Duhok

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Duhok

Dihok
Shahri
Top-bottom, R-L:
View over Dohuk
American University of Dohuk • Sharansh Waterfall
Dohuk at night • Assyrian Mar Narsai Church
36°51′0″N 42°59′0″E / 36.85000°N 42.98333°E / 36.85000; 42.98333 G OKoordinatalari: 36°51′0″N 42°59′0″E / 36.85000°N 42.98333°E / 36.85000; 42.98333 G O
Mamlakat Iraq
Tuman Kurdistan
Duhok gubernatorligi
Hukumat
 • Mayor Ali Tatar
Markazi balandligi 565 m
Vaqt mintaqasi UTC+3
Telefon kodi 062
Pochta indeks(lar)i 42001
[[File:|290px|Duhok xaritada]]
Duhok markazidagi bino
Duhokdagi Ossuriya Mar Narsai cherkovi

Duhok ( kurdcha: دهۆک [1][2]; arabcha: دهوك [3] ; suryoniycha: ܒܝܬ ܢܘܗܕܪܐ [4][5], Lishanid Noshan[6] ) — Iroqning Kurdiston viloyatidagi shahar. Bu Duhok gubernatorligining poytaxti hisblanadi.

Nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharning asl nomi Nuhadra hisoblandi. Keyinchalik u yarim mustaqil Neo-Ossuriya viloyatiga va keyinchalik Bay Nuhadra viloyatiga aylandi. O'rta asrlarda Duhok shahri o'z nomini kurdcha "du" (ikki) va "hok" (bo'lak) so'zlari soliqlar bo'lib ko'pincha bug'doy va arpa olib ketayotgan har bir karvon savatidan ikki bo'lak soliq sifatida olinadigan boj hisoblangan. Sasson Nahum tomonidan taqdim etilgan an'anaga ko'ra, Dohuk dastlab Dohuk-e Dasinya deb nomlangan, bu " yezidiylarning Dohuki" degan ma'noni bergan. Biroq yezidlar qirg‘inidan so‘ng shahar tashlab ketilgan va bu hududga musulmonlar, nasroniylar va yahudiylarning joylashishiga olib kelgan[7].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  Duhok shahri O'rta Ossuriya imperiyasi va Urartu davridan buyon qadimiy Ossuriya va Xurriy singari tarixiga ega bo'lib , dastlab ossuriyaliklar yashagan va Nuhadra deb nomlangan[8].

Shahar XIII-XIV asrlarda kurdlarning Hakkari qabilasi ostida Badinan kurd knyazligiga qoʻshib olingan. Evliya Chalabiyning “Sayohatnoma ” asarida qayd etganidek, beklik Akre, Zaxo, Shixoyi, Duhok, Zibari va Muzuriga boʻlingan.

Usmonli davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

1820-yilda Rich Duhokni 300 ta xonodondan iborat kichik shaharcha, Doski qabilasi uchun asosiy joy bo'lib xizmat qilgan va saksonta qo'shimcha qishloqlar hamrohligida tasvirlangan. Missioner Genri Aaron Stern (1851) Dohukning turli xil aholisini, jumladan yahudiy aholisini o'rganadi. Sternning ta'kidlashicha, kiahya yoki qishloq meri xaldeylik katoliklariga mansub ossuriyalik bo'lgan. 1859 -yilga kelib Rabbi Yehiel bu hududda ikki yahudiy minyan qabilasini topdi. Bu vaqtda musulmon va ossuriyalik nasroniy jamoalari yuzga yaqin xonadondan iborat edi[7].

1929-yilda oʻtroq aholi soni taxminan 3500 kishiga yetdi, kurdlar esa ulardan koʻpchilikni tashkil qilgan. 550 ta xonadonning 65 tasi ossuriyalik nasroniylar, 30 tasi yahudiylar edi[7].

Hozirgi kunda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Duhok universiteti 1992-yil 31-oktyabrda tashkil etilgan[9].

Shaharda turli etnik guruhlar ko'pchilikni tashkil qiladi. (masalan,iroqlik kurdlar) Ammo, Sossuriyaliklar, yazidiylar va arablar ozchilikni tashkil etgan. Shahar 2014-yilda Iroqda "Islomiy davlat" kengayishi va Mosul va Naynavo tekisliklari yana ikki oylik janglardan so'ng qulaganidan, aksariyati yazidiylar va ossuriyaliklar bo'lgan o'n minglab ichki migrantlarga mezbonlik qiladi. Sinjar qirg'inidan tashqari, IShID tomonidan Yazidiylar genotsidi paytida 5000 yezidi qirg'in qilingan[10][11]. Xalqaro Migratsiya Tashkiloti (XMT-Iroq) maʼlumotlariga koʻra, 2019-yil iyun oyi holatiga koʻra, Duhok gubernatorligi 169 ta turar joylardan 326.106 ID-ni qabul qilgan[12].

Arxeologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilda tadqiqotchilar Duxok shahridan oʻn kilometr gʻarbda joylashgan Balyuz tepaliklarida miloddan avvalgi 165-yilga oid yunoncha yozuvli qadimiy lavhani topdilar[13].

Duxokdan yetti kilometr janubi-g‘arbda joylashgan Halamata g‘oridan Ossuriya shohi Sennaxerib (mil. avv. 704–681 yillar) tomonidan o‘z poytaxtiga suv olib o‘tish uchun qurilgan shimoliy kanal tizimi bilan bog‘liq bo‘lgan Maltay relyeflarida Ossuriya relefi tasvirlarini o‘z ichiga olgan arxeologik joy bu Naynavo shahidir[14].

Iqlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Köppen-Geiger iqlim tasnifi tizimiga ko'ra, Duhok, Yuqori Mesopotamiyaning ko'p qismi kabi, issiq-yoz O'rta er dengizi iqlimiga ega bo'lib, issiq, deyarli yomg'irsiz yoz va qattiq sovuq va nam qishga ega. Yog'ingarchilik asosan salqin oylarda tushadi, eng ko'p yomgir erta va kech bahorda yog'adi. Shaharda yiliga ikki yoki uch kun qor yog'adi. Ammo tog'larda kuchliroq qor kuzatiladi. Yoz deyarli yomg'irsizdir. Yomg'ir kech kuzda qaytadi.

Duhok iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 20 27 30 34 38 41 45 46 44 39 31 24 46
Oʻrtacha maksimal, °C 11 14 19 24 32 38 42 41 37 29 20 13 27
Oʻrtacha minimal, °C 3 5 9 13 18 23 27 26 21 15 8 6 15
Mutlaq minimal, °C −4 −6 −1 3 6 10 13 17 11 4 −2 −2 6
Yogʻingarchilik meʼyori, mm 101 120 111 70 38 0 0 0 1 10 57 106 616
Manba: My Forecast[15]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbala[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „K24 rêjeya dengdanê li navçeyên cuda yên Herêma Kurdistan belav kir“ (ku). Kurdistan24. Qaraldi: 2019-yil 18-dekabr.
  2. ↑ „كوردستانی سەرسوڕهێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار“. bot.gov.krd. Qaraldi: 2019-yil 18-dekabr.
  3. ↑ „مقتل وإصابة ثلاثة من "البشمركة" بهجوم لـ"الكردستاني" في دهوك“ (ar). The New Arab. Qaraldi: 2020-yil 16-noyabr.
  4. ↑ Kadr, Salahden Ghareb. Klimatische Optimierung von verdichteten Wohnhäusern in Irakisch-Kurdistan (de). Univerlagtuberlin, 2010. ISBN 978-3-7983-2238-7. 
  5. ↑ „Duhok“. Qaraldi: 2020-yil 6-oktyabr.
  6. ↑ Jared Greenblatt. The Jewish Neo-Aramaic Dialect of Amәdya, 2011 — 11 bet. ISBN 978-90-04-18257-8. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Zaken, M. (2007-01-01), "Chapter Three. Dohuk", Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan, Brill, pp. 79–96, doi:10.1163/ej.9789004161900.i-376.24, ISBN 978-90-474-2212-9, retrieved 2023-10-10
  8. ↑ „Duhok City“. dhk-pti.com. Qaraldi: 2023-yil 16-oktyabr. "Duhok City".
  9. ↑ „University of Duhok (UoD)“. Qaraldi: 2022-yil 19-oktyabr.
  10. ↑ Khalel, Sheren. „The Forgotten Yazidis“. Foreign Policy Magazine (2014-yil 27-oktyabr).
  11. ↑ Interactive. „Iraq's exodus“. www.aljazeera.com.
  12. ↑ „DTM-IOM-Iraq Mission“. iraqdtm.iom.int. 2019-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-avgust.
  13. ↑ Researchers in Kurdistan's Duhok find artifact over 2,000 years old
  14. ↑ „Maltai Rock Reliefs | Mapping Mesopotamian Monuments“. mcid.mcah.columbia.edu. Qaraldi: 2021-yil 21-mart.
  15. ↑ „Dahuk, Iraq Climate“. My Forecast. Qaraldi: 2014-yil 4-yanvar. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Duhok&oldid=4284764" dan olindi