New Providence (Bagama)

New Providence
Orol
25°1′48″N 77°24′18″W
Mamlakat	Bagama
Maydon	207 km2 (80 mi²)
Markazi balandligi	5 m
Aholisi  (2022)	296,522
Zichligi	1,325.6 kishi/km2
Milliy tarkib	Afrikaliklar 89%, Yevropaliklar 8%, Osiyoliklar va Ispanlar 3%.
[[File:|290px|New Providence xaritada]] New Providence

New Providencening kengaytiriladigan batafsil xaritasi.

New Providence — Bagama orollaridan eng gavjum orol. U Bagamaning 70% dan ortiq aholisini oʻz ichiga oladi. Bagama markazi poytaxt Nassau shahrining joylashgan joyi boʻlib, uning chegaralari orol bilan tutashadi. 2010-yil roʻyhatga olingan aholi soniga koʻra 246,329 kishini tashkil qilgan, 2016-yilgi oxirgi hisobda aholi koʻrsatkichi 274,400 taga yetgan.

Christopher Columbus Yangi Dunyoni kashf qilganida orol dastlab Ispaniya nazorati ostida boʻlgan, ammo Ispaniya hukumati orolni hamda butun Bagama orollarini rivojlantirishga etibor bermagan. Orolning eng yirik shahri boʻlgan Nassau avval Charles-town nomi bilan atalgan. Lekin u 1684-yilda ispanlar tomonidan vayron qilinib, yoqib yuborilgan. Orol 1695-yilda eng muvaffaqiyatli lordlar egasi Nicholas Trott tomonidan Angliya shahzodasi Orange-Nassau sharafiga qayta tiklanadi va Nassau deb nomlanadi.

Bagama hukumatining uchta asosiy tarmogʻi: ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi hamda sud hokimiyati, barchasi New Providence orolida joylashgan. New Providence Bagama orollarining asosiy savdo markazi hisoblanadi. Shu bilan birga, u 400 dan ortiq bank va ishonchli kompaniyalarni oʻzida jamlaydi. Uning mehmonxonalari va portlarida har yili Bagama orollariga keladigan toʻrt milliondan ortiq sayyohning uchdan ikki qismidan koʻprogʻi tashrif buyuradi. New Providencedagi boshqa aholi punktlariga Grants Town, Bain Town, Fox Hill, Adelaida, Yamacraw, South Beach, Coral Harbour, Lyford Cay, Paradise Island, Sea Breeze, Centreville, Grove (Janubiy) va Grove (Shimoliy), Cable kabi sohil va shaharchalar kiradi.

Kelib chiqishi

Dastlab mahalliy Lucayan aholisi tomonidan Nema deb atalgan orolning maʼnosi „oʻrta suv“ degan maʼnoni anlatgan. New Providence nomi XVI asrda kema halokatidan omon qolgani uchun ilohiy providensiyaga minnatdorchilik bildirgan gubernatorning taklifi bilan qoʻyilgan. „New“ (yangi) soʻzi orolni qaroqchilar makoni hisoblangan Gʻarbiy Karib dengizi (hozirgi Kolumbiya) Providensiyasidan farqlash uchun keyinchalik qoʻshilgan.

Tarixi

Nassau jangining badiiy talqini

1670-yildan keyin Grand Turk oroli va Inaguada dengiz tuzini yigʻish bilan shugʻullanadigan Bermud yirtqichlari orolning doimiy tashrif buyuruvchilariga aylangan. Birinchi doimiy Yevropa turar joylari 1648-yilda Eleutherada, keyinchalik 1666-yilda New Providenceda paydo boʻlgan.

1670-yilga kelib, Charles-Town aholi turar joylarida 900 dan ortiq kishi istiqomat qilgan. Masuliyatsiz gubernatorlar almashinuvi sababli Charlz-Taun fransuz va ispan flotlari tomonidan hujumga uchragan va qaroqchilar uchun maxsus bazaga aylangan. Oqibatda 1684-yilda Ispaniya hukumati tomonidan hujum uyushtirilib vayron qilingan. Ikki yil oʻtgach, 1686-yildan boshlab bu hududga Yamaykadan yangi ingliz aholisi kelib joylasha boshlagan. Ular Yamayka gubernatori tomonidan chaqirilgan boʻlsada, lekin ular bu buyruqqa boʻysunmagan va muqim yashash uchun qolishgan. 1695-yilda gubernator Nicholas Trott shaharni qayta quradi va ikki qal’ani qoʻshib ikkalasi ham Nassau deb nomlaydi. Lekin qal’a 1700-yilda ispanlar hujumi oqibatida jiddiy zarar koʻradi, buning oqibatida mustamlakachilar 1703-yilda fransuz va ispan hujumidan keyin qal’ani tark etishga majbur boʻladi. Qal’ada toʻp va askarlar boʻlmaganligi sababli, New Providence tez orada yana qaroqchilar bazasiga aylanadi. 1713-yilga kelib, Nassauda qaroqchilar soni mingdan oshib ketadi. Qaroqchi Thomas Barrouw oʻzini New Providence gubernatori deb eʼlon qiladi. 1718-yilda gubernator Woodes Rogers Buyuk Britaniya qiroli George I tomonidan New Prodencega yuboriladi va ular oʻz yoʻlidan voz kechmoqchi boʻlgan har qanday qaroqchini avf etishni taklif qiladi. U agar qaroqchilar uning taklifiga rozi boʻmasa ularni qatl qilish bilan tahdid qiladi va Rojers shu orqali Nassauni qaroqchilardan tozalashga erishadi.

1776-yil fevral oyida amerikalik Esek Hopkins yettitadan ortiq kemadan iborat dengiz flotini boshqarib, Britaniya tasarrufidagi orolga taʼminot va oʻq-dorilarni olib kirish maqsadida reyd oʻtkazishga harakat qiladi. Nassau jangi deb nomlanuvchi ushbu voqeada 3-4-mart kunlari Hopkins 250 nafar dengiz piyodalari va dengizchilardan iborat Amerika harbiy kuchlari tasarrufida birinchi marta amfibiya hujumini amalga oshiradi. New Providence va Waspni vayron qilib, hujumchilar Fort Montegueni qoʻlga olishadi. Inglizlar avval Nassauga qochadi ammo keyin isyonchi kuchlarga taslim boʻladi. Amerikaliklar oʻzlariga 88 ta toʻp va 15 ta minomyotni olib qoladi, ammo qoʻlga olishdan oldin kerak boʻladigan poroxning koʻp qismini evakuatsiya qilshadi. Hopkins ikki hafta ichida kemalariga oʻljalarni yuklaydi va qaytib ketadi.

Janubiy Karolina dengiz flotining Janubiy Karolina fregati 1782-yil 12-yanvarda Gavanaga yetib keladi. Gavanada Alexander Gillon va ispanlar oʻrtasida muzokaralar boʻlgandan keyin, Janubiy Karolina Bernardo de Galves qoʻmondonligi ostida ispan kuchlarining 59 ta kemadan iborat qoʻshiniga qoʻshiladi. 22-aprelda birlashma qoʻshinlar New Providenceni qoʻlga kiritish uchun suzib ketadi. 6-mayga kelib butun flot New Providencega yetib boradi va 8-mayda Britaniya mustamlakasini taslim qiladi. Bu Amerika inqilobiy urushi paytida New Providencening qoʻshni davlatlar tomonidan uchinchi marta bosib olinishi edi.

Amerika inqilobidan keyin, bir necha ming loyalistlar oʻzlarining qullari bilan qishloq xoʻjaligini qayta tiklash plantatsiyasi maqsadida New Providence va unga yaqin orollarga koʻchib oʻtadi. Tuproqlarning sayozligi va yogʻingarchilik miqdorining kamligi bu faoliyatni amalga oshirishni qiyinlashtiradi. XIX asr boshlariga kelib Bagama orollari deyarli boʻsh arxipelagga aylanadi. Bu yerda faqat tuz yigʻish ishlari davom etardi. Aholi kamayishi sabab qal’alar qulab tusha boshlagan va 1850-yilga kelib orol butunlay tashlab ketilgan. Keyingi yillarda New Providence ikki marta yuqori iqtisodiy jihatdan foyda keltirgan: 1861-1865-yillardagi Amerika fuqarolar urushi vaqtida orol Amerika Konfederativ shtatlari blokadachilari uchun juda mashhur port boʻlib hizmat qilgan. Taqiqlash davrida esa distillangan spirtli ichimliklar uchun kontrabanda markazi boʻlgan.

Sayyohlikda ahamiyati

XIX asrning oxiriga kelib, New Providence gʻarbiy yarimsharning sanatoriysi sifatida mashhur boʻla boshladi. Aholisi hamda sayyohlarning sharxlarida kunlik haroratning kam miqdorda oʻzgarishi, har qanday 12 soatlik davr 3 °C (5 °F) doirasidagi juda yumshoq iqlimi maqullangan. Orol sayyohlik uchun moʻljallanib, Issiq qish mavsumida ham mukammal drenaj, xristian cherkovlari, yaxshi obodonlashtirilgan va toʻgʻri chiziqli yoʻllar, zamonaviy hashamatli binolar, ingliz tilida soʻzlashuvchilar bilan toʻldirilgan. Amerika Qoʻshma Shtatlarining janubiy qirgʻoqlari, Kuba va Nassau oʻrtasida bugʻli kemalar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan va bu orol mashhurligi ortishiga hissa qoʻshmoqda.

1920-yillarning oxirlarida New Providence koʻplab sayyohlik ob’ektlari bilan boyitilgan. Shu jumladan qisqa muddatli kruiz kemalari, sayyohlar uchun chuqurlashtirilgan port va qimor oʻyinlari, taklif qiluvchi mehmonxonalarga ega Amerika dam olish maskani sifatida yaxshi tashkillashtirilgan. Hozirgi kunda Grand Bagamadagi Freeport oroli rivojlanishi bilan New Providence shuhrati bir oz pasaygan boʻlsada, Bagamiyaliklarning uchdan ikki qismi bu yerda istiqomat qiladi.