Chimkent xalqaro aeroporti
| Chimkent xalqaro aeroporti qozoqcha: Halyqaralyq Shymkent Áýejaıy | |||
|---|---|---|---|
| |||
| IATA kodi: CIT – ICAO kodi: UAII | |||
| Qisqacha bayon | |||
| Aeroport turi | Fuqarolik aeroporti | ||
| Egasi | "Airport Management Group" (Qozog‘iston temir yo‘llari AJ) | ||
| Operator | "Shymkent International Airport" AJ | ||
| Xizmat doirasi | Chimkent | ||
| Joylashuvi | Chimkent temir yo‘l vokzalidan 12.6 km (7.8 mi) shimoli-g‘arbda | ||
| Ochilgan | 1932-yil 28-mart | ||
| Havo yoʻli tuguni | SCAT Airlines | ||
| Dengiz sathidan balandligi | 422 m / 1,385 ft | ||
| Koordinatalari | 42°21′54″N 069°28′34″E / 42.36500°N 69.47611°E G O | ||
| Vebsayti | |||
| Xarita | |||
|
| |||
| Uchish/qoʻnish yoʻlaklari | |||
| Uzunligi | Yuzasi | ||
| m | ft | ||
| 10/28 | 3,300 | 10,827 | Beton |
| 10/28 | 2,300 | 7,546 | Dirt |
| 06/24 | 410 | 1,345 | Dirt |
| Manba: Aeronavtika axborot toʻplami Qozogʻiston[1] | |||
Chimkent xalqaro aeroporti (qozoqcha: Халықаралық Шымкент Әуежайы; Halyqaralyq Shymkent Áýejaıy) — Qozogʻistonning aholi soni boʻyicha uchinchi eng yirik shahri — Chimkent shahrining aeroporti. 2021-yil yakuniga ko‘ra yo‘lovchi tashish hajmi 2,138 million nafarni tashkil etdi va bu respublika aeroportlari orasida uchinchi ko‘rsatkichdir. Aeroport „Qozogʻiston temir yoʻllari“ AJning „Airport Management Group“ tuzilmasi tomonidan boshqariladi. 2018-yilning noyabr oyida aeroport respublika mulkidan Chimkent shahrining kommunal mulki balansiga o‘tkazildi[2].
Aeroport SCAT aviakompaniyasi uchun bosh qarorgoh hisoblanadi. Shuningdek, FlyArystan loukosteri uchun asosiy aerodromlardan biridir.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1932-yil 28-martda Chimkent yaqinida qishloq xoʻjaligi aviabazasi tashkil etildi, uning tarkibiga ikkita parvoz otryadi (Po-2 rusumli 50 ta samolyoti bor) kirdi, ularning vazifasi Olmaota, Jambul, Qiziloʻrda va Chimkent viloyatlari hududida aviatsiya ishlarini bajarish edi.
1933—1940-yillarda aviabazaning samolyotlari bilan har yili 6000 tagacha yoʻlovchi va 180 tonna pochta joʻnatmalari tashildi[3].
1941-yilda bazaning aksariyat samolyotlari va uchuvchilari Ikkinchi jahon urushi frontlariga joʻnatildi. Aeroportda harbiy havo kuchlari uchun kadrlar tayyorlagan eskadronning ikkita Po-2 samolyoti va oʻquv aviatsiya eskadronining 15 ta Po-2 samolyoti qoldi.
1941-yilda Chuguyev harbiy aviatsiya maktabi Chimkentga evakuatsiya qilindi, u yerda yuzdan ortiq yosh uchuvchilar tayyorlandi va frontga yuborildi, ularning instruktori Ivan Kojedub edi. 1944-yilda 6 eskadron va 323 samolyot, 1032 doimiy va 2170 oʻzgaruvchan xodimlardan iborat maktab yana Chuguyevga koʻchirildi .
1947-yil bahorida aeroport yangi joyga koʻchirildi. 1949-yil 3-yanvarda havo eskadroniga „165-sonli maxsus havo otryadi“ nomi berildi. 1955-yilda birinchi An-2 samolyoti qabul qilindi.
1958-yilda Li-2, Yak-12, An-2 samolyotlari bilan jihozlangan 158-parvoz otryadi (158 PO) tashkil etildi.
1963-yil 20-sentabrda 158-parvoz otryadi Qozogʻiston fuqaro aviatsiyasi boshqarmasining Chimkent qoʻshma aviatsiya eskadroniga aylantirildi. 1963-yil 27-dekabrda aeroport yangi joyda (bugungi kunda joylashgan yerida) ish boshladi.
1965-yilda Il-14 samolyotlarining kelishi bilan aeroport tun-u kun ishlash rejimiga oʻtdi. 1967-yil 21-noyabrda uchish-qoʻnish yoʻlagi va terminal binosi foydalanishga topshirildi. 1968-yilda Il-18 samolyotlarida Moskva, Olmaota, Sochiga muntazam reyslar ochildi. 1969-yilda An-2 samolyotlari bilan jihozlangan 309-parvoz otryadi (309-PO) tashkil etildi.
Aeroport rivojlanishining yangi bosqichi 1970-yilda An-24 samolyotlarining ishga tushirilishi bilan boshlandi, Qozogʻistonning barcha viloyat markazlariga muntazam reyslar ochildi. 1975-yil iyul oyida Tu-154 samolyotida birinchi parvoz amalga oshirildi.
1992-yilda Chimkent birlashgan aviatsiya otryadi (158-PO va 309-POdan iborat) tarqatib yuborildi.
Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yoʻlovchi reyslari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2020-yildan boshlab aeroport quyidagi aviakompaniyalarga xizmat koʻrsatmoqda[4]:
| Aviakompaniya | Manzillar |
|---|---|
 Qozogʻiston Air Astana[5] |
Olmaota, Ostona |
| Qozogʻiston FlyArystan[6] |
Aqtau, Aqtoʻbe, Olmaota, Atirau, Qaragʻandi, Qoʻstanay, Ostona, Pavlodar, Oʻskemen |
| Qozogʻiston Qazaq Air[7] |
Aqtoʻbe, Olmaota, Ostona |
 Rossiya S7 aviakompaniyasi |
Novosibirsk |
| Qozogʻiston SCAT[8] |
Olmaota |
| Qozogʻiston SCAT[8] |
Aqtau, Olmaota, Ostona, Koʻkshetau, Petropavl |
| Qozogʻiston SCAT[8] |
Vnukova (Moskva), Istanbul |
| Qozogʻiston Sunday Airlines |
Charter reyslar: Antaliya, Phuket aeroporti |
| Rossiya Aeroflot |
Sheremetyevo (Moskva) |
Joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aeroport shaharning gʻarbiy chekkasida, R482, B142, B114, P206, B30 xalqaro havo yoʻllari kesishmasida joylashgan, Toshkentdan 100 km, Qiziloʻrdadan 450 km, Bishkekdan 500 km, Olmaotadan 700 km uzoqlikda. Aerodromda „Shymkent Airport“ AJ, „SCAT“ aviakompaniyasi, „Kazaeronavigatsiya“ RDKning Chimkent filiali joylashgan. Aerodromdan harbiy aviatsiya ham foydalanadi. Chimkent shahri yaqinida „Sayram“ sport aerodromi ham mavjud[9].
Modernizatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Modernizatsiya jarayonlarida aeroportda 55652-harbiy qism uchun davlat aviatsiyasi parvozlarida ishlaydigan uzoq va yaqin radiomayoqlarni jihozlash uchun ikkita yangi bino qurildi.
2007-yilda uchish-qoʻnish yoʻlagini rekonstruksiya qilish boʻyicha ishlar olib borildi, ikkala qoʻnish kursida zamonaviy qoʻnish tizimlari SP-90 (oʻrnatilgan DME/N masofa oʻlchagich kanali bilan birga), OVI-1 yoritish uskunalari, Finlandiyaning Vaisala kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan meteorologik uskunalar oʻrnatildi, bu esa har qanday turdagi samolyotlarni qabul qilish imkonini beradi.
2008-yilda yangi aerovokzal qurish uchun respublika byudjetidan 6,2 milliard tenge ajratildi. Loyiha boʻyicha terminal soatiga 400 nafar yoʻlovchini qabul qilishi kerak, maydoni esa 5380 m². Yangi terminal joriy terminal yonida joylashgan boʻladi.
2020-yilda xususiy investor (SCAT aviakompaniyasi) mablag‘lari hisobidan umumiy maydoni 35 ming kvadrat metr bo‘lgan, soatiga 2 ming yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatish quvvatiga ega yangi aeroport terminalini qurish rejalashtirildi. Yangi terminalning sig‘imi bir vaqtning o‘zida 16 tagacha samolyotga xizmat ko‘rsatish imkonini beradi[10].
Faoliyat koʻrsatkichlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yildan 2021-yilgacha yo‘lovchi tashish hajmi, tashilgan yuk hajmi va aeroport daromadi sezilarli darajada o‘sdi. 2014-yilda Chimkent aeroporti 440 ming yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatgan. Aeroportning foydasi 110 million tengeni ($0,6 mln) tashkil qildi. 2018-yilda Chimkent aeroporti 817 ming 73 yoʻlovchiga xizmat koʻrsatgan va 2 ming 830 tonna yukga xizmat koʻrsatgan. 2020-yilda 1,3 millionga yaqin yo‘lovchi va 5,9 ming tonna yuk tashilgan. Daromad 46 345,5 million tengeni tashkil etdi[11], 2021 yilda esa 2,138 million yoʻlovchi va 10 400 tonna yuk. Daromad 83 339,8 million tengeni tashkil etdi.
Yoʻlovchi tashish[tahrir | manbasini tahrirlash]
2018-2021-yillarda yo‘lovchi tashish hajmi 817 ming kishidan 2,1 million kishigacha sezilarli oshishi kuzatildi.
| Aeroportning yoʻlovchilar oqimi: | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yillar | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2020 | 2021 | |||||||||||||
| Yoʻlovchilar oqimi | 440 000 | 550 873 | 621 380 | 811 000 | 817 073 | 1 324 250 [11] | 2 138 500 | |||||||||||||
Qabul qila oladigan samolyot turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aerodrom A toifasida, barcha turdagi samolyotlarni qabul qilish imkoniyatiga ega. Uchish-qo‘nish yo‘lagi tasnif raqami (PCN) 50/R/A/X/T.
Hodisalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
1992-yil 23-fevral kuni ertalab Chimkent aeroportida Qozogʻistonning „A“ boʻlimining qoʻshinlari ikki bandit 13 nafar yoʻlovchini garovga olgan avtobusga hujum qildi. Hujum paytida hech kim jabrlanmadi, ikkala bandit ham halok boʻldi[12] [13].
2012-yil 25-dekabr kuni Chimkent aeroportidan 20 km uzoqlikda Qozog‘iston MXQ chegara qo‘shinlarining An −72 samolyoti qo‘nish vaqtida halokatga uchradi. Bortdagi 27 kishining barchasi halok bo‘lgan[14].
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Hazrati Sulton xalqaro aeroporti (120 km)
- Qozogʻiston aeroportlari roʻyxati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ AIP Kazakhstan (Archive.is saytida 16 June 2013 sanasida arxivlangan)
- ↑ „Аэропорт Шымкента передан в управление города“. 2019-yil 21-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-oktyabr.
- ↑ „История аэропорта Шымкент“. 2019-yil 21-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-oktyabr.
- ↑ „Расписание рейсов“. airserver.kz. 2019-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-oktyabr.
- ↑ „Air Astana - Расписание рейсов“. 2019-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ „FlyArystan - Расписание рейсов“. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ „Qazaq Air - Расписание рейсов“. 2017-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 „SCAT - Расписание рейсов“. 2019-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-avgust.
- ↑ „Не страшны прыжки с парашютом“. 2020-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 6-avgust.
- ↑ „Каким будет новый аэропорт Шымкента“. 2019-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-oktyabr.
- ↑ 11,0 11,1 „Основные показатели работы транспорта в городе Шымкент“. Бюро национальной статистики. 2021-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-yanvar.
- ↑ „Операция «Набат». Часть 1“ (ru). Кызылординские вести (2022-yil 30-iyun). Qaraldi: 2023-yil 4-iyun.
- ↑ „Операция «Набат». Часть 2“ (ru). Кызылординские вести (2022-yil 2-iyul). Qaraldi: 2023-yil 4-iyun.
- ↑ V Kazaxstane razbilsya voenniy samolet An-72[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка