Kontent qismiga oʻtish

Vashington sammiti (2024)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vashingtondagi NATO sammiti (2024)
Vashington sammiti (2024)
Mezbon davlat Qoʻshma Shtatlar
Sana 2024-yil 9–11-iyul
Oʻtkaziladigan joy(lar) Walter E. Vashington konferensiya markazi[1]
Shaharlar Vashington
Keyingi Gaaga sammiti (2025)
Avvalgi Vilnyus sammiti (2023)
Veb-sayti nato.int
Vashington sammitidagi fotosuratda birinchi marta NATOga aʼzo 32 davlatning barcha delegatsiya aʼzolari suratga tushgan (2024-yil 9-iyul)

Vashington sammiti (2024) – 2024-yil 9-iyulda Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkilotiga (NATO) aʼzo 32 davlat hamda hukumat rahbarlari, ularning hamkor davlatlari va Yevropa Ittifoqi (YI) ishtirokida Amerika Qoʻshma Shtatlarining Vashington shahrida oʻtkazilgan 33-sammit[2]. Sammitda 1949-yil 4-aprelda Vashingtonda Shimoliy Atlantika shartnomasi imzolanishi bilan tashkil etilgan NATOning 75 yilligi nishonlandi. Ushbu sammit 1978-yilgi Vashington sammiti, 1999-yilgi Vashington sammiti va 2012-yilgi Chikago sammitidan keyin Qoʻshma Shtatlarda oʻtkazilayotgan toʻrtinchi NATO sammiti boʻldi. Shuningdek, u Shvetsiya NATOga aʼzo boʻlganidan keyin oʻtkazilgan birinchi sammit va Jens Stoltenbergning NATO bosh kotibi sifatidagi oxirgi sammitidir.

Umumiy tasnifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yilgi Vashington sammitining rasmiy nomi „Ukraina va transatlantik xavfsizlik“dir[3]. Bu sammit tinchlik va demokratiyaga qaratilgan global tahdidlarning kuchayishiga, xususan, Rossiyaning Ukrainaga davom etayotgan bosqinini ichiga olgan voqealarga NATOning eʼtiborini qaratib, oʻz munosabatini bildirishi uchun moʻljallangan[4][5][6]. Rossiya va Shimoliy Koreya hamkorlik kelishuvlari eʼlon qilinganidan keyin Stoltenberg sammitda Ukraina-Janubiy Koreya hamkorligi muhokama qilinishini aytdi[7]. Alyans, shuningdek, Xitoy tomonidan qabul qilingan tahdidlar va Hind-Tinch okeani mintaqasidagi xavfsizlik vaziyatini muhokama qiladi[8][9]. Bundan tashqari, kun tartibi mudofaa uchun kerakli ashyolarni ishlab chiqarishni koʻpaytirish va ittifoqchilarning harbiy tayyorgarlik hamda NATOning barcha hududini himoya qilishga sodiqligini tasdiqlash boʻyicha muloqotni oʻz ichiga oladi[10][11].

Sammitga tayyorlanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atlantika kengashidagi tadbirda AQShning NATOdagi doimiy vakili Julianne Smith NATO oʻtgan yili Vilnyusda boʻlib oʻtgan sammitda Ukrainaga aʼzolik uchun rasmiy taklif yuborishga tayyor emasligini va Vashingtonda boʻlib oʻtadigan sammitda buni amalga oshirishi dargumon ekanligini aytdi. Buning oʻrniga u NATO ittifoqchilaridan Ukrainani aʼzolikka yaqinlashtiradigan biror narsa bilan taʼminlashini kutmoqda va soʻnggi ikki yil ichida koʻpaygan ikki tomonlama yordamni institutsionalizatsiya qilishga eʼtibor qaratmoqda. Ushbu ishlarning qanday natijaga olib kelishi tafsilotlari noaniq boʻlib qolsa-da, Smith NATOning 2023-yilgi sammitida tashkil etilgan NATO-Ukraina kengashi kabi choralari orqali Ukrainaga boʻlgan sodiqligini taʼkidladi[12].

2024-yil 27-iyun kuni Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy NATO shtab-kvartirasiga tashrif buyurdi, u yerda NATO Bosh kotibi Jens Stoltenberg Vashington sammitiga yakuniy tayyorgarlikni muhokama qilish uchun uni kutib oldi. Stoltenberg NATO ittifoqchilaridan NATOning Ukrainaga xavfsizlik boʻyicha yordam koʻrsatish, mamlakat taʼlimini muvofiqlashtirish va taʼminlashda yetakchilik qilishiga rozi boʻlishini kutayotganini aytdi[13].

Sammitdan oldingi voqealar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil Ukraina safarbarlik qonuni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yilda qabul qilingan[14], safarbarlik yoshini 27 dan 25 ga tushirgan munozarali safarbarlik qonuniga qaramay, Ukraina hali ham jiddiy ishchi kuchi tanqisligiga duch kelmoqda[15][16]. 2022-yilda Rossiya 144 million aholiga ega boʻlsa[17], Ukrainada bu koʻrsatkich 38 millionni tashkil etgan[18]. Ushbu demografik ustunlik Rossiyaga koʻproq ishchi kuchi resurslarini beradi. Biroq, Rossiyaning urushdagi yoʻqotishlari, odatda, Ukrainanikidan yuqori deb hisoblanadi. Ikkalasi ham katta miqdordagi xodimlarini yoʻqotgan, ammo bosqindan keyingi barcha holatlar tekshirilgunga qadar aniq raqamlarni aytish mumkin emas[19][20].

Ukrainaga xalqaro yordam

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil 14-may kuni AQSh Davlat kotibi Antony Blinken Kiyevga yetib keldi va mamlakat kongressi Ukrainaga 60 milliard dollarlik yordam paketini taqdim etib, uni qoʻllab-quvvatlashini tasdiqladi[21]. Oradan bir oy oʻtmay, AQSh buni yana bir bor amalda koʻrsatdi. Harbiy yordam, jumladan, artilleriya va havo mudofaa tizimlarini tez yetkazib berish bilan bu safar Bayden maʼmuriyati mojarolar avj olgan sharoitda Ukrainaning uzoq muddatli xavfsizligini taʼminlashga tayyorligini taʼkidladi[22]. Blinken: „Biz bugun siz bilanmiz. Ukraina xavfsizligi, suvereniteti, oʻz yoʻlini tanlash qobiliyati kafolatlanmaguncha biz siz bilan birga boʻlamiz“, – dedi[23].

24-may kuni ertalab Vengriya Bosh vaziri Viktor Orban Magyar radiosi orqali bergan koʻrsatuvida uning hukumati Ukrainaga tashqi yordam koʻrsatish boʻyicha harakatlari tufayli „NATO hududidan tashqaridagi NATO operatsiyalarida ishtirok etmasdan“ Vengriyaning NATOga aʼzoligini qayta belgilashni rejalashtirayotganini aytdi[24][25]. Orban Yevropa Ittifoqi va NATOning Ukrainani iqtisodiy, harbiy va siyosiy jihatdan qoʻllab-quvvatlash boʻyicha birlashgan saʼy-harakatlariga qaramay[26][27], Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan yaqin aloqalarni saqlab qolishda davom etayotgan bu ikki uyushmaga aʼzo yagona davlat rahbaridir[28]. Yanvar oyi boshida Yevropa Ittifoqi agar Orban hukumati Ukrainaga beriladigan 50 milliard yevrolik (taxminan 54 milliard AQSh dollari) yordam paketiga veto qoʻyishda davom etsa, Vengriyaga qarshi ovoz berish sanksiyalarini qoʻllash va uni moliyalashtirishni butunlay toʻxtatish bilan tahdid qilgan edi[29][30]. Natijada Vengriya vetosidan voz kechdi va Yevropa Ittifoqi ushbu yordam boʻyicha muvaffaqiyatli kelishuvga erishdi[31][32].

2024-yil 27-iyun kuni Ukraina va Yevropa Ittifoqi oʻrtasida xavfsizlik boʻyicha tarixiy kelishuv imzolangan boʻlib, Ukraina prezidenti Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, unda barcha 27 ta aʼzo davlat Ukrainaga har qanday ichki institutsional oʻzgarishlardan qatʼiy nazar, keng koʻlamli koʻmak bilan yordam berish majburiyatini oʻz zimmasiga olgan[33][34]. Shu kuni Litva va Estoniya bilan 2 ta shunday shartnoma imzolandi. Ukraina allaqachon 19 ta shunga oʻxshash ikki tomonlama xavfsizlik bitimlarini imzolagan, jumladan AQSh, Fransiya va Buyuk Britaniya mamlakatlari ham shartnoma tuzgan mamlakatlar qatoriga kirgan[35]. Bu kelishuvlar oʻzaro mudofaa shartnomalari boʻlmasa-da, davom etayotgan mintaqaviy muammolar sharoitida Ukrainaning barqarorligi va xavfsizligini mustahkamlashga qaratilgan strategik hamkorlikni anglatadi.

Rossiya bilan munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil 24-mayda AQSh Davlat departamenti Davlat kotibi Antony Blinkenning Sharqiy Yevropaga tashrif buyurishini eʼlon qildi, chunki Rossiyaning Xarkov viloyatiga hujum qilib, Ukrainadagi yangi shimoliy jabhani ochishi haqidagi xavotirlar kuchayib ketdi[36][37], shuningdek, mamlakatning Moldova ishlariga ham potensial aralashuvi[38] va Gruziyada qabul qilingan qonunga oʻxshash joriy qilingan „xorijiy agent“ loyihasi qator noroziliklarni keltirib chiqardi[39][40]. Blinken 29-may kuni Kishinyovga, 30- va 31-mayda Pragaga tashrif buyurdi. U Chexiya Tashqi ishlar vaziri Jan Lipavskiy va boshqa rasmiylar bilan uchrashib, Gruziyaning „xorijiy agent“ qonuni bilan bir qatorda Ukrainani qoʻllab-quvvatlash masalasini muhokama qildi[41][42].

Quroldan foydalanish siyosati oʻzgaradi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

3-may kuni Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri David Cameron Kiyevga tashrifi chogʻida Ukraina Britaniya qurollaridan foydalanishi va Rossiya ichida ular bilan zarba berish huquqiga ega ekanligini aytdi. Bu Yadro klubi va NATOning asosiy aʼzosi boʻlgan Birlashgan Qirollikning siyosatidagi katta oʻzgarishlar edi[43]. Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskov va Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Mariya Zaxarova qarorni qoraladi[44]. 29-may kuni Finlandiya, Kanada va Polsha vakillari alohida bayonotlar berib, Ukraina oʻz qurollaridan foydalangan holda Rossiya ichidagi amaldagi harbiy nishonlarga zarba berishi mumkinligi haqida bayonot berdi[45].

May oyining oxiriga kelib, bir qator yetakchilar, jumladan, Fransiya prezidenti Emmanuel Macron, Latviya prezidenti Edgars Rinkēvičs, Estoniyadan Alar Karis, Germaniya kansleri Olaf Scholz, Belgiya Bosh vaziri Alexander De Croo, Chexiya Respublikasi Bosh vaziri Petr Fiala va Daniya Bosh vaziri Mette Frederiksen, shuningdek, Kanada, Litva, Norvegiya, Buyuk Britaniya va Polsha tashqi ishlar vazirlari, Finlandiya, Niderlandiya va Shvetsiya mudofaa vazirlari ham Gʻarb tomonidan yetkazib berilgan qurollarga bir vaqtda qoʻyilgan taqiqni bekor qilishni maʼqulladilar. Aksincha, Belgiya va Italiya Ukraina tomonidan Rossiya ichidagi nishonlarga zarba berish uchun Gʻarb tomonidan yetkazib berilgan qurollardan foydalanishga qarshi edi[46][47].

30-may kuni AQSh prezidenti Joe Biden Ukrainaga Rossiya ichkarisida, faqat Xarkov viloyati yaqinida, aniq chegaralar belgilanmagan holda ogohlantirishsiz zarba berishga ruxsat berdi[48]. Bu qaror Ukraina shaharlarini Rossiya qoʻshinlari tomonidan mamalakat hududida joylashgan harbiy bazalardan har kuni bombardimon qilinishiga javoban qabul qilindi, yaʼni Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy va boshqa rasmiylar oʻz ittifoqchilaridan Rossiya ichkarisida Gʻarb tomonidan yetkazib berilgan qurollar bilan zarba berishga ruxsat soʻragan[47]. Qoʻshma Shtatlar ushbu cheklovlarni bekor qilganidan koʻp oʻtmay, Germaniya hukumati Ukrainaga oʻz qurollarini Rossiya hududida ishlatishga ruxsat berdi[49]. Bu Rossiya hujumni boshlagan va taktik yutuqlarga erishgan Xarkov viloyati bilan „chegaraning yonida“ Ukrainani qarshi zarba siyosati olib borishiga undadi[50][51].

2024-yil 20-iyunda Ukraina va uning Yevropa ittifoqchilari bosimi ostida[52] va Shimoliy Koreya-Rossiya oʻzaro mudofaa paktiga javoban[53][54] Qoʻshma Shtatlar Ukrainaga Xarkov yaqinidagi mintaqadan tashqarida joylashgan chegara orqali Rossiya kuchlariga qarshi Amerika tomonidan taqdim etilgan qurollardan foydalanishga ruxsat berdi[55][56][57]. Bu qaror Ukrainaning Rossiya hududiga zarba berishni oʻz ichiga olgan muvaffaqiyatli harbiy operatsiyalarini osonlashtirdi[58]. Keyinchalik Ukraina rasmiylari hozirda Rossiya hududida foydalanishi mumkin boʻlmagan ATACMS kabi uzoq masofali raketa tizimlariga nisbatan cheklovlarni olib tashlashni yoqlab chiqdi[59].

2024-yil 19-iyun kuni Vladimir Putinning Pxenyanga soʻnggi 24 yildagi ilk tashrifi chogʻida Shimoliy Koreya va Rossiya oʻzaro mudofaa shartnomasini imzolagan edi[60][61]. Bu voqea Koreya yarim orolidagi keskinlikning kuchayishi sifatida qayd etilgan. Bunga javoban Janubiy Koreya Rossiya elchisi Georgiy Zinovyevni kelishuvga norozilik bildirish uchun chaqirdi[62][63]. 20-iyun kuni Janubiy Koreyaning milliy xavfsizlik boʻyicha maslahatchisi Chang Ho-jin: „Ukrainaga qurol yetkazib berish masalasini qayta koʻrib chiqamiz“, – dedi[64]. Bu bayonot Janubiy Koreyaning qattiq harbiy doktrinasidagi misli koʻrilmagan oʻzgarish boʻlib, u anʼanaviy ravishda faol harbiy mojarolar olib borayotgan mamlakatlarga qurol yuborishni taqiqlaydi[65][66]. Putin agar Janubiy Koreya Ukrainani qurollantirsa, bu „katta xato“ boʻlishidan ogohlantirdi[67][68].

Aʼzo davlatlarning mudofaa xarajatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Finlandiya prezidenti Alexander Stubb Vashingtonda AQSh prezidenti Joe Biden va Kanada Bosh vaziri Justin Trudeau bilan uchrashdi.

17-iyun kuni sammit oldidan Vashingtonda prezident Biden bilan uchrashgan NATO Bosh kotibi Jens Stoltenberg NATOga aʼzo 32 davlatdan 23 tasi mamlakatlari yalpi ichki mahsulotining 2 foizi miqdorida mudofaa xarajatlari ajratib, bu boʻyicha oʻz maqsadlariga erishayotganini maʼlum qildi[69][70]. NATO maʼlumotlariga koʻra, Yevropa aʼzo davlatlari va Kanada uchun mudofaa xarajatlari 18 foizga oshgan[69][70].

Tashkilotning bir qancha Sharqiy aʼzolari harbiy byudjetlarni oshirishni talab qilishdi. Polsha prezidenti Andrzej Duda NATO davlatlarini zudlik bilan xarajatlarni YaIMning 3 foizigacha oshirishga chaqirdi[71][72]. Polsha 2024-yilda yalpi ichki mahsulotining 4 foizdan ortigʻini mudofaaga ajratishi kutilmoqda[73][74]. Bu boshqa mamlakatlarning xarajatlaridan sezilarli farq bilan oshib ketadi, Boltiqboʻyi davlatlari esa YaIM hisobidan mudofaaga kamida 2,5 foiz sarmoya kiritish majburiyatini olgan[75].

Buyuk Britaniya bosh vaziri Keir Starmer va NATO Bosh kotibi Jens Stoltenberg

Buyuk Britaniya Bosh vaziri Keir Starmer NATO aʼzolarini mudofaa xarajatlarini yanada koʻpaytirishga chaqirdi, bu esa Buyuk Britaniyaning ittifoq aʼzolari duch kelayotgan global tahdidlarga javoban harbiy byudjetga qoʻshimcha oʻnlab milliard funt ajratish rejalariga muvofiq keladi[76][77]. Starmer, shuningdek, Birlashgan Qirollikni mudofaa xarajatlarini 2,5% gacha oshirish majburiyatini oldi, ammo buni qachon amalga oshirilishi haqida maʼlumot bermadi[78]. Sammitga uchayotganda Starmer 2,5% sarflash boʻyicha „qatʼiy majburiyatini“ takrorladi[79]. Starmer mamlakat mudofaasini „ildizidan shoxigacha“ koʻrib chiqqandan soʻng, „yoʻl xaritasini“ ishlab chiqishini aytdi, rasmiylar esa xarajatlar maqsadiga erishish uchun aniq sanani belgilash zarurligini bildirgan[80].

Ukraina

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zelenskiy sammitda
NATO bosh kotibi Jens Stoltenberg Kiyevda Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy bilan uchrashdi.

Ukraina jamoatchiligining NATOga munosabati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2004-yilda Ukrainada rossiyaparast prezidentlikka nomzod Viktor Yanukovichning saylovini bekor qilgan toʻq sariq inqilobchilar NATOga qoʻshilishga qarshi 60% ovozga erishdi, ular jamoatchilikning bu haqidagi fikrini inobatga olmagan[81][82].

2014-yilda Qrimning Rossiya tomonidan anneksiya qilinishi va rossiyaparast tartibsizliklar ortidan Ukrainaning NATOga aʼzoligini qoʻllab-quvvatlash asta-sekin oʻsib bormoqda. Aʼzolikka nisbatan jamoatchilik 2021-yilda nisbatan past boʻlgan foizda, yaʼni 59,2 foiz yoqlab, 28,1 foiz qarshi chiqqan edi. 2022-yilgi bosqindan soʻng, 2023-yil mayiga kelib bu koʻrsatkich 89 foizga keskin oʻzgardi[83]. Keyinchalik, koʻrsatkich 2024-yilga kelib 77% ijobiy va 5% qarshi ovozga tenglashdi.

NATOning Ukraina boʻyicha pozitsiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

NATO Ukrainani qoʻllab-quvvatlashi qatʼiy ekanligini, alyans Ukrainani cheksiz qoʻllab-quvvatlashga qaror qilganini rasman taʼkidladi. Bu pozitsiya NATO ittifoqchilarining birlashganligi va Ukrainaga Rossiyaning noqonuniy bosqiniga qarshi kurashda yordam berishga sodiqligi haqida Rossiyaga kuchli bildirishnoma berish uchun moʻljallangan[84][85].

Garchi baʼzi NATO aʼzolari, xususan, Sharqiy Yevropada joylashgan mamlakatlar Ukrainani alyansga qoʻshilishga undagan boʻlsalar-da, ular keyinchalik bosqin tugashidan oldin bu mumkin emas degan qarorga kelishdi, chunki Ukraina tashkilotga aʼzo boʻlsa, bu NATO ham Rossiya bilan urushda bevosita ishtirok etishi mumkin degan maʼnoni anglatadi[86][87].

Armaniston-Ozarbayjon munosabatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sammit doirasida Armaniston va Ozarbayjon Tashqi ishlar vazirlari va AQSh Davlat kotibi Antony Blinken uch tomonlama uchrashuv oʻtkazdi. Armaniston va Ozarbayjon chegara inqirozi ortidan tinchlik bitimini yakunlash yoʻlida sezilarli yutuqlarga erishdi. Blinken shunday dedi: „Bugun erishilgan yutuqlar va qolgan narsalar haqida xulosa chiqarish uchun imkoniyat bor. Lekin biz ado etgan barcha majburiyatlarga asoslanib, umid qilamanki, ikkala davlat ham Qoʻshma Shtatlar qatʼiy va kuchli qoʻllab-quvvatlaydigan yakuniy kelishuvga erishishiga juda oz qoldi“[88].

Sammit

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Prezident Joe Biden NATO Bosh kotibi Jens Stoltenbergga Prezidentning „Ozodlik“ medalini topshirdi

NATOning uch kunlik 75-sammiti 2024-yil 9-iyul, seshanba kuni Andrew W. Mellon auditoriyasida uyushtirilgan ziyofat bilan ochildi[89]. Ziyofat chogʻida Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti Joe Biden oʻz lavozimini tugatayotgan NATO Bosh kotibi Jens Stoltenbergga AQShning eng oliy fuqarolik mukofoti boʻlgan Prezidentning „Ozodlik“ medalini topshirdi[89].

2024-yil 9-iyuldagi sammitning birinchi kunida AQSh prezidenti Joe Biden Rossiya prezidenti Vladimir Putinni „Ukrainani xaritadan“ oʻchirib tashlamoqchilikda aybladi. U NATOning bir qancha davlatlari, jumladan AQSh, Gollandiya, Germaniya, Italiya va Ruminiya Ukrainaga beshta havo hujumiga qarshi mudofaa tizimi uchun jihozlar yetkazib berishini maʼlum qildi. Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy 2024-yil noyabrida boʻlib oʻtadigan AQSh prezidentlik saylovi oldidan Donald Tramp prezident etib saylangan taqdirda u qabul qilishi mumkin boʻlgan qarorlarning NATO va Ukrainani qoʻllab-quvvatlashni kamaytirishga taʼsirini cheklash uchun choralar koʻrish zarurligi haqida ogohlantirdi[90].

2024-yil 10-iyulda NATOga aʼzo barcha 32 davlat Vashington sammiti deklaratsiyasini maʼqulladi. Deklaratsiyada NATO tomonidan amalga oshirilgan oʻzgarishlar va qabul qilingan siyosiy qarorlar keltirildi, birinchi navbatda, Rossiya bosqiniga qarshi Ukrainani qoʻllab-quvvatlash masalasi ochiqlandi hamda mojaro paytida Rossiyani qoʻllab-quvvatlagan davlatlar, xususan, Xitoy, Eron, Shimoliy Koreya va Belarus mamalakatlari qoralandi[90].

Ishtirokchilar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fife and Drum Corps armiyasi „Troop in Review“ni namoyish qildi.
Prezident Joe Biden va uning mehmonlari Oq uyning janubiy qismida
2024-yil 11-iyul Prezident Joe Biden Vashingtondagi NATO sammiti chogʻida Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy bilan qoʻl berib koʻrishdi.
2024-yil 11-iyuldagi Vashingtondagi Vashington konvensiya markazida NATO sammiti
Kalit
NATOga aʼzo boʻlmagan mamlakatlar
Mamlakat yoki tashkilot Delegatsiya rahbari Unvoni Man.
 NATO Jens Stoltenberg Bosh kotib [91]
 Albaniya Edi Rama Bosh vazir
 Armaniston Ararat Mirzoyan Tashqi ishlar vaziri [92]
 Avstraliya Richard Marles Bosh vazir oʻrinbosari [93]
 Ozarbayjon Jeyhun Bayramov Tashqi ishlar vaziri [94]
 Belgiya Alexander De Croo Bosh vazir
 Bolgariya Dimitar Glavchev Bosh vazir [95]
 Kanada Justin Trudeau Bosh vazir [96]
Xorvatiya bayrogʻi Xorvatiya Zoran Milanović Prezident
 Chexiya Petr Pavel Prezident [97]
 Daniya Mette Frederiksen Bosh vazir
 Estoniya Kaja Kallas Bosh vazir
 Yevropa Ittifoqi Michel, CharlesCharles Michel Kengash Prezidenti
von der Leyen, UrsulaUrsula von der Leyen Komissiya Prezidenti
 Finlandiya Alexander Stubb Prezident [98]
 Fransiya Emmanuel Macron Prezident
 Germaniya Olaf Scholz Kansler
 Gruziya Ilia Darchiashvili Tashqi ishlar vaziri [99]
 Gretsiya Kyriakos Mitsotakis Bosh vazir
 Vengriya Viktor Orbán Bosh vazir
 Islandiya Bjarni Benediktsson Bosh vazir
 Italiya Giorgia Meloni Bosh vazir
 Yaponiya Fumio Kishida Bosh vazir [100]
 Latviya Edgars Rinkēvičs Prezident
 Litva Gitanas Nausėda Prezident
 Lyuksemburg Luc Frieden Bosh vazir
 Montenegro Milojko Spajić Bosh vazir
 Niderlandiya Dick Schoof Bosh vazir
 Yangi Zelandiya Christopher Luxon Bosh vazir
 Shimoliy Makedoniya Hristijan Mickoski Bosh vazir
 Norvegiya Jonas Gahr Støre Bosh vazir
 Polsha Andrzej Duda Prezident
 Portugaliya Luís Montenegro Bosh vazir
 Janubiy Koreya Yoon Suk Yeol Prezident
 Ruminiya Klaus Iohannis Prezident
 Slovakiya Peter Pellegrini Prezident
 Sloveniya Robert Golob Bosh vazir
 Ispaniya Pedro Sánchez Bosh vazir
 Shvetsiya Ulf Kristersson Bosh vazir
 Turkiya Recep Tayyip Erdoğan Prezident [101]
 Ukraina Volodymyr Zelenskyy Prezident [102]
 Birlashgan Qirollik Keir Starmer Bosh vazir [103]
 AQSh Joe Biden (mezbon) Prezident [104]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „NATO Summit“. nato.int. NATO.
  2. ↑ „NATO summits“. nato.int. NATO.
  3. ↑ „The Washington NATO Summit: Ukraine and transatlantic security“. atlanticcouncil.org. Atlantic Council (2024-yil 21-may).
  4. ↑ Baker, Peter. „North Korea Shipped Arms to Russia for Use in Ukraine, U.S. Says“. New York Times (2023-yil 13-oktyabr).
  5. ↑ „NORTH KOREA TO DEPLOY ENGINEERING TROOPS TO UKRAINE'S OCCUPIED TERRITORIES“. ukrainianworldcongress.org. Ukrainian World Congress (2024-yil 27-iyun).
  6. ↑ „North Korea to send engineering troops to help Russia rebuild bombed cities“. The Telegraph (2024-yil 27-iyun).
  7. ↑ „Stoltenberg: NATO summit will discuss cooperation between Ukraine, South Korea“. The Kyiv Independent (2024-yil 6-iyul).
  8. ↑ Xu, Adam. „Agenda for NATO summit expected to include China issues“. Voice of America (2024-yil 8-iyul).
  9. ↑ Tang, Didi. „To counter China, NATO and its Asian partners are moving closer under US leadership“. ABC News (2024-yil 8-iyul).
  10. ↑ „Readout of National Security Advisor Sullivan's Meeting with NATO Secretary General Jens Stoltenberg“. whitehouse.gov. The White House (2024-yil 29-yanvar).
  11. ↑ Jeglinskas. „How to keep NATO relevant into 2024 and beyond“. atlanticcouncil.org. Atlantic Council (2023-yil 6-noyabr).
  12. ↑ „Expect a new 'bridge' to NATO membership for Ukraine at the Washington summit, says Julianne Smith“. www.atlanticcouncil.org. Atlantic Council (2024-yil 29-aprel).
  13. ↑ „Secretary General welcomes President Zelenskyy to NATO Headquarters to prepare Washington Summit“. nato.int. NATO (2024-yil 27-iyun).
  14. ↑ „Ukraine's mobilization law now in force, sparking fears more essential workers will be drafted“. CBC News (2024-yil 18-may).
  15. ↑ Verbianyi, Volodymyr. „Ukraine Is Running Short of People“. Bloomberg (2024-yil 31-may).
  16. ↑ Sherman, Ella. „Ukraine's manpower problem is likely going to 'get worse before it gets better,' war expert says“. Business Insider (2024-yil 7-may).
  17. ↑ „Population, total - Russian Federation“. data.worldbank.org. The World Bank.
  18. ↑ „Population, total - Ukraine“. The World Bank.
  19. ↑ Mittal, Vikram. „Military Casualties In Russia-Ukraine War Are Likely Less Than Commonly Stated“. Forbes (2023-yil 5-mart).
  20. ↑ Isabel van Brugen. „Russia Rapidly Approaching Grim Losses Milestone: Kyiv“. Newsweek (2024-yil 30-may).
  21. ↑ Rimmer, Morgan; Barrett, Ted. „Senate passes $95 billion package sending aid to Ukraine, Israel and Taiwan after months of delay“. CNN (2024-yil 30-aprel).
  22. ↑ The Associated Press. „Antony Blinken visits Ukraine to tout U.S. support for Kyiv's fight against Russia's advances“. NBC News (2024-yil 14-may).
  23. ↑ Lewis, Simon. „Blinken, in Kyiv, vows unwavering US support as Russian attacks intensify“. Reuters (2024-yil 14-may).
  24. ↑ Spike, Justin. „Hungary will seek to opt out of NATO efforts to support Ukraine, Orbán says“. AP News (2024-yil 24-may).
  25. ↑ Dunai, Marton; Foy, Henry. „Hungary seeks to 'redefine' its Nato membership over Ukraine“. Financial Times (2024-yil 24-may).
  26. ↑ „EU Solidarity with Ukraine“. eu-solidarity-ukraine.ec.europa.eu. European Union (2022-yil 26-fevral).
  27. ↑ „NATO's response to Russia's invasion of Ukraine“. nato.int. NATO.
  28. ↑ „Hungary to seek to opt out of NATO efforts to support Ukraine, Orban says“. Voice of America. Associated Press (2024-yil 24-may).
  29. ↑ „EU threatens to silence Hungary, if it blocks Ukrainian funds“. Politico.
  30. ↑ Foy, Henry; Bounds, Andy; Dunai, Marton. „Brussels threatens to hit Hungary's economy if Viktor Orbán vetoes Ukraine aid“. Financial Times (2024-yil 28-yanvar).
  31. ↑ „European Union agrees on new $54bn aid package for Ukraine“. Aljazeera (2024-yil 1-fevral).
  32. ↑ „EU Leaders agree on €50 billion of reliable financial support for Ukraine until 2027“. neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu. European Union.
  33. ↑ Payne, Julia; Escritt, Thomas. „EU leaders sign security deal with Ukraine, discuss defence and top posts“. The Globe and Mail (2024-yil 27-iyun).
  34. ↑ „Ukraine signs security pacts with EU, Lithuania and Estonia“. Reuters (2024-yil 27-iyun).
  35. ↑ „EU-Ukraine security agreement will advance 'peace', says Zelensky“. France24 (2024-yil 27-iyun).
  36. ↑ Meheut, Constant. „Advancing Russian Troops Threaten to Reverse Some of Ukraine's Hard-Won Gains“. The New York Times (2024-yil 23-may).
  37. ↑ McArthur, Tom. „Thousands flee Russian offensive in Kharkiv region“. BBC News (2024-yil 21-may).
  38. ↑ Donald Jensen, PhD. „In Russia's Hybrid War on Europe, Moldova's Critical Next 15 Months“. www.usip.org. United States Institute of Peace (2024-yil 1-may).
  39. ↑ Nechepurenko, Ivan. „Georgia's President Vetoes Foreign Influence Law“. The New York Times (2024-yil 18-may).
  40. ↑ Demytrie, Rayhan. „Georgia parliament overturns veto on foreign agents law“. BBC News (2024-yil 28-may).
  41. ↑ „Live Blog: 'Yes to Europe, No to Russian Law' – Rallies Against Foreign Agents Bill“. Civil Georgia.
  42. ↑ Lee, Matthew. „Blinken will head to eastern Europe as concerns mount about Ukraine, Moldova and Georgia“. ABC News (2024-yil 24-may).
  43. ↑ Kirby, Paul. „Kyiv can use British weapons inside Russia - Cameron“. BBC News (2024-yil 3-may).
  44. ↑ „Kremlin calls Cameron statement on UK arms for Ukraine a 'direct escalation'“. Reuters (2024-yil 3-may).
  45. ↑ Denisova, Kateryna. „Finland, Canada, Poland don't prohibit Ukraine from striking targets in Russia with their weapons“. The Kyiv Independent (2024-yil 29-may).
  46. ↑ Hrudka, Orysia. „Most allies now support Ukraine striking targets in Russia; Italy and Belgium oppose, US undecided“. Euromaidan Press (2024-yil 31-may).
  47. ↑ 47,0 47,1 Denisova, Kateryna. „Ukraine urges allies to lift Western arms ban on hitting targets inside Russia. Will they?“. The Kyiv Independent (2024-yil 29-may).
  48. ↑ Banco, Erin; Ward, Alexander; Seligman, Lara. „Biden secretly gave Ukraine permission to strike inside Russia with US weapons“. Politico (2024-yil 30-may).
  49. ↑ Novikov, Illia; Lee, Matthew; Janicek, Karel. „Germany says Ukraine can use its weapons against targets in Russia after the U.S. also eases its stance“. PBS News Hour (2024-yil 31-may).
  50. ↑ „Russian forces firm control of offensive line near Kharkiv, Russia-installed officials say“. Reuters (2024-yil 31-may).
  51. ↑ „Ukraine updates: Russia making 'tactical' gains in Kharkiv“. Deutsche Welle (2024-yil 13-may).
  52. ↑ Seligman, Lara. „'One hand tied around the back': Europe presses US to lift Ukraine weapons limits“. Politico (2024-yil 14-iyun).
  53. ↑ „With its new pact with North Korea, Russia raises the stakes with the West over Ukraine“. AP News (2024-yil 23-iyun).
  54. ↑ Kim, Jack; Park, Ju-min. „New North Korea-Russia pact calls for immediate military aid if invaded“. Reuters (2024-yil 20-iyun).
  55. ↑ Babb, Carla. „Pentagon changes rhetoric on Ukraine crossfire into Russia“. Voice of America (2024-yil 21-iyun).
  56. ↑ Seligman, Lara. „US says Ukraine can hit inside Russia 'anywhere' its forces attack across the border“. Politico (2024-yil 20-iyun).
  57. ↑ Copp, Tara. „Ukraine may fire US-provided missiles into Russia wherever it is coming under attack, Pentagon says“. ABC News (2024-yil 21-iyun).
  58. ↑ Kullab, Samya. „As U.S.-supplied weapons show impact inside Russia, Ukrainian soldiers hope for deeper strikes“. AP News (2024-yil 22-iyun).
  59. ↑ Kullab, Samya. „As U.S.-supplied weapons show impact inside Russia, Ukrainian soldiers hope for deeper strikes“. ABC News (2024-yil 22-iyun).
  60. ↑ Smith, Josh; Park, Ju-min. „Russia's Putin and North Korea's Kim sign a mutual defence pact“. Reuters (2024-yil 19-iyun).
  61. ↑ McCurry, Justin; Roth, Andrew. „Russia and North Korea sign mutual defence pact“. The Guardian (2024-yil 19-iyun).
  62. ↑ „South Korea Summons Russian Envoy Over Defense Deal With Pyongyang“. Radio Free Europe/Radio Liberty (2024-yil 21-iyun).
  63. ↑ Tong-Hyung, Kim. „South Korea summons Russian ambassador as tensions rise with North Korea“. AP News (2024-yil 21-iyun).
  64. ↑ Jung-a, Song. „South Korea to consider supplying arms to Ukraine after Putin-Kim pact“. Financial Times (2024-yil 21-iyun).
  65. ↑ „South Korea will consider supplying arms to Ukraine after Russia, North Korea sign strategic pact“. Voice of America (2024-yil 27-iyun).
  66. ↑ „South Korea to reconsider providing weapons to Ukraine“. Reuters (2024-yil 20-iyun).
  67. ↑ Ng, Kelly. „Putin warns South Korea against arming Ukraine“. BBC News (2024-yil 20-iyun).
  68. ↑ Starcevic, Seb. „Putin warns South Korea: Sending killer weapons to Ukraine would be a 'big mistake'“. Politico (2024-yil 20-iyun).
  69. ↑ 69,0 69,1 „Secretary General in Washington: NATO makes America stronger“. nato.int. NATO (2024-yil 17-iyun). Qaraldi: 2024-yil 19-iyun.
  70. ↑ 70,0 70,1 Knickmeyer, Ellen. „A record number of NATO allies are hitting their defense spending target during war in Ukraine“. APNews.com. Associated Press (2024-yil 17-iyun). Qaraldi: 2024-yil 19-iyun.
  71. ↑ „Polish president says NATO members should spend 3% of GDP on defence“. Reuters (2024-yil 11-mart).
  72. ↑ Gilchrist, Karen. „'Alarm bells are ringing': Poland's president says NATO must urgently ramp up defense spending“. CNBC News (2024-yil 19-mart).
  73. ↑ „Poland's 2024 budget to see big spending on defence, social benefits“. Reuters (2023-yil 24-avgust).
  74. ↑ „Defence Expenditure of NATO Countries (2014-2024)“. nato.int. NATO. Qaraldi: 2024-yil 12-iyun.
  75. ↑ Fornusek, Martin. „Baltic countries to push for 2.5% of GDP defense spending minimum during NATO summit“. The Kyiv Independent (2024-yil 23-may).
  76. ↑ Grerar, Pippa. „Starmer to urge Nato members to boost defence spending amid UK review“. The Guardian (2024-yil 8-iyul).
  77. ↑ Boscia, Stefan. „UK's Keir Starmer urges allies to hike defense spending“. Politico (2024-yil 9-iyul).
  78. ↑ Lawless. „PM says defence spending commitment 'cast iron'“. Associated Press (2024-yil 6-iyul). 2024-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 7-iyul.
  79. ↑ Mason. „PM says defence spending commitment 'cast iron'“. BBC News (2024-yil 9-iyul). 2024-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-iyul.
  80. ↑ Fisher. „Starmer plans 'road map' for UK to hit higher defence spending goal“. Financial Times (2024-yil 9-iyul). 2024-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-iyul.
  81. ↑ Interfax-Ukraine. „Poll: Almost half of Ukrainians back Ukraine's accession to EU“. Kyiv Post (2013-yil 10-yanvar).
  82. ↑ „Almost half of Ukrainians want to join the EU, slightly less want to join the Customs Union“. Ukrainska Pravda (2013-yil 10-yanvar).
  83. ↑ „Attitude to the access of Ukraine to the EU and NATO, attitude to direct negotiations with v. putin, and perception of the military threat from Russia: results of the telephone survey conducted december 13-16, 2021“. KIV INTERNATIONAL INSTITUTE SOCIOLOGY.
  84. ↑ Ching, Nike. „Blinken: 'No Fatigue' in NATO Support of Ukraine“. Voice of America (2024-yil 29-noyabr).
  85. ↑ „NATO's response to Russia's invasion of Ukraine“. nato.int. NATO (2024-yil 21-mart).
  86. ↑ Besch, Sophia; Ciaramella, Eric. „Ukraine's Accession Poses a Unique Conundrum for the EU“. carnegieendowment.org. Carnegie Endowment for International Peace (2024-yil 24-oktyabr).
  87. ↑ Kostina, Ivanna; Pohorilov, Stanislav. „Ukraine won't be invited to NATO at Washington summit in order not to bring NATO into war – NYT“. Ukrainska Pravda (2024-yil 5-aprel).
  88. ↑ Armenia, Azerbaijan and US hold trilateral meeting in Washington amid NATO summit
  89. ↑ 89,0 89,1 Kelly, Laura. „Biden presents NATO chief with Presidential Medal of Freedom“. The Hill (2024-yil 9-iyul). 2024-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-iyul.
  90. ↑ 90,0 90,1 Stepansky. „NATO countries pledge long-term support for Ukraine as allies meet“ (en). Al Jazeera (2024-yil 10-iyul). Qaraldi: 2024-yil 11-iyul.
  91. ↑ Monaghan, Sean; Martinez, Sissy; Palazzi, Andrea Leonard; Svendsen, Otto (2 July 2024). What Will Happen at NATO's Washington Summit. Center for Strategic and International Studies. https://www.csis.org/analysis/what-will-happen-natos-washington-summit#:~:text=Current%20secretary%20general%20Stoltenberg%20will,Dutch%20secretary%20general%20Joseph%20Luns.. 
  92. ↑ „Armenian foreign minister to travel to Washington for NATO summit“. Reuters (2024-yil 8-iyul).
  93. ↑ „'Consistent': Albo defends NATO no-show“. Yahoo News Australia (2024-yil 2-iyul).
  94. ↑ „Azerbaijani foreign minister heads to Washington for NATO summit“. News.Az (2024-yil 9-iyul).
  95. ↑ „Bulgarian position for Nato Summit 'fully reflects national interest, reaffirms consistent support for Ukraine'“. Sofia Globe (2024-yil 28-iyun).
  96. ↑ „Prime Minister Justin Trudeau to attend NATO leaders' summit in Washington next week“. CTV News (2024-yil 2-iyul).
  97. ↑ Ian Willoughby. „Pavel meets with Czech Congressional Caucus in Washington“. english.radio.cz. Radio Prague International (2024-yil 8-iyul).
  98. ↑ „Finnish delegation attends Washington Nato summit marking alliance's 75th anniversary“. Yleisradio Oy (2024-yil 8-iyul).
  99. ↑ „Georgian FM departs for Washington to feature at NATO Summit“. agenda.ge. Agenda Georgia (2024-yil 8-iyul).
  100. ↑ „Kishida to visit U.S., Germany for summit talks next week“. Japan Today (2024-yil 3-iyul).
  101. ↑ „President Erdogan arrives in Washington for NATO summit“. TRT World (2024-yil 9-iyul). Qaraldi: 2024-yil 10-iyul.
  102. ↑ Gould, Joe. „Zelenskyy to huddle with Hill leaders during NATO summit“. Politico (2024-yil 3-iyul).
  103. ↑ Fisher. „Keir Starmer to signal Britain is 'back' on the world stage“. Financial Times (2024-yil 2-iyul). 2024-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-iyul.
  104. ↑ Tausche. „Biden opens NATO summit by announcing new air defenses for Ukraine“ (2024-yil 9-iyul). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vashington_sammiti_(2024)&oldid=4521920" dan olindi