Arabshohiylar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Arabshohiylar
1515-yil — 1770-yil


Bayroq

Arabshohiylar (Shayboniylar) turkiy - moʻgʻul sulola vakillari (oʻzbek)[1][2]

Sulola tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xorazm va Shimoliy Xurosonda hukmronlik qilgan Chingiziylar sulolasi[3], boshqa shayboniylar singari Joʻchi Shibonning uchinchi oʻgʻlidan boʻlgan. Arabshohiylar nomini Poʻlatning oʻgʻli Arab Shoh sharafiga qoʻyishgan. Arabshohiylar Mangu-Temurning oʻgʻli Poʻladdan kelib chiqqan[4] Mangu-Temur Badaqulning oʻgʻli, Badaqul Joʻchi-Buqaning oʻgʻli, Joʻchi-Buqa Bahodirning oʻgʻli, Bahodir oʻz navbatida Shibonning oʻgʻli edi.[5]

Shuningdek, tarixiy adabiyotlarda “Yodgoriylar” nomi 1468-1469-yillarda Abul-Xayr xonliginiboshqargan arab shohi Yodgorxonning nevarasi nomidan ham qoʻllaniladi.

Qipchoq-turk tillarida soʻzlashuvchi va Dashti qipchoq oʻzbeklari[6] tomonidan qoʻllab-quvvatlangan arabshohlar Xiva xonligini 1515 (1511) yildan 1770-yilgacha boshqargan. Qoʻngʻirot boshliqlari arabshohiylar qoʻl ostida inoqlar edi. XVII-XVIII asrlarda Xiva xonligida asosiy siyosiy kuch boʻlgan oʻzbeklar qabilalari: qoʻngʻirotlar, naymanlar, qiyotlar , mangʻitlar, nukuzlar, qanglilar va qipchoqlar 18-asrning 2-yarmidagi hokimiyat uchun kurashda oʻzbek qabilasi qoʻngʻrat gʻalaba qozondi. 1763-yilda Xiva xonligida oʻzbek urugʻining inoq unvoniga ega boʻlgan vakili Qoʻngʻrat Muhammad Amin inoq hokimiyat tepasiga keldi. Muhammad Amin 18-asr oʻrtalaridagi ogʻir inqirozdan soʻng mamlakat iqtisodiyotini tiklash siyosatini olib bordi. Uning hukmronligi davrida Xorazmda yirik sug'orish ishlari olib borildi. Qattiq ichki siyosat yuritib, dastlab katta qiyinchiliklar va omadsizliklarni boshdan kechirgan boʻlsada, asta-sekin davlatda nisbatan tinchlik va siyosiy barqarorlikni oʻrnatishga muvaffaq boʻldi. Tarixchi Ogaxiyning yozishicha, Muhammad Amin qoraqalpoqlarning katta guruhiga davlat tarkibida joylashishga ruxsat bergan. Oʻzbek-qoʻngʻirot ahli Muhammad Amin (1770-1790) va uning oʻgʻli Avaz Muhammad inoq (1790-1803) Arabshohiylar qoʻgʻirchoq xonlari yordamida hukmronlik qildi, Avazning oʻgʻli Eltuzarxon esa oʻzini xon deb eʼlon qilib, shaxsan hukmronlik qila boshladi.

Arabshohiylar hukmdorlari ro'yxati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Islom tarixi
    Muallif(lar) Sluglett P., Currie A.
    ISBN 9781317588979
    Islom tarixi
  2. Markaziy Osiyo tarixi 1598-1605
    Muallif(lar) Welsford T.
    Qismlar Brill's Inner Asian Library
    Nashriyot BRILL
    ISBN 9789004236752
    book.google.kz
  3. Sibr tarixi
    Muallif(lar) Атласи Х.
    ISBN 9785298040792
    Sibr tarixi
  4. Islom tarixi va Musulmon davlatlar ensiklopedia
    Muallif(lar) Martin R. C.
    ISBN 9780028656045
    Islom tarixi va Musulmon davlatlar ensiklopedia
  5. Islamic Desk Reference
    Muallif(lar) Van Donzel E. J.
    ISBN 9789004097384
    Islomiy hududlar
  6. Islom Ensiklopediyasi. Brugel. Yuriy Enaxovich

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]