Finlandiya banki

Finlandiya banki
Suomen Pankki (fincha)
Finlands Bank (shvedcha)
	; ; ; Finlandiya banki binosi
Bosh qarorgohi	Helsinki
Tashkil etilgan yili	1812-yil 1-mart
Mulkchilik shakli	100% Davlat mulki
Rais	Olli Ren
Markaziy banki	Finlandiya
Oltin-valyuta zaxiralari	6 230 million AQSh dollari
Veb sayti	www.bof.fi
	1 Finlandiya banki hozir ham faoliyat yuritadi, biroq aksariyat vazifalari YMBga oʻtkazilgan.

Finlandiya banki (fin: Suomen Pankki, shvedcha: Finlands Bank) Finlandiyaning markaziy banki va Yevropa Markaziy banklar tizimining aʼzosi. U oʻzini Shvetsiya Riksbanki, Angliya banki va Fransiya bankidan keyin dunyodagi eng qadimgi toʻrtinchi markaziy banki sifatida koʻradi^[2]. 1999-yilgacha Finlandiya banki mamlakatning sobiq valyutasi marka (fin: markka) uchun javobgar edi. Finlandiya 1999-yil 1-yanvardan oʻz valyutasi sifatida yevroni qabul qildi, marka tangalari va banknotlari 2001-yil 31-dekabrgacha (yevro nominallari sifatida) foydalanishda davom etdi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Finlandiya bankining oʻtmishdoshi Waihetus-, Laina-ja Depositioni-Contori Suomen Suuren-ruhtinaanmaassa (Finlandiya Buyuk Knyazligi ayirboshlash, kredit va depozit idorasi) 1812-yil 1-martda Turku shahrida Rossiya imperatiori Aleksandr I tomonidan tashkil etilgan^[3]^[4]. 1819-yilda u Helsinkiga koʻchirildi. 1840-yilgacha bankning asosiy maqsadi imperiya rublini joriy etish uchun valyuta islohotini oʻtkazish edi^[3]. Bank 1860-yilda inauguratsiya qilinganidan boshlab Finlandiya 1999-yilda yevroni qabul qilgunga qadar Finlandiya markasini emissiya qildi va tartibga soldi^[3].

Mandati, mulkchiligi va tuzilmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Finlandiya banki mamlakatning markaziy banki boʻlib, Yevropa Markaziy banklari tizimi va Yevrotizimning aʼzosi hisoblanadi^[5]. Bank pul-kredit organi sanalib, mamlakatning valyuta taʼminoti va valyuta zaxiralari uchun javobgardir.

Finlandiya banki Finlandiya Respublikasiga tegishli. Fin parlamenti Parlament Kuzatuv kengashi va Bank kengashi orqali boshqaradi. Boshqaruv bankning ijro organi boʻlib, Parlament Kuzatuv kengashi esa bank boshqaruvi va faoliyatini nazorat qilish hamda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalar uchun javobgardir. Bank 1998-yilda qabul qilingan Finlandiya banki toʻgʻrisidagi qonunga koʻra boshqariladi.

Bankning Kuopio, Tampere va Oulu shaharlarida filiallari faoliyat koʻrsatmoqda. Bankda 380 ga yaqin xodim ishlaydi^[6].

Bankning eng yuqori mansabdor shaxsi rais bo‘lib, u ham boshqaruvga raislik qiladi. 2018-yil avgust holatiga koʻra, Boshqaruv aʼzolari Olli Ren (rais), Marja Nykänen [fi] (rais oʻrinbosari) va Tuomas Välimäki [fi] lardan iborat^[6].

BOFIT[tahrir | manbasini tahrirlash]

BOFIT [fi] Finlandiya bankining aql markazi (think tank) boʻlib, u tarixan Finlandiya Rossiyaning iqtisodiy ahvoli haqida batafsil maʼlumotga ega boʻlish majburiyatidan kelib chiqqan. U 1991-yilda tashkil etilgan va oʻz nomini departamentining fincha nomidan kelib chiqqan, yaʼni BOF Finlandiya bankini, IT esa idäntutkimus ikki tomonlama [Fin-rus] savdosida tadqiqot maʼnosini bildiradi. Markazning toʻliq nomi yillar davomida oʻzgardi, 2021-yilgacha "Finlandiya bankining oʻtish davri iqtisodiyotlari instituti" va 2021-yilning noyabridan boshlab "Finlandiya bankining rivojlanayotgan iqtisodiyotlar instituti" deb atalmoqda^[7]. 1995-yilda markazga ishga kirgan Iikka Korhonen [fi] 2009-yildan beri BOFITga rahbarlik qilib keladi.

Finlandiya banki raislari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Finlandiya bankining Helsinkidagi bosh ofisi

Claes Johan Sacklén 1812–1816
Carl Johan Idman 1817–1820
Otto Herman Lode 1820–1827
Johan Gustaf Winter 1827–1841
Carl Wilhelm Trapp 1841–1853
Axel Ludvig Born 1853–1856
Alex Federley 1853–1854
Robert Trapp 1854–1856
Frans Ivar Edelheim 1856–1858
Wilhelm Blidberg 1858–1861
Carl Isak Björkman 1862–1866
Victor von Haartman 1866–1870
August Florin 1870–1875
Gustaf Samuel von Troil 1875–1884
Alfred Charpentier [fr] 1884–1897
Theodor Wegelius 1898–1906
Clas Herman von Collan [fi] 1907–1918
Otto Stenroth 1918–1923
August Ramsay 1923–1924
Risto Ryti 1923–1940
Johan Wilhelm Rangell 1943–1944
Risto Ryti 1944–1945
Sakari Tuomioja 1945–1955
Rainer von Fieandt 1955–1957
Klaus Waris 1957–1967
Mauno Koivisto 1968–1982
Ahti Karjalainen 1982–1983
Rolf Kullberg 1983–1992
Sirkka Hämäläinen 1992–1998
Matti Vanhala 1998–2004
Erkki Liikanen 2004–2018
Olli Rehn 2018–

Manba: ^[8]

Parlament Kuzatuv kengashi raislari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Antti Lindtman (2019–yildan hozirgacha)
Matti Vanhanen (2015–2019)
Ben Zyskowicz (2011–2015)
Timo Kalli (2008–2011)
Seppo Kääriäinen (2007–2008)
Mari Kiviniemi (2006–2007)
Olavi Ala-Nissilä (2003–2006)
Mauri Pekkarinen (2003)
Ilkka Kanerva (1995–2003)
Sauli Niinistö (1995)
Pentti Mäki-Hakola (1991–1995)
Erkki Pystynen (1990–1991)
Mauri Miettinen (1987–1990)
Matti Jaatinen (1979–1987)
Harri Holkeri (1971–1979)
Juha Rihtniemi (−1971)
Veikko Kokkola
Juho Niukkanen
Erik von Frenckell

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 Weidner, Jan „The Organisation and Structure of Central Banks“ (PDF). Katalog der Deutschen Nationalbibliothek (2017).
↑ „History“. Bank of Finland. 2014-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-oktyabr.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Holtfrerich, Carl-L.. The Emergence of Modern Central Banking from 1918 to the Present. Routledge, 5 December 2016. ISBN 9781351890779.
↑ „Wäxel- Låne och Depositions-Contoiret i Stor-Furstendömet Finland“ (sv). histdoc.net. 2017-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „Eurosystem and ESCB“. Bank of Finland. Qaraldi: 2023-yil 24-mart.
↑ ^6,0 ^6,1 „Organisaatio“ (fi). Bank of Finland. Qaraldi: 2017-yil 14-aprel.
↑ Olli Rehn. „Remarks - Bank of Finland Institute for Emerging Economies' (BOFIT) 30th Anniversary Dinner“. Bank for International Settlements (2021/11/9.04.2024).
↑ „Board Members in the history of the Bank of Finland“. Bank of Finland. 2017-yil 7-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Finlandiya banki rasmiy sayti (fincha, shvedcha, and English)
Finlandiya bankining 150 yilligiga bagʻishlangan pochta markasi 1811–1961
Finlandiyaning barcha BIC kodlari va barcha fin banklari uchun IBAN hisoblagichlari

[dnbinfo-1] 1,0 ^1,1 Weidner, Jan „The Organisation and Structure of Central Banks“ (PDF). Katalog der Deutschen Nationalbibliothek (2017).

[2] „History“. Bank of Finland. 2014-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-oktyabr.

[auto-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Holtfrerich, Carl-L.. The Emergence of Modern Central Banking from 1918 to the Present. Routledge, 5 December 2016. ISBN 9781351890779.

[4] „Wäxel- Låne och Depositions-Contoiret i Stor-Furstendömet Finland“ (sv). histdoc.net. 2017-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[5] „Eurosystem and ESCB“. Bank of Finland. Qaraldi: 2023-yil 24-mart.

[org-6] 6,0 ^6,1 „Organisaatio“ (fi). Bank of Finland. Qaraldi: 2017-yil 14-aprel.

[7] Olli Rehn. „Remarks - Bank of Finland Institute for Emerging Economies' (BOFIT) 30th Anniversary Dinner“. Bank for International Settlements (2021/11/9.04.2024).

[8] „Board Members in the history of the Bank of Finland“. Bank of Finland. 2017-yil 7-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

k m t Yevropa Ittifoqi Markaziy banklari
Yevrozona ichida (Yevrotizim aʼzolari)	Avstriya Milliy banki Belgiya Milliy banki Estoniya banki Finlandiya banki Fransiya banki Nemis Bundesbanki Gretsiya banki Irlandiya Markaziy banki Ispaniya banki Italiya banki Kipr Markaziy banki Latviya banki Litva banki Lyuksemburg Markaziy banki Malta Markaziy banki Niderlandiya banki Portugaliya banki Slovakiya Milliy banki Sloveniya banki Xorvatiya Milliy banki
Yevrozona tashqarisida	Bolgariya Milliy banki Daniya Milliy banki Polsha Milliy banki Ruminiya Milliy banki Vengriya Milliy banki Sveriges Riksbank Chexiya Milliy banki
Bankka aloqador YI institutlari	Yevropa investitsiya banki Yevropa markaziy banki Yevropa Markaziy banklar tizimi
Markaziy banklar Yevropa Ittifoqi