Fransiya banki
 | |
| Bosh qarorgohi | Parij, Fransiya |
|---|---|
| Tashkil etilgan yili | 1800-yil 18-yanvar |
| Mulkchilik shakli | 100% Davlat mulki[1] |
| Rais | Fransua Vilrua de Galo |
| Markaziy banki |
 Fransiya |
| Veb sayti | www.banque-france.fr |
| Fransiya banki hozir ham faoliyat yuritadi, biroq aksariyat vazifalari YMBga oʻtkazilgan. | |
Fransiya banki (fransuzcha: Banque de France) — bosh qarorgohi Parijda joylashgan Fransiyaning markaziy banki. 1800-yilda asos solingan bank davlat qarzlarini boshqarish va banknotlarni chiqarish boʻyicha xususiy muassasa sifatida ish boshlagan. U fransuz hukumatining hisobvaraqlari, hisob-kitoblarini boshqarish va Gʻaznachilik hamda ayrim davlat kompaniyalari uchun toʻlovlarni osonlashtirish uchun javobgardir. 1999-yil 1-yanvarda Fransiya yevroni qabul qildi va Fransiya banki Yevrotizimning asoschilaridan biri boʻldi. Bu vaqtga qadar bank mamlakatning sobiq milliy valyutasi fransuz franki uchun javobgar edi.
Bugungi kunda Fransiya banki mustaqil institut boʻlib, 1999-yildan beri markaziy banklar Yevrotizimining aʼzosi hisoblanadi. Bu Yevropa markaziy banki (YMB) va barcha Yevropa Ittifoqi (YI) aʼzolarining milliy markaziy banklaridan (MMB) iborat. Uning uchta asosiy missiyasi, oʻz nizomida yozilganidek, fransuz pul strategiyasini yuritish, moliyaviy barqarorlikni taʼminlash va uy xoʻjaliklari, kichik va oʻrta biznes va Fransiya davlatiga xizmat koʻrsatishdir.
Fransua Vilrua de Galo 2015-yil 1-noyabrdan beri Fransiya bankiga rahbarlik qilib keladi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiyada emissiya faoliyatining muvaffaqiyatsiz birinchi tajribasi bu mamlakatda bank sektorining rivojlanishini uzoq yillarga kechiktirdi. 1716-yilda Jon Louga uning Banque Generale faoliyati ustidan berilgan monopol huquqlar halokatli qogʻoz chiqarilishiga va bankning atigi besh yil davom etgan keyingi yopilishiga olib keldi. Shundan soʻng hukumat emissiya banklarini tashkil etish boʻyicha cheklovlarni kuchaytirdi va bank ishining boshqa sohalarida, asosan, kredit va valyutada firmalarning shakllanishi sodir bo‘lgan bo‘lsa-da, 1776-yilgacha birorta emissiya banki tashkil etilmagan. Ushbu banklarning birinchisi Fransiya moliya vaziri Turgot tomonidan asos solingan Caisse d’Escompte kommandit shirkati edi. Bank o‘z faoliyatining boshidanoq hukumat bilan juda yaqin aloqada bo‘lib, vaqt o‘tishi bilan haqiqatda hukumat moliya bo‘limining bo‘limiga aylandi. Bankning 1783-yilda G‘aznachilikka 6 million frank kredit berish to‘g‘risidagi vaʼdasi unga „bosqin“ uyushtirdi va to‘lovlarni to‘xtatib qo‘yishga majbur qildi. Oʻsha vaqtga qadar Casga katta qarzdor boʻlgan davlat moliyasining ayanchli holati 1788-yilda bank banknotlarining kursi kuch bilan belgilanishiga olib keldi. Buning ortidan tayinlash rejimi oʻrnatildi. 1789-yildagi birinchi banknotalar asosan qonuniy toʻlov vositasi boʻlmagan, lekin faqat milliy boylik (biens nationalaux) tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan qisqa muddatli foizli davlat obligatsiyalari boʻlgan, odatda Kes tomonidan hisobga olingan. Biroq, 1790-yilda banknotalar qonuniy toʻlov vositasiga aylandi. Shundan soʻng, Fransiya banknotlar toʻlqiniga gʻarq boʻlib, Casni bankrotlikka olib keldi va koʻp yillar davomida qogʻoz pullarga nisbatan umumiy ishonchsizlikni qoldirdi [2].
Emitent banklarni tashkil etish 1792-yilgi farmon bilan taqiqlangan, ammo keyinchalik farmon bekor qilingan va 1796-1797-yillarda oddiy pul tiklangan. Bir qator Parij kredit banklarini emissiya faoliyatini amalga oshirishga undadi. Ularning asosiylari „Caisse des Comptes Curants“ va „Caisse d’Escomte du Commerce“ (Caisse d’Escompte du Commerce) edi. Keyingi yangilik 1798-yilda, provinsiyadagi birinchi emissiya banki Ruanda ochilganda yuz berdi. U yuz franklik mayda banknotlarni muomalaga chiqarishga kirishdi, Parij banklari esa 250 frankdan kam pul belgilarini chiqarishga odatlanmagan edi. Fransiyada bank faoliyatini boshqaradigan erkinlik hech qanday moliyaviy falokatlarga olib kelmadi va yaxshi tanlov boʻldi, ammo bir qator siyosiy voqealar bu vaziyatni tezda tugatishga majbur qildi [3].
Napoleonning markazlashtirishga moyilligi, shuningdek, davlat qimmatli qogʻozlarini hisobga olishda duch kelgan qiyinchiliklar-asosan oʻsha paytdagi hukumatga ishonchsizlik tufayli yuzaga kelgan muammolar — Napoleonni hukumat ostida yaratilgan bank imkoniyatlaridan foydalanish gʻoyasiga murojaat qilishga olib keldi. Shunday qilib, 1800-yilda u Cass de Comte Couran aktsiyadorlarini kompaniyani yopishga, uni Fransiya Banki (Fransiya Banki) deb nomlangan yangi bankka aylantirishga koʻndirishga muvaffaq boʻldi [3]
- 1800-Napoleon Bonapart farmoni bilan Fransiya banki tashkil etildi
- 1808-1936-Fransiya banki banknotlari qonuniy toʻlov vositasiga aylandi; filiallar tarmogʻi kengaytirildi
- 1936-1945-Bankni milliylashtirish
- 1973-yil Bankning qayta yozilgan ustavi
- 1993-yil — Bank mustaqil moliya institutiga aylandi, uning maqsadi davlat siyosatidan mustaqil ravishda mamlakatda narxlar barqarorligini taʼminlashdir.
- 1998-yil — Bank Yevropa Markaziy banklar tizimiga aʼzo boʻldi
Boshqaruvi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiya banki raisi prezident tomonidan tayinlanadi. 2019-yil holatiga koʻra, 2015-yil 1-noyabrdan boshlab Fransua Villeroy de Galo bank raisi hisoblanadi. U Yevrotizimga oid boʻlmagan barcha masalalarni muhokama qilish uchun masʼul organ boʻlgan Bank Bosh kengashiga raislik qiladi. Bank raisining birinchi oʻrinbosari Deni Bo, ikkinchi oʻrinbosari Silvi Gular hisoblanadi.
Bank faoliyati raqamlarda[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yil holatida bankning asosiy koʻrsatkichlari quyidagilardan iborat [4]:
- Toʻliq shtatdagi xodimlar soni: 9 857 nafar
- Hududiy filiallari soni: 95
- Soliq toʻlagunga qadar sof foyda: 6,5 milliard yevro
- Fransiya davlatiga ajratilgan dividendlar: 6,1 milliard yevro
- Oltin zaxiralari: 106,1 milliard yevro
- Fransiyadagi oltin zaxirasi: 2 436 tonna.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Yevropa Markaziy banki
- Markaziy banklarning Yevropa tizimi
- Yevropa Ittifoqi iqtisodiyoti
- Fransiya iqtisodiyoti
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Weidner, Jan „The Organisation and Structure of Central Banks“ (PDF). Katalog der Deutschen Nationalbibliothek (2017).
- ↑ Proisxojdenie sentralnix bankov : [Perevod] / Vera Smit; [Predisl. L. Igera]. — M. : Institut nats. modeli ekonomiki, B. g. (1996). — 283 s.; 19 sm.; ISBN 5-900520-05-6 : B. s. S. 62
- ↑ 3,0 3,1 Proisxojdenie sentralnix bankov : [Perevod] / Vera Smit; [Predisl. L. Igera]. — M. : Institut nats. modeli ekonomiki, B. g. (1996). — 283 s.; 19 sm.; ISBN 5-900520-05-6 : B. s. S. 63
- ↑ „Annual Report 2019“ (fr). Banque de France (2020-yil 31-iyul). Qaraldi: 2023-yil 22-may.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Fransiya bankining rasmiy sayti (Fransuzcha)
- Fransiya bankining 2008 yil uchun hisoboti (Wayback Machine saytida 2010-10-11 sanasida arxivlangan) (Fransuzcha)
