Kontent qismiga oʻtish

Hind-yevropaliklar: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Индоевропейцы“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

19-Sentyabr 2023, 05:18 dagi koʻrinishi

4000-1000 yillarda hind-evropaliklarning migratsiya tartibi. Miloddan avvalgi e. “qo‘rg‘on gipotezasi”ga muvofiq. Pushti hudud hind-evropaliklarning taxminiy ajdodlari vataniga to'g'ri keladi ( Samara va Sredniy Stog madaniyatlari). To'q sariq hudud miloddan avvalgi 1000 yilga kelib hind-evropa tillarida so'zlashuvchilar yashaydigan hududga to'g'ri keladi. e. Kurgan gipotezasi nazariyasiga ko'ra hind-evropa xalqlarining kengayishi, to'lqinlarga bo'lingan: Issiq pushti - birinchi to'lqin (miloddan avvalgi 4400 - miloddan avvalgi 4300 yillar) Qizil - ikkinchi to'lqin (miloddan avvalgi 3500 - miloddan avvalgi 3000 yil) .) Ochiq qizil - uchinchi to'lqin (miloddan avvalgi 3000 - 2800 yillar) Miloddan avvalgi e. )

Hind-evropaliklar hind-evropa tillarida so'zlashadigan xalqlardir [1] .

Nomlanishi

"Hind-yevropaliklar" va "hind-yevropalik" atamalari XIX asrning birinchi yarmida Yevropa etnografik va etnolingvistik adabiyotlarida paydo bo'lgan, ammo ular uzoq vaqt davomida ilmiy adabiyotlarda qo'llanilmagan, chunki ular o'z zamondoshlari - Evropa millatlari (ingliz, frantsuz, portugal, golland va boshqalar) bilan chalkashliklarga sabab bo'lgan, Hindiston yarim oroli va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida, Hind-Xitoy yarim orolida hamda Hind va Tinch okeanining yaqin orollarida (zamonaviy Indoneziya, Malayziya, Seylon) tugʻilgan yoki erta bolalikdan yashaganlar XX asr oʻrtalarigacha bu yirik Yevropa kuchlarining mustamlaka mulklari edi XX asrning ikkinchi yarmigacha bu ibora ham akademik, ham publitsistik adabiyotlarda, ham davriy nashrlarda juda cheklangan tirajiga ega edi; uning ilmiy muomalaga kiritilishi Ikkinchi jahon urushidan keyin, oldingi atamalarni almashtirish maqsadida boshlangan "Aryanlar", "Nemis fashistlari tomonidan fashistlar Germaniyasining irqiy ta'limotlarini oqlash uchun faol foydalanganligi sababli obro'sizlangan "Aryan qabilalari" va "Aryan xalqlari" (urushlararo davrda ushbu ilmiy tushunchalarni bir etnik millatga nisbatan o'ziga xos "xususiylashtirish" mavjud edi. guruh, bu holda, tarixchilar va etnograflarni o'z o'rnini bosuvchini izlashga majbur qilgan nemis xalqlari "hind-yevropaliklar" tushunchasiga aylandi). 1940-yillarning oxirigacha bu ekvivalent hali keng qoʻllanilmagan va Britannica entsiklopediyasining 1947 yilgi nashrida hamon hind-evropaliklar va ariylar bir-birining oʻrnida ishlatiladi [2] . Bu ibora akademik doiralarda Arnold J. Toynbi (xususan, "Tarixni tushunish" asarida).

Zamonaviy va qadimiy vakillari

Forslar, tojiklar, pushtunlar, talishlar, tatlar, mozandaronlar, gilyanlar, kurdlar, balujlar, yagnobilar, dardlar , pomirlar ( yozgʻulomlar , rushanlar, bartanglar, shugʻnonlar, sarikoʻllar, vaxonlar, eroniylar, mungʻoziylar ) Osetinlar, nuristonliklar, bankalar, Kalashlar ; boshqa guruhlarning etnik guruhlari bilan assimilyatsiya qilingan - toxarlar, yuechjilar (yoki turli manbalarda kushonlar ), eftalitlar (ehtimol), skiflar, saklar ( massagetlar ), xorazmliklar, sarmatlar, savaromatlar, baqtriyaliklar, so'g'diylar, kimmeriylar (deb taxminiy midiyaliklar ),, Alanlar va roxolanlar .

Anadolu xalqlari qadimgi Xet, Luvi, Lidiya, Likiya, Sidet, Kariya, Palay, Pisidiya va Mushki xalqlari edi.

Armanlar hind-evropa xalqlarining alohida tarmog'ini ifodalaydi.

Bu xalqlarning barchasi Kavkaz irqining har xil turlariga mansub.

Qadimda yunonlar bilan til va moddiy madaniyat jihatidan chambarchas bog'liq bo'lgan frigiyaliklar va qadimgi makedoniyaliklar (yo'qolib ketgan).

Kursivlar orasida Osci, Umbrians, Volskians, Piceni, Sabines, Falisci, Aequi, Vestini, Siculi, Lusitanians (munozarali), Veneti (munozarali), Marrucini, Samnitlar, shuningdek, lotinlar ( rimliklar tarkibiga kirgan), Ularning tilidan roman tillari navbatma-navbat uchraydi, shu jumladan italyan, frantsuz, provans, romansh, ispan, katalan, portugal, rumin, moldavan va boshqalar.

Qadimgi keltlarning avlodlari - shotland gallari, irlandlar, bretonlar, mankslar, uelslar, assimilyatsiya qilingan gallar, galatlar, gelvetiylar va boshqalar.

Bu nazariyaga ko'ra, xususan, taniqli sovet va rus tilshunosi S. Starostin, hind-evropa tillari nostratik tillarning makro oilasiga kiradi.

Slavyanlar qatoriga zamonaviy belaruslar, bolgarlar, bosnyakilar, lujitsyanlar, makedoniyaliklar, polyaklar, ruslar, serblar , slovenlar, slovaklar, ukrainlar, ruslar, chernogoriyaliklar, xorvatlar va chexlar kiradi . yatichi, Vyatichi, Vyatichi, Vyatichi, Vyatichi.Radimichi, Dregovichi, Slovenlar, Polyanlar, Drevlyanlar, Ulichlar va boshqa qadimgi slavyan qabilalari .

Hind-evropaliklarning kelib chiqishi modellarini Yevropa va Osiyoga bo'lish mumkin. Evropaliklar orasida tilshunoslar va arxeologlar orasida eng keng tarqalgan Kurgan gipotezasi hind-evropaliklarning ajdodlarining vatani Dnepr va Volga daryolari orasidagi Shimoliy Qora dengiz mintaqasi bo'lganligini va ularning o'zlari ham yarim er edi. 5-4 ming yilliklarda bu joylarda yashagan zamonaviy sharqiy Ukraina va janubiy Rossiyaning cho'l mintaqalarining ko'chmanchi aholisi. Miloddan avvalgi e. Sredny Stog, Samara va Yamnaya madaniyatlariga mansub aholi odatda hind-evropaliklarning ajdodlari bilan belgilanadi. Keyinchalik bu qabilalarning bronza davriga oʻtishi va otning xonakilashtirilishi munosabati bilan hind-evropa qabilalarining turli yoʻnalishlarda jadal koʻchishlari boshlandi. Shu bilan birga, hind-evropaliklar tomonidan hind- evropagacha bo'lgan mahalliy aholining lingvistik assimilyatsiyasi sodir bo'ldi (qarang. Qadimgi Evropa ), bu hind-evropa tillarining zamonaviy so'zlashuvchilari irqiy va antropologik tipda sezilarli darajada farq qilishiga olib keldi.

Illyriyaliklar yoki frakiyaliklarning avlodlari zamonaviy albanlar bo'lishi mumkin va Getae, Dacians va Odrisianlarning Frakiya qabilalari roman tilida so'zlashuvchi ruminlar va moldaviyaliklardir .

Zamonaviy german xalqlari - avstriyaliklar, inglizlar, daniyaliklar, gollandlar, islandlar, nemislar, norveglar, frizlar, shvedlar, farerlar, assimilyatsiya qilingan gotlar, vandallar, daniyaliklar, franklar, burgundlar, lombardlar va boshqa qadimgi german qabilalari .

Hind-evropaliklar sof lingvistik jamoadir. Hind-evropa oilasi tillarida so'zlashuvchi populyatsiyalarning hind-evropalik bo'lmagan qo'shnilari bilan solishtirganda tahlili hind-evropa populyatsiyalarini ishonchli tarzda ajratib turadigan genetik belgilarni aniqlamadi, bu hind-evropa tillarining ma'lumotlarga ko'ra tarqalishini ko'rsatadi. demik kengayishdan ko'ra madaniy qarz olish modeli [3] .


Hind-evropaliklarning kelib chiqishi

Kurgan gipotezasiga ko'ra Evroosiyoda (Yevropa, G'arbiy Osiyo, Markaziy, Janubiy, Sibir va Hindiston) hind-evropa migratsiyasining animatsion xaritasi

Baltlarga zamonaviy latviyaliklar va litvaliklar, shuningdek, assimilyatsiya qilingan prusslar, samogitiyaliklar, latgallar, yatvingiyaliklar, kuroniyaliklar, golyadlar va boshqalar kiradi.

Buyuk geografik kashfiyotlar va undan keyingi yirik Yevropa mustamlakasi davrida hind-evropa tillari Amerika, Janubiy Afrika, Avstraliya, Yangi Zelandiya va boshqa hududlarga tarqaldi va Rossiya mustamlakasi tufayli Osiyoda oʻz doirasini sezilarli darajada kengaytirdi.

Biroq, hind-evropa tili va madaniyatining kelib chiqishi masalasida turli tarixchilarning qutbli fikrlari mavjud.

Gipotezalarning kelib chiqishi

Gipotetik hind-evropa vatani: Kurgan gipotezasi, M. Gimbutasga ko'ra. Ishg'ol qilingan maydoni taxminan 4000 g. Miloddan avvalgi e.
Yamnaya madaniyati. Ishg'ol qilingan maydoni taxminan 3000 g. Miloddan avvalgi e.
Miloddan avvalgi 2000-yillarda bosib olingan hudud. Hind-yevropa dialektlari yanada tabaqalanib, proto-tillarga aylana boshladi. Tuvbeker madaniyatining hududi shimoliy dialektlarga ko'proq yoki kamroq to'g'ri keladi. Hind-evropa yuqori Mitanni lahjasi hech qaerda ko'rsatilmagan va bu davrda hind-eron tillari oilasining qulashi natijasi bo'lishi mumkin emas.
Ishg'ol qilingan maydon taxminan 500 g. Miloddan avvalgi e. Biroq, ko'plab xaritalar bilan bog'liq muammo shundaki, hududlarni bir tilli deb talqin qilish oson, aslida til chegaralari xiralashgan va ba'zilari ikki tilli bo'lishi mumkin (shuning uchun hind-evropa tilida ham gaplashishi mumkin). Ehtimol, biz uchun mutlaqo noma'lum bo'lgan ko'plab hind-evropa tillari va dialektlari mavjud bo'lib, ular xaritani (va oila daraxtini) juda oddiy qiladi.
Atkinson, Grey va boshqalar tomonidan hisob-kitoblarga ko'ra Anadoludan hind-evropa kengayishini ko'rsatadigan xarita.

Nufuzli arxeologlar, tilshunoslar va tadqiqotchilar tomonidan qo'llab-quvvatlangan bir nechta farazlar mavjud, shuning uchun hind-evropa kelib chiqishi masalasi munozarali va hozirda ko'plab tadqiqotlar va qazishmalar olib borilmoqda.

  • Anadolu ( Kolin Renfrew, Rassel Grey va Kventin Atkinson ),
  • arman (Anadolu varianti: Vyach. Quyosh. Ivanov va T. IN. Gamkrelidze ),
  • Bolqon gipotezasi ( V. A. Safronov va boshq. ).
  • Kurgan gipotezasi ( Mariya Gimbutas, Viktor Gen, Otto Shreyder, Frederik Kortlandt )
  • Neolit kreolizatsiyasi gipotezasi (Marek Zvelebil)
  • Paleolit davrining uzluksizligi nazariyasi ( italyan tilshunosi Mario Alinei, tarixchi Marsel Ott )
  • Dasht gipotezasi ( Lev Klein, Gordon Childe, J. Mallori )
  • Hind-Ural gipotezasi ( V. Tomsen, G. Schold, A. Kluckhorst )

Hind-evropaliklarning genetik belgilari

1960 yilgacha madaniy o'zgarishlarning arxeologik dalillari (masalan, kulolchilikdagi o'zgarishlar) ko'pincha muhim migratsiya dalillari prezumpsiyasi sifatida talqin qilingan. 1960 va 1970-yillarda paydo bo'lgan yangi arxeologiya bu fikrni rad etdi - yangi madaniyatlarning qabul qilinishi savdo yoki genofondga minimal yoki hatto hech qanday ta'sir ko'rsatmaydigan kichik hukmron elitaning oqimi orqali sodir bo'lishi mumkin [4] .

Misol uchun, 20-asrning oxirida o'tkazilgan tadqiqot mualliflari, o'zlarining bayonotlariga ko'ra, проверку Мантеля[en] asoslanib, Evropada Y- [5] farqlari lingvistik jihatdan emas, balki asosan geografik jihatdan aniqlanadi [6] .

Masalan, 20-asr oxirida o'tkazilgan tadqiqot mualliflari, o'zlarining bayonotlariga ko'ra, shu jumladan Mantel testiga asoslanib, Evropada Y-xromosoma farqlari tilshunoslik emas, balki geografiya bilan bog'liqligini ta'kidlaydilar.

Sm. Shuningdek

Eslatmalar

  1. ↑ Индоевропейцы // БРЭ. Т. 11. М., 2008.
  2. ↑ Encyclopædia Britannica.(Inglizcha) / Ed. by Walter Yust. — Chicago, IL: University of Chicago, 1947. — Vol.11 — P.364,605 — 1001 p.
  3. ↑ Чухряева М. И. Сравнительный анализ генофондов популяций индоевропейской и других лингвистических семей в зонах их контактов. Автореф. дисс. … канд. биол. наук. М., 2018.
  4. ↑ Michael E. Weale*,1, Deborah A. Weiss†,1, Rolf F. Jager*‡, Neil Bradman* and Mark G. Thomas*. „Y Chromosome Evidence for Anglo-Saxon Mass Migration“. Oxford Journal (25, 2002). 2014-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-oktyabr.
  5. ↑ Zoë H. Rosser, Tatiana Zerjal, Matthew E. Hurles... „Y-Chromosomal Diversity in Europe Is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language“. The American Journal of Human Genetics, Vol. 68, Issue 4, p1075 (2000-yil 25-sentyabr). 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-oktyabr.
  6. ↑ Zoë H. Rosser, Tatiana Zerjal, Matthew E. Hurles... „Y-Chromosomal Diversity in Europe Is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language“. The American Journal of Human Genetics, Vol. 68, Issue 4, p1075 (2000-yil 25-sentyabr). 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-oktyabr.

Adabiyot

  • Николаева Н. А. О концепции четырех прародин индоевропейцев В. А. Сафронова // Индоевропейская история в свете новых исследований: сборник научных статей : Сборник трудов конференции памяти профессора В.А. Сафронова. — М.: МГОУ, 2010. — С. 56—70. — ISBN 978-5-7017-1653-5.
  • Чайлд Г.. Арийцы. Основатели европейской цивилизации. М.: ЗАО Центрполиграф, 2020. ISBN 978-5-9524-5455-2. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hind-yevropaliklar&oldid=3881957" dan olindi