Kontent qismiga oʻtish

Enterokolit

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Nekrotik enterokolit

Nekroz va pnevmatoz intestinalisni ko'rsatadigan chaqaloqning ichaklarini yaqindan ko'rish (autopsiya)
Yangi tug'ilgan chaqaloqlar xirurgik ksalligi
KXK-10 P77[1]
KXK-9 777.5[2]
DiseasesDB [1]
MedlinePlus [3].htm 001148[3]
eMedicine medic/

Nekrotik enterokolit (NEK) — polietologik sindrom, ichakning gipoksik-ishemik shikastlanish tufayli kelib chiqadigan neonatal davrning ogʻir kasalligi boʻlib tugʻruqdan keyingi davrda mahalliy ishemik-reperfuzion jarayonning rivojlanishi, oshqozon yarasi va ichak devori nekrozining shakllanishi bilan davom etadigan soʻngra o‘limga sabab bo‘luvchi og‘ir kasallik hisoblanadi[5].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chaqaloqlarning 5 %da uchraydi va og‘ir asoratlarga sabab bo‘ladi. Bu kasallikning ko‘pchiligi chala tug‘ilgan, vazni 1500 gr va undan kam vazndagilarda uchraydi. Uzoq yillar davomida bu kasallik to‘g‘risida aniq bir fikr-maʼlumotlar yo‘q edi. Boshqa bir qancha kasalliklarning asorati: funksional ichak tutulishi, qorin bo‘shlig‘i abssessi, ichak teshilishi, appenditsit, [[ishemik enterokolit]], chaqaloqlar ichak infarkti va boshqalar. 1964–yilda, bu patologiya to‘g‘risida birinchi maʼlumot berilgan. 1967–yilda, bu kasallikni xirurgik davosi to‘g‘risida manbalarda yozilgan[6].

Etiologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ko‘p omilli: perinatal davrda o‘tkazgan ishemiya, stress holat, chaqaloq ichaklarining rivojlanish nuqsonlari, posnatal davrdagi ovqatlanish tartibining buzilishi va boshqalar. NEK uchrashi 2,4 : 1000 chaqaloqda kuzatilib, neanotologiya bo‘limlarida intensiv davoga muhtoj bo‘lganlarning 2,1 %ini tashkil etadi[7].

Ichak devorining ishemik shikastlanishi quyidagi sabablarga koʻra yuzaga keladi:

  • gipoksiya;
  • yurak-qon tomir kasalliklari;
  • kindik venasi orqali qon almashinuvi;
  • kateterni kindik arteriyasiga notoʻgʻri kiritish;
  • sovutilgan va giperosmolyar eritmalarni yuborish.
  • Ichak shilliq qavatining mikrotravmasi:
  • giperosmolyar sut aralashmalari bilan enteral yuklanish;
  • enteral oziqlanishning agressiv oʻsishi.

Patogenezi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ichak nekrozi, pnevmatoz intestinalis va teshilish joyi (oʻq) bilan namoyon boʻlgan chaqaloqning ovqat hazm qilish trakti (autopsiya)

Stress holatlarda, ichaklar ishemiya va sirkulyar holatning izdan chiqishi. Qon oqimining markazlashishi yoki mezintral qon oqimining buzilishi. Ichak shilliq qavati himoyalanishining bo‘lmasligi. Ichak tomirlarida mikrofloralarning to‘planishi evaziga, qon oqimining buzilishi. Ichak shilliq qavatida yaralar hosil bo‘lishi va koagulyastion nekroz, ishaklarning teshilishi. Klinik nuqtayi nazardan NEK keng qamrovli kasallik bo‘lib: yengil kechuvi, hech qanday asoratsiz o‘tishidan tortib, ko‘pchilik hollarda og‘ir asoratlarga va o‘limga sabab bo‘luvchi kasallikdir. NEK nafaqat chala tug‘ilgan chaqaloqlarda, baʼzan vaqtida tug‘ilgan va undan katta yoshdagilarda ham uchraydi. • Adabiyotlardagi berilgan manbalarga ko‘ra, kasallik homilaning 31 haftaligida yuzaga keladi, bolaning o‘rtacha vazni — 1460 gr bo‘ladi. • 16-18 % hollarda kasallik, chaqaloq hayotining birinchi kunlarida uchraydi. NEK sabab bo‘luvchi omillar — turlicha, kasallikning boshlanishida va keyingi davrida ham unga xos bo‘lgan, aniq biror-bir belgi yoki NEKning boshqa kasalliklarini farqlab olish uchun juda qiyin. Mutaxassisslar fikriga ko‘ra, NKE sabab bo‘luvchi omillar: • chaqaloqlar gipoksiyasi va asfiksiyasi (apnoe, o‘tkir bronx-o‘pka kasalliklari); • gipovolemik shok; • tug‘ruq paytida bolaning teskari (orqasi bilan) kelib qolishi; • egizaklar tug‘ilishida, namoyon bo‘luvchi sariqlik; • yurakning tug‘ma nuqsonlari; • qon va qon o‘rnini to‘ldiruvchi vositalarni quyish; • qo‘shimcha giperosmolyar aralashmalarga o‘tkazish; • kindik arteriyasi va venasini kateterizatsiyasi, dori vositalarini yuborish.

Katta yoshdagi bolalarda, umumiy sovuq qotish, yurakning tug‘ma nuqsonlariva og‘ir diareya sabab bo‘ladi.

Ichak devori tuzilmalarining yetuk emasligi quyidagilarga olib keladi:

  • oshqozonda xlorid kislotasi, pepsin va shilimshiq sekretsiyasining kamayishi;
  • sekretor IgA etishmovchiligi;
  • muvofiqlashtirilmagan peristaltika.
  • Opportunistik mikrofloraning nazoratsiz oʻsishi sodir boʻladi[8].

NEK tasnifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi vaqtda J.M.Bell va boshqalar tomonidan taklif qilingan kurs bosqichlari boʻyicha NECning tasnifi.(1978-yil) M.C.Volsh va R.M.Kliegman tomonidan oʻzgartirilgan (1987-yil).

I bosqich — dastlabki koʻrinishlar:

  • Ia — axlatda yashirin qon,
  • Ib — axlatda aniq qon;

II bosqich — kasallikning balandligi:

  • IIa — oʻrtacha kurs,
  • IIb — tizimli intoksikatsiya belgilari bilan ogʻir kurs;

III bosqich — asoratlarning rivojlanishi:

  • III a — teshilishsiz ichak nekrozi,
  • III b — ichak teshilishi.

Kasallikning kechishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kasallikning kechishi bo‘yicha: yashin tezligida (chaqmoqsimon) rivojlanuvchi shakli; o‘tkir kechishi shakli; o‘tkir osti shakli; lokal shakli; multisegmentar shakli; ichakda keng tarqalgan yoki pannekroz shakli. Diagnostikasi. Batafsil anamnez yig‘iladi, homiladorlikning kechishi, tug‘ruq jarayoni, asfiksiya, ko‘rsatilgan yordam va boshqa bir qancha holatlarni aniqlash. Klinika-laborator-instrumental tekshiruvlardan boshlanadi.

Nekrotizan enterokolitning namoyon boʻlishiga shubha bir nospetsifik tizimli belgi va oshqozon-ichak traktining bitta simptomi kombinatsiyasi boʻlgan xavf ostida boʻlgan bemorlarda aniqlanadi. Simptomlarning paydo boʻlishi va rivojlanishi bemorning keyingi kuzatuvlarida vaqt oʻtishi bilan baholanadi[9].

I-bosqich

  1. Nonspesifik (tizimli) alomatlar:
  • xulq-atvorning oʻzgarishi (tirnash xususiyati yoki letargiya);
  • tana haroratining oʻzgaruvchanligi;
  • taxikardiya/bradikardiya;
  • apnoe;
  • mikrosirkulyatsiyaning buzilishi;
  • qon ivishining buzilishi.
  1. Oshqozon-ichak traktining belgilari:
  • shish;
  • sekin ichak motorikasi;
  • oshqozon naychasining chiqishi/regurgitatsiyasining koʻrinishi va (yoki) ortishi;
  • axlatni ushlab turish (tozalash protseduralari fonida — hoʻqna);
  • najas tabiatining oʻzgarishi, aralashmalar paydo boʻlishi (shilliq yoki qon).

II bosqich

  1. Nonspesifik (tizimli) simptomlarning kuchayishi:
  1. Oshqozon-ichak traktining belgilari:
  • shish;
  • qorin old devorining shishishi va giperemiyasi, sianotik rang berish;
  • ichak peristaltikasining etishmasligi;
  • konyektif oshqozon naychasining oqishi/regurgitatsiyasi;
  • axlatni ushlab turish yoki patologik aralashmalar (shilliq, qon) ulushining koʻpayishi;
  • ichak devorining faol yalligʻlanishining rentgenologik va ultratovush belgilarining paydo boʻlishi — ichakning pnevmatozi (devorlari), shish, bir xil shishish[10].

III bosqich

  1. Tizimli koʻrinishlar — sepsis:
  • adinamiya;
  • taxikardiya, gipotenziya;
  • jiddiy tuzatib boʻlmaydigan metabolik atsidoz;
  • mikrosirkulyatsiya buzilishi, qon aylanishini markazlashtirish;
  • DICni rivojlantirish;
  • koʻp organ etishmovchiligi.
  1. Oshqozon-ichak traktining belgilari:
  • kuchlanish va shish;
  • qorin old devorining shishishi va giperemiyasi, sianotik rang berish;
  • teri osti venoz tarmogʻini konturlash;
  • ichak peristaltikasining yetishmasligi;
  • nekroz va (yoki) ichak teshilishining rentgenologik va ultratovush belgilarining paydo boʻlishi: assitlar, ichak qovuzloqlarining notekis shishishi, *jigar portal tizimidagi gazlar, ichak falaji, ichi boʻsh organning teshilishi[11].

Laborator diagnostikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Barcha laborator o‘zgarishlar sepsisga xos bo‘ladi. Umumiy qon, siydik. Qonning barcha tahlillari; trombositopeniya — qonning ivish jaroyoni buziladi, DVS, neytropeniya. Qonning quyulish, protrombin va tromboplastin vaqti cho‘ziladi. Gipernatrimiya, bo‘shliqlarga suyuqliklarning to‘planishi. Axlat tahlilida qon bo‘lishi. Kislota-ishqor muvozanatinig izdan chiqishi xos bo‘ladi. Ekmaga: qon, siydik, najas va boshqalar olinadi. NEK boshlanishida 3/1 bemorlarda leykositlar kamayishi, yana bir qismida o‘zgarmasligi mumkin, qolgan bir qismida — yuqori bo‘lsa, juda og‘ir ahvoldagilarida leykositoz past bo‘ladi. NEK — qon tahlilida trombositar o‘zgarish xos bo‘ladi. Kislota-asosi. Arterial qonda gaz aniqlanadi, asidoz kuzatiladi. Arterial qon ko‘rsatgichida pH 7,2 dan past bo‘ladi. 4 soat davom etgan metabolik asidozdan keyin, bemorning ahvoli yomonlashib, zardobdagi natriyni miqdori tez tushib ketadi. Giponatrimiya, sepsis, suyuqlik yo‘qotish, ichak nekrozi evaziga bo‘shliqlarga suyuqlik yig‘ilishi kuzatiladi[12].

Differentsial diagnostika

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Differentsial diagnostika quyidagi shartlar bilan amalga oshiriladi:

  • intranatal gipoksiya fonida oshqozon va qiziloʻngachning dismotilligi;
  • erta tugʻilish, onaning dori terapiyasi (magneziya, dorilar) tufayli ichak motorikasining pasayishi;
  • dinamik ichak tutilishi (ichak devorining yalligʻlanish belgilarisiz ichak parezi) sepsis, ogʻir pnevmoniya;
  • ichak tutilishi (stenoz, atreziya, oʻrta ichakning volvulus bilan malrotatsiyasi, invaginatsiya);
  • indometazin va steroidlar bilan davolash paytida ichi boʻsh organning (odatda oshqozon) izolyatsiya qilingan teshilishlari;
  • tutqich tomirlarining trombozi;
  • metabolik atsidoz, elektrolitlar almashinuvining buzilishi, glyukoza almashinuvini keltirib chiqaradigan konjenital metabolik kasalliklar;
  • gipoksik eroziya, yangi tugʻilgan chaqaloqning gemorragik kasalligi (va boshqa koagulyatsion kasalliklar), ozuqaviy tarkibiy qismlarga (laktoza, sigir *suti oqsili va boshqalar) nisbatan murosasizlik tufayli oshqozon-ichak trakti shilliq qavatining qon ketishi[13].

Nur diagnostikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nekrotik enterokolit bilan ogʻrigan chaqaloqning rentgenogrammasi

Qorin bo‘shlig‘ini rentgenografiya tasviri. NEK bo‘ladigan rentgenologik alomatlar yaxshi o‘rganilgan, ichak qovuzloqlarining kengayishi — juda ko‘p kuzatiladigan alomatlardan biri. Ko‘plab ichak qovuzloqlarining kengayishi, ichak tutulishining belgisi. Keng tarqalgan pnevmatoz bu o‘limga sabab bo‘luvchi ko‘rsatkichlardan biri. Qayta rentgen tasviriga tushirilganda, ichak qovuzloqlarining harakatsizligi (ichak holatining o‘zgarmaganligi) ichak ishemiyasining belgisi. Ichaklarda gaz to‘lishining susayishi va nomutanosib joylashishi, ichak peristaltikasining izdan chiqishi, ichak ishemiyasidan darak beradi. To‘satdan istisqoning paydo bo‘lishi, noxush holat, yaʼni qorin pardasining taʼsirlanishi, bakterial peritonitning belgisidir. Bu o‘zgarish ikkilamchi, ichak teshilishi evaziga yoki ichak devoriga infeksiyaning yetib borishi natijasidir. Darvoza venasida havoning bo‘lishi — juda og‘ir holatdir. Portal sistemada havoning bo‘lishi, jigarga boradigan qon oqimni izdan chiqaradi. Rentgen tasvirida meʼdaning kengayishi — NEKning yana bir belgisi bo‘lib, qorinning o‘n ikki barmoqli ichakka o‘tadigan qismidagi shish, o‘tkazuvchanlikning izdan chiqishi, bu bakteriyaning shilliq qavatga taʼsiri, meʼda shilliq qavatining taʼsirlanishidir. Kontrast tekshiruv va davolash. Qorin bo‘shlig‘ida erkin gaz bo‘lganda, bariy bilan kontrast tekshiruv o‘tkazilmaydi. Agarda rentgen tasviri aniqlik bermasa, o‘zgarishlar kuzatilmasa, ichaklar davriy aylanishining (buralib qolishi, agangliozda) buzilishiga shubha qilinganda, irrigogramma qilinadi. Radioizotop skanerlash. Qorin bo‘shlig‘i aʼzolarini skanogrammasida, pirofosfat texnesiy-99t — izotopdan foydalaniladi, izotop nekrozga uchragan to‘qimalarda to‘planadi. Bu usulda jigar va ichakdagi o‘zgarishlarni aniqlash mumkin bo‘ladi Ultratovush tekshiruvi. Darvoza venasidagi havoli pufaklarni va boshqa o‘zgarishlarni ko‘rish imkonini beradi. Yadro magnit rezonans (YaMR)da. NEKni erta diagnostikasida YaMR qo‘llash mumkin. Rentgen tasviri va klinik belgilari hali aniq bo‘lmaganda foydalansa bo‘ladi. Keng ko‘lamda qo‘llash hozircha o‘z tasdig‘ini topmagan[14].

Davosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kasallikka gumon bo‘lganida, enteral ovqatlantrish to‘xtatilib, nazogastral zond qo‘yilsa va erta diagnostika qilinib, konservativ davo muolajalari boshlansa samara beradi. Emlash javobi kelgunga qadar, penitsillin va aminoglikozidlar boshlanib, periferik venadan oziqalantirish boshlasa foydali bo‘ladi. Baʼzi bir hollarda, anoerob floralarga qarshi — makrolidlar yoki metronidazol (flagil) qo‘shilsa ham bo‘ladi[15]. Klinik va rentgenologik kuzatuv natijalari samarali bera boshlasa, shu davoni 10 kungacha davom etiriladi. Nazogastral zondni oldinroq olsa ham bo‘ladi, faqat enteral ovqatlantrish 2 haftaga to‘xtatiladi. Samarali natijadan keyin kam-kamdan, sekin-astalik bilan ovqatlantrishga o‘tsa bo‘ladi. Kuchayib boruvchi NEKda, qorin bo‘shlig‘ida havoning bo‘lishi, meʼdada ko‘p miqdorda shilliqning to‘planishi, ichakda pnevmatoz va axlatda qon bo‘lganida, parenteral oziqalantirish 3 haftaga cho‘ziladi. Ichaklarga tinchlik berilsa, shu muddat ichida, zararlangan ichakdagi jarohatlar bitadi. Xirurgik davoga ko‘rsatma. Ko‘pchilik hollarda qorin bo‘shlig‘ida havo bo‘lishi va peritonizim hollari. Juda kam hollarda, ichak pnevmatozi. Xirurgik muolajani o‘tkazishdan maqsad, ichaklar faoliyatini tekshirish, perforatsiyani oldini olish, ichak nekrozi aniqlash va rezeksiya qilishdan iborat bo‘ladi. Hozirda xirurgik aralashuvga yangi qo‘shimchalar kritildi: • Qorin bo‘shlig‘ida o‘smasimon hosila aniqlanishi, qorin bo‘shlig‘ida abssess yoki konglameratning kuzatilishi, bir-biriga yopishgan, nekrozga uchragan ichak qovuzlog‘idir. • Qorin oldi devorida yallig‘lanishi alomatlari bo‘lganida. Qattiqlik, shish, teri osti yog‘ qavatidagi fibroz o‘zgarish — unga yaqin bo‘lgan abssess, peritonit yoki ichak gangrenasidan dalolat beradi. • Spetsifik rentgenologik o‘zgarish. Ichak gangrenasiga xos bo‘lgan o‘zgarish, ichakning turli hajmda kengayishi va istisqo bo‘lishi. • Laborator tahlillarida bo‘ladigan o‘zgarishlar. O‘tkir boshlangan trombositopeniya, koagulyastion o‘zgarish, og‘ir giponatrimiya va saqlanib turgan asidoz bu ichak nekrozining belgisidir. • Qorin bo‘shlig‘ini (abdominal) paratsentezida: (1) loyqa suyuqlik, qo‘ng‘ir rangli ajralma ajralishi, (2) Gramm bo‘yicha bo‘yalganda, to‘qimadan tashqarida bakteriyalar bo‘lishi, (3) ko‘p miqdorda leykositlar bo‘lishi, (4) leykositar formulada neytrofillarning oshib ketishi — 80 % va undan yuqori bo‘lishi. Yuqoridagi aytilganlardan tashqari operatsiyaga ko‘rsatma: (1) bemordagi klinik o‘zgarishlar, umumiy ahvolining og‘irlashishi, (2) qorin oldi devorining doimiy tarangligi, (3) meʼda-ichak tizimining quyi qismidan kuchli qon ketish, (4) rentgen tasvirida, ichaklardagi havoning (gazning) tezda kamayib, asstitning rivojlanishi va (5) og‘ir trombositopeniya shular jumlasidan[16].

Operativ davosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

NEKning operativ davosi, uning xususiyatiga bog‘liq bo‘lib, intraoperatsion (qorin bo‘shlig‘i) ochilgandan keyingina aniqlanadi. Yaʼni bunda ileosekal soha zararlangan yoki zararlanmaganligi muhim ahamiyatga ega. Juda katta sohadagi zararlangan ichakni rezeksiya qilishda, 24 soatdan keyin relaparotomiya qilinib, yana rezeksiyaga zarurati yo‘qligini ham eʼtiborga olish lozim. Qilingan xirurgik muolajadan keyin faol zaruriy davo o‘tkaziladi. Relaparotomiyadan keyin ichaklar qayta tekshirilganda, ularning faoliyati nisbatan tiklanganligi ko‘riladi[17] Ichak rezeksiyasida imkon qadar uni qoldirish, bola hayot faoliyati uchun juda muhimdir. Rezeksiya qilingandan keyingi sog‘lom ichakni qorin oldi devoriga, ikkala ichak oxirlarini birgalikda (imkoni bo‘lsa) yoki alohida-alohida (stoma) chiqariladi. Chegaralangan, yakka teshikli (perforatsiyalarda) shu sohaning o‘zini qorin oldi devoriga chiqarilgani maʼqul bo‘ladi. Ichaklarda tez rivojlanuvchi, sepsis, aralash o‘zgarish, nekroz va gangrena bo‘lgan hollarda „tamom-batamom“ anastomoz qo‘yilmaydi. Bunday holatlarda, konservativ yoki operativ davodan keyin yashab ketish ehtimoli juda kam. Birlamchi anastomoz qo‘yishga ko‘rsatmalar: agarda jarayon chegaralangan bo‘lib, distal qismiga yetib bormagan bo‘lsa, ko‘ndalang-chambar ichakka qo‘yiladi; agarda qisqa vaqt ichida ichak perforatsiyaga uchrab, qorin bo‘shlig‘ida chegaralangan holatda; ichakning boshlang‘ich qismlarida bo‘lganda, yuqori sohalarga stoma qo‘ymagan maʼqul bo‘ladi.

Operatsiyadan keyingi NEK

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yildagi manbalarda, operatsiyadan keyin NEKning kelib chiqqanligi to‘g‘risida maʼlumot berilgan. Olma po‘stlog‘i sindromi bilan operatsiya qilingan ikkita bemorda, og‘ir ichak nekrozi bo‘lganligi aniqlangan. NEK klinik ko‘rinishlari: kasallikning erta 1-10 kunlarida namoyon bo‘ladigan belgilari: tana haroratining o‘zgaruvchanligi, bolaning uyquchanligi, terisining rangparligi (oqargan) va boshqalarni, sepsisdan farqlash qiyinchilik tug‘diradi. Klassik uchlik simptomi: qorining dam bo‘lishi, gemokolit, meʼdada ovqatning turub qolishi. Kuchayib boruvchi jarayon: qorin oldi devori terisining qizarishi, shishi, ichak tutilish belgisi, atsidoz, anuriya, qusish, qon aralash najas, apnoe, holsizlik, teri yuzasida toshmalar toshishi va boshqalar.

Asoratlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ichaklar bitishmasi (striktura), NEKning bitish jarayonida yuzaga keladi va rezeksiyaga sabab bo‘ladi. Toraymalar, ko‘proq yo‘g‘on ichakda, yonbosh ichakda kuzatiladi. 20-25 % hollarda bitishmalar konservativ davo muolajasidan keyin kuzatiladi. 6-8 haftadan keyin ichak tutulish belgilari bilan namoyon bo‘la boshlaydi. Baʼzi bir bemorlarda, bitishma (striktura), xirurgik davodan keyin, ichakning distal qismlarida, enterostomaga o‘xshash belgilarsiz rivojlanadi. Juda kam hollarda, ichki oqmalar hosil bo‘lishi mumkin bo‘ladi. Kalta ichak sindromi. Ichaklarning ko‘p qismi rezeksiya qilinganda yuzaga keladi. Bu asorat bo‘lmasligi uchun qorin bo‘shlig‘ini ochganda, ichakning zararlangan qismini aniqlash va shu sohani rezeksiya qilishdan iborat. Bundan tashqari asoratlar ham mavjud.

Xavf omillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. muddatidan oldin tug'ilish;
  2. NMT, ONMT, ENMT;
  3. Umbilikal ichakda/bachadon arteriyasida nol yoki retrograd diastolik qon oqimi bilan IUGR;
  4. tug'ma yurak nuqsonlari;
  5. yangi tugʻilgan chaqaloqning gemolitik kasalligi (ayniqsa, qon quyishdan keyin)
  6. kindik venasini kateterizatsiya qilish;
  7. RDS;
  8. intranatal asfiksiya ogʻir va oʻrtacha;
  9. enteral ovqatlanishning tez oʻsishi;
  10. homila va yangi tugʻilgan chaqaloqda bakterial infektsiyani rivojlanish xavfini koʻrsatadigan klinik va anamnestik maʼlumotlar.

Agar bolada xavf omillari boʻlsa, NEK rivojlanish ehtimoli ortadi, bu diagnostika va davolash tadbirlarini rejalashtirish va oʻtkazishda majburiy eʼtiborni talab qiladi.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]


Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Digestive system disorders of fetus and newborn (P75-P78)“. icd.who.int. ICD-10 Version:2019 (2019). Qaraldi: 4-avgust 2022-yil.
  2. ↑ „2015 ICD-9-CM Diagnosis Code 777.5 Necrotizing enterocolitis in newborn“. www.icd9data.com. ICD9Data.com (2015). Qaraldi: 4-avgust 2022-yil.
  3. ↑ „Necrotizing enterocolitis“. medlineplus.gov. MedlinePlus. Qaraldi: 4-avgust 2022-yil.
  4. ↑ „Enterocolitis, Necrotizing“. meshb.nlm.nih.gov. National Library of Medicine (2022). Qaraldi: 4-avgust 2022-yil.
  5. ↑ Некротический энтероколит (НЭК). | Школа Неонатолога. Санкт-Петербург - Институт последипломного образования. Дата обращения: 22 июля 2016. Архивировано 11 июля 2016 года.
  6. ↑ Некротический энтероколит (НЭК). | Школа Неонатолога. Санкт-Петербург - Институт последипломного образования. Дата обращения: 22 июля 2016. Архивировано 11 июля 2016 года.
  7. ↑ 1. Holman R.C., Stoll B.J., Curns A.T. [Paediatric and Perinatal Epidemiology Necrotising enterocolitis hospitalisations among neonates in the United States]. — 2006. — № 20. — S. 458-506.
  8. ↑ Cline, Meagan (2021-07-14). "Necrotizing Enterocolitis: A Guide for Preemie Parents". Birth Injury Guide. Retrieved 2021-08-19.
  9. ↑ Neu J, Walker WA (2011). "Necrotizing enterocolitis". N Engl J Med. 364 (3): 255–264. doi:10.1056/NEJMra1005408. PMC 3628622. PMID 21247316.
  10. ↑ Yee WH, Soraisham AS, Shah VS, Aziz K, Yoon W, Lee SK (February 2012). „Incidence and timing of presentation of necrotizing enterocolitis in preterm infants“. Pediatrics. 129 (2): e298-304. doi:10.1542/peds.2011-2022. PMID 22271701. S2CID 26079047.
  11. ↑ Necrotizing Enterocolitis". The Lecturio Medical Concept Library. Retrieved 11 August 2021.
  12. ↑ Lin PW, Stoll BJ. Necrotising enterocolitis. Lancet. 2006 Oct 7;368(9543):1271–83.
  13. ↑ Muchantef K, Epelman M, Darge K, Kirpalani H, Laje P, Anupindi SA. Sonographic and radiographic imaging features of the neonate with necrotizing enterocolitis: correlating findings with outcomes. Pediatr Radiol. 2013 Jun 15.
  14. ↑ Marino BS, Fine KS (1 December 2008). Blueprints Pediatrics. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-8251-7.
  15. ↑ Cline, Meagan (2021-07-14). "Necrotizing Enterocolitis: A Guide for Preemie Parents". Birth Injury Guide. Retrieved 2021-08-19.
  16. ↑ Christian VJ, Polzin E, Welak S (August 2018). "Nutrition Management of Necrotizing Enterocolitis". Nutrition in Clinical Practice. 33 (4): 476–482. doi:10.1002/ncp.10115. PMID 29940075. S2CID 49419886.
  17. ↑ Aliyev, M.M. Nekrotik enterokolit. Toshkent: YANGI NASHR, 2018 — 134 - 142-bet. ISBN 978-9943-22-157-4. 

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy adabiyot: M.M.Aliyev va boshqalar „Bolalar xirurgiyasi“ I-tom, T-2018

1. Holman R.C., Stoll B.J., Curns A.T. et al. Necrotising enterocolitis hospitalisations among neonates in the United States // Pediatr. Perinat. Epidemiol. — 2006. — Vol. 20. — P. 498—506.

2. Fitzgibbons S.C., Ching Y., Yu D. et al. Mortality of necrotizing enterocolitis expressed by birth weight categories // J. Pediatr. Surg. — 2009. — Vol. 44. — P. 1072—1076.

3. Guillet R., Stoll S.J., Curns A.T. et al. Association of H2-blocker therapy and higher incidence of necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2006. — Vol. 117. — P. e137-142.

4. Blakely M.L., Lally K.P., McDonald S. et al. Postoperative outcomes of extremely low birth-weight infants with necrotizing enterocolitis or isolated intestinal perforation a prospective cohort study by the NICHD Neonatal Research Network // Ann. Surg. — 2005. — Vol. 241. — P. 984—989; discussion 989-94.

5. Luig M., Lui K., and the NSW & ACT NICUS GrouP. Epidemiology of necrotizing enterocolitis — Part I: Changing regional trends in extremely preterm infants over 14 years // J. Paediatr. Child Health. — 2005. — Vol. 41. — P. 169—173.

6. Gastroenterology and nutrition // Neonatology Questions and Controversies / Ed. Josef Neu. — Elsevier; Saunders, 2008. — P. 281—291.

7. Gastroenterology and nutrition // Neonatology Questions and Controversies / Ed. J. Neu. — Elsevier; Saunders, 2012. — P. 217—225.

8. Neu J., Walker W.A. Necrotizing enterocolitis // N. Engl. J. Med. — 2011. — Vol. 364. — P. 255—264.

9. Lin P.W., Stoll B.J. Necrotizing enterocolitis // Lancet. — 2006. — Vol. 368. — P. 1271—1283.

10. Claud E.C., Walker W.A. Hypothesis: inappropriate colonization of the premature intestine can cause neonatal necrotizing enterocolitis // FASEB J. — 2001. — Vol. 15. — P. 1398—1403.

11. Morowits M.J., Poroyko V., Caplan M. et al. Redefining the role of intestinal microbes in the pathogenesis of necrotizing enterocolitis // Pediatrics. — 2010. — Vol. 125. — P. 777—785.

12. Neonatology: A Practical Approach to Neonatal Diseases / Eds G. Buonocore, R. Bracci, M. Weindling. — Italia: Springer-Verlag, 2012, — 1348 p.

13. Di Lorenzo M., Bass J., Krantis A. An intraluminal model of necrotizing enterocolitis in the developing neonatal piglet // J. Pediatr. Surg. — 1995. — Vol. 30. — P. 1138—1142.

14. Lin J. Too much short chain fatty acid cause neonatal necrotizing enterocolitis // Med. Hypotheses. — 2004. — Vol. 62. — P. 291—293.

15. Hecht G. Innate mechanisms of epithelial host defense: spotlight on intestine // Am. J. Physiol. Cell. Physiol. — 1999. — Vol. 277. — P. 351—358.

16. Nowicki P.T. Ischemia and necrotizing enterocolitis: where, when and how // Semin. Pediatr. Surg. — 2005. — Vol. 14. — P. 152—158.

17. Neu J. The „myth“ of asphyxia and hypoxic-ischemia as primary causes of necrotizing enterocolitis // Biol. Neonate. — 2005. — Vol. 87. — P. 97-98.

18. Fanaro S., Chierici R., Guerrini P. et al. Intestinal microflora in early infancy: composition and development // Acta Paediatr. Suppl. — 2003. — Vol. 91. — P. 48-55.

19. Hunter C.J., Camerini V., Boyle A. et al. Bacterial flora enchance intestinal injury and inflammation in the rat pup model of necrotizing enterocolitis [dissertation / master’s thesis]. Presented at PAS 2007. Childrens Hospital Los Angeles, Toronto, CA.

20. Lucas A., Cole T.J. Breast milk and neonatal necrotizing enterocolitis // Lancet. — 1990. — Vol. 336. — P. 1519—1523.

21. Schanler R.J., Lau C., Hurst N.M., Smith E.O. Randomized trial of donor human milk versus preterm formula as substitudes for mother’s own milk in the feeding of extremely premature babies // Pediatrics. — 2005. — Vol. 116. — P. 400—406.

22. Wendy H.Y., Amuchou Singh Soraisham, Vibhuti S.S. et al. Incidence and timing of presentation of necrotizing enterocolitis in preterm infants // Pediatrics. — 2012. — Vol. 129. — P. 298—304.

23. Sullivan S., Schanler R.J., Kim J.H. et al. An exclusively human milk-based diet is associated with a lower rate of necrotizing enterocolitis than a diet of human milk and bovine milk-based products // J. Pediatr. — 2010. — Vol. 156(4). — P. 562—567.

24. Lin H.C., Hsu C.H., Chen H.L. et al. Oral Probiotics Prevent Necrotizing Enterocolitis in Very Low Birth Weight Preterm Infants: A Multicenter, Randomized, Controlled Trial // Pediatrics. — 2008. — Vol. 122. — P. 693—700.

25. Berseth C.L., Bisquera J.A., Paje V.U. Prolonging small feeding volumes early in life decreases the incidence of necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2003. — Vol. 111. — P. 529—534.

26. Reber K.M., Nankervis C.A., Nowicki P.T. Newborn intestinal circulation. Physiology and pathophysiology // Clin. Perinatol. — 2002. — Vol. 29. — P. 23-39.

27. Hall N., Ong E.G.P., Ade-Ajayi N. et al. T-cryptantigen activation is accosiated with advanced necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2002. — Vol. 37. — P. 791—793.

28. Jackson J.C. Adverse events associated with exchange transfusion in healthy and ill newborns // Pediatrics. — 1999. — Vol. 99. — P. E7.

29. Maayan-Metzger A., Itzchak A., Mazkereth R. et al. Necrotising enterocolitis in full-term infants: case-control study and review of the literature // J. Perinatol. — 2004. — Vol. 24. — P. 494—499.

30. Sharma R., Hudak M.L., Tepas III J.J. et al. Impact of gestational age on the clinical presentation and surgical outcome of necrotizing enterocolitis // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 342—347.

31. Bell J.M., Ternberg J.L., Feigin R.D. et al. Neonatal necrotizing enterocolitis: therapeutic decision based upon clinical staging // Ann. Surg. — 1978. — Vol. 187. — P. 1-7.

32. Walsh M.C., Kleigman R.M. Necrotising enterocolitis: treatment based on staging criteria // Pediatr. Clin. North Am. — 1986. — Vol. 33. — P. 179—201.

33. Nathakumar N.N., Fusunyan R.D., Sanderson I., Walker W.A. Inflammation in the developing human intestine: a possible pathophysiologic contribution to necrotizing enterocolitis // Proc. Natl Acad. Sci. — 2000. — Vol. 97. — P. 6043-6048.

34. Deshpande G., Rao S., Patole S. Probiotics for prevention of necrotizing enterocolitis in preterm neonates with very low birth weight: a systematic review of randomized controlled trials // Lancet. — 2007. — Vol. 369. — P. 1614—1620.

35. Lodha A., Asztalos E., Moore A.M. Cytokine levels in neonatal necrotizing enterocolitis and longterm growth and neurodevelopment // Acta Pediatr. — 2010. — Vol. 99. — P. 338—343.

36. Martin C.R., Dammann O., Allred E. et al. Neurodevelopment of extremely preterm infants who had necrotizing enterocolitis with or without late bacteremia // J. Pediatr. — 2010. — Vol. 157. — P. 751—756.

37. Sharma R., Tepas J. Jr, Hudak M.L. et al. Neonatal gut barrier and multiple organ failure: role of endotoxin and proinflammatory cytokines in sepsis and necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2007. — Vol. 42. — P. 454—461.

38. Wiedmeier S.E., Henry E., Baer V.L. et al. Center differences in NEC within one health-care system may depend on feeding protocol // Am. J. Perinatol. — 2008. — Vol. 25. — P. 5-11.

39. Martinez-Tallo E., Claure N., Bancalari E. et al. Necrotizing enterocolitis in full-term or near-term infants: risk factors // Biol. Neonate. — 1997. — Vol. 71. — P. 292—298.

40. Stout G., Lambert D.K., Baer V.L. et al. Necrotizing enterocolitis during the first week of life: a multicentered case-control and cohort comparison study // J. Perinatol. — 2008. — Vol. 28. — P. 556—560.

41. Schurr P., Perkins E.M. The relationship between feeding and necrotizing enterocolitis in very low birth weight infants // Neonatal Netw. — 2008. — Vol. 27. — P. 397—407.

42. Ramani M., Ambalavanan N. Feeding practices and necrotizing enterocolitis // Clin. Perinatol. — 2013. — Vol. 40. — P. 1-10.

43. Lambert D.K., Christensen R.D., Baer V.L. et al. Fulminant necrotizing enterocolitis in a multihospital healthcare system // J. Perinatol. — 2012. — Vol. 32. — P. 194—198.

44. Stark A.R., Carlo W.A., Tyson J.E. et al. Adverse effects of early dexamethasone treatment in extremely-low-birthweight infants // N. Engl. J. Med. — 2001. — Vol. 344. — P. 95-101.

45. Attridge J.T., Clark R., Walker M.W., Gordon P.V. New insights into spontaneous intestinal perforation using a national data set: (1) SIT is associated with early indomethacin exposure // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 93-99.

46. Attridge J.T., Clark R., Walker M.W., Gordon P.V. New insights into spontaneous intestinal perforation using a national data set: (2) two populations of patients with perforations // J. Perinatol. — 2006. — Vol. 26. — P. 185—188.

47. Epelman M., Daneman A., Navarro O.M. et al. Necrotizing enterocolitis: review of state-of-the-art imajing findings with pathologic correlations // Radiographics. — 2007. — Vol. 27. — P. 285—305.

48. Meinzen-Derr J., Poindexter B., Wrage L. et al. Role of human milk in extremely low birth weight infants’ risk of necrotizing enterocolitis or death // J. Perinatol. — 2009. — Vol. 29. — P. 57-62.

49. Awad H., Mokhtar H., Imam S.S. et al. Comparison between killed and living probiotic usage versus placebo for the prevention of necrotizing enterocolitis and sepsis in neonates // Pak. J. Biol. Sci. — 2010. — Vol. 13. — P. 253—262.

50. Kim W.-Y., Kim W., Kim I.-O. et al. Sonographic evaluation of neonates with early-stage necrotizing enterocolitis // Pediatr. Radiol. — 2005. — Vol. 35. — P. 10561061.

51. Silva C.T., Daneman A., Navarro O.M. et al. Correlation of sonographic findings and outcome in necrotizing enterocolitis // Pediatr. Radiol. — 2007. — Vol. 37. — P. 274—282.

52. Evennett N., Alexander N., Petrov M. et al. A systematic review of serologic tests in the diagnosis of necrotizing enterocolitis // J. Pediatr. Surg. — 2009. — Vol. 44. — P. 2192—2201.

53. Pourcyrous M., Korones S.B., Yang W. et al. C-Reactive protein in the diagnosis, management, and prognosis of neonatal necrotizing enterocolitis // Pediatrics. — 2005. — Vol. 116. — P. 1064—1069.

54. Berseth C.L. Gastrointestinal motility in the neonate // Clin. Perinatol. — 1996. — Vol. 23. — P. 179—190.

55. Bin-Nun A., Bromiker R., Wilschanski M. et al. Oral probiotics prevent necrotizing enterocolitis in very low birth weight neonates // J. Pediatr. — 2005. — Vol. 147. — P. 192—196.

56. Puri P., Hsllwarth M. Pediatric Surgery. — Berlin; Heidelberg: Springer, 2006.

57. Mihatsch W.A., Franz A.R., Hogel J. et al. Hydrolysed protein accelerates feeding advancement in very low birth weight infants // Pediatrics. — 2002. — Vol. 110. — P. 1199—1203.

58. Claud E.C. Neonatal necrotizing enterocolitis — inflammation and intestinal immaturity // Agents Med. Chem. — 2009. — Vol. 8. — P. 248—259.

59. Johnson T., Macdonald S., Hill S.M. et al. Treatment of active Crohnʼs disease in children using partial enteral nutrition with liquid formula: a randomised controlled trial // Gut. — 2006. — Vol. 55. — P. 356—361.

60. Newborn Surgery. 3rd ed. / Ed. P. Puri. — London: Hodder and Stoughton, 2011. — 1020 p. Brook I. Microbiology and management of neonatal necrotizing enterocolitis // Am. J. Perinatol. — 2008. — Vol. 25. — P. 111—118.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Enterokolit&oldid=3732333" dan olindi