'Extortion' Not 'Bribery'. CNN Philippines (2017-yil 16-fevral).
  10. ↑ Coronel, Chua, Rimban, & Cruz The Rulemakers Philippine Center for Investigative Journalism (2007); p.49
  11. ↑ Peña. „Nepotism: The complex, distasteful act of naming relatives to gov't posts“ (en). Inquirer (2022-yil 27-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 18-fevral.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Filippinda_korrupsiya&oldid=3480822" dan olindi