Kanada — Tayvan munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kanada va Tayvan davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Tayvan, sariq rangda Kanada koʻrsatilgan.
Kanadani oʻz ichiga olgan yashil davlatlar 1971-yilgi BMT Bosh Assambleyasining 2758 -sonli rezolyutsiyasida Xitoy Respublikasi (Tayvan) aʼzoligiga qarshi ovoz bergan.
Vankuverdagi TaiwanFest
Taypey metrosidagi poyezd Bombardier Inc tomonidan ishlab chiqarilgan.
Vankuverdagi Kuomintang binosi

Kanada va Xitoy Respublikasi (shuningdek, Tayvan nomi bilan ham tanilgan) 1970-yildan beri norasmiy ikki tomonlama munosabatlarni saqlab kelmoqda.

Kanada va Tayvan oʻrtasidagi munosabatlar 1942-yilda oʻrnatilgan. 1970-yilda Kanada Xitoy Xalq Respublikasini „Xitoy“ ning yagona vakili sifatida tan oldi. Shundan beri Xitoy hukumatining „Yagona Xitoy“ siyosati tufayli Kanada va Tayvan oʻrtasida elchilik aloqalari mavjud emas, ammo savdo va madaniyat sohasida mustahkam aloqalar 1986-yildan beri ikki tashkilot oʻrtasida mavjud. Rasmiy ravishda, Kanada Xitoyning Tayvanga boʻlgan daʼvosiga „eʼtibor beradi“ va bu pozitsiyani maʼqullamagan yoki eʼtiroz bildirmagan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kommunistik hokimiyatni egallashdan oldin[tahrir | manbasini tahrirlash]

1942-yilda Kanada oʻzining Tayvandagi birinchi elchisini (Sin sulolasining vorisi davlati) urush davridagi poytaxt Chunsinga joylashtirdi. Keyin elchixona 1946-yilda doimiy poytaxt Nankinga koʻchirildi. Biroq, kommunistlarning millatchilar ustidan qozonilgan gʻalabasi, bu ularning Tayvanga chekinishiga sabab boʻlgan. Ilgari Sin prefekturasi 50 yil davomida Yaponiya hukmronligi ostida boʻlgan, kommunistlar Xitoy Xalq Respublikasini tashkil etgunga qadar yaʼni 1951-yil 26-fevralgacha Kanadaning Nankindagi elchixonasi boʻlmagan. Kanada Tayvan boʻyicha millatchi Xitoy bilan diplomatik munosabatlarini saqlab qolgan boʻlsa-da, 1952-yil 28-aprelda San-Fransisko shartnomasi imzolangandan soʻng Yaponiya Tayvan va Penguga daʼvolaridan rasman voz kechdi.

Siyosat[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yil 13-oktabrda Kanada Xitoy Xalq Respublikasini (XXR) tan oldi va Tayvan bilan diplomatik aloqalarni toʻxtatdi[1]. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 2758 -sonli rezolyutsiyasida Kanada Tayvanni Xitoy Xalq Respublikasini (XXR) vorisi sifatida qoʻllab-quvvatladi. Kanada va Tayvan oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar toʻxtatilgandan soʻng, ikkala diplomatik vakolatxonalar almashtirildi.

Hozirgi vaqtda Tayvan hukumati Kanadadagi Taypey iqtisodiy va madaniy idorasiga ega (xitoycha: 駐加拿大臺北經濟文化代表處 Ottavada)[2] va Vankuverda va Torontoda yana ikkita ofisi mavjud[3]. Tayvan Tashqi savdoni rivojlantirish kengashi, shuningdek, Toronto va Vankuverda vakolatxonalarga ega[4].

Kanada hukumati 1986-yilda Brayan Mulroni davrida Taypeyda Kanada savdo idorasini (CTOT) tashkil qildi. Stiven Xarperning mandati davrida CTOT kengaytirildi va Taypeyning Xinyi tumaniga koʻchib oʻtdi[5].

2019-yil oktabr oyida Stiven Xarper Taypeyga xususiy fuqaro sifatida tashrif buyurib, Yushan forumida qatnashdi, oʻzining Right Here, Right Now kitobini targʻib qildi va Globe tomonidan „Xitoyning iqtisodiy modelini yopib tanqid qilish“ sifatida nutq soʻzladi. Xitoy hukumati bilan birlashtirilgan Xitoy va globallashuv markazi vitse-prezidenti Viktor Gao Xarperning tashrifini maʼqullamadi[6].

Iqtisodiy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yilda Tayvan Kanadaning Osiyodagi beshinchi yirik savdo hamkori boʻlganligi maʼlum[7]. Kanadadan Tayvanga eksport qilinadigan asosiy mahsulotlar — metall rudasi, mineral moy, asfalt, yogʻoch, koʻmir, nikel, goʻsht va temir yoʻl transporti[8].

Kanada Tayvanning 24-chi yirik savdo sherigi hisoblanadi. Tayvan 2017-18-yillarda Kanadaga 1,5 milliard dollarlik mahsulot va xizmatlar eksport qilgan va Kanada roʻyxatida 19-oʻrinni egallagan[9]. Tayvandan Kanadaga asosiy eksport mahsulotlari: mobil qurilmalar, ovoz yozish uskunalari, qozonxonalar, poʻlat buyumlar va plastmassa buyumlar. 

2018-yilda Tayvan va Kanada oʻrtasidagi savdo balansi 2018-yilda tayvanliklar foydasiga 47,9 milliard Kanada dollarini tashkil etdi[10].

Kanadaning Xitoy bilan munosabatlari 2019-yilda kuchayib borar ekan, Hugh Stivens kabi akademiklar Tayvan munosabatlarini rivojlantirish va targʻib qilishni taklif qilishdi. Aademiklar gʻoyani Kanadaning demokratik qadriyatlariga mos deb bildi.Hugh Stivens Tayvanning Trans-Tinch okeani hamkorligi boʻyicha keng qamrovli va progressiv kelishuvga qoʻshilishini ragʻbatlantiradi va Tayvanning JSTga aʼzoligi Yangi Zelandiyaga 2013-yilda Tayvan bilan erkin savdo shartnomasini imzolash imkonini berganligini taʼkidlagan edi[11].

2019-yil oktabr oyida Tayvanning xorijiy diplomatik aloqalari soni 15 ta davlatga qisqargani, Kanada ular orasida emasligi qayd etilgan[12].

Tayvanfest[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayvanfest 1990-yilda Vankuverda musiqiy/madaniy magnat Sesiliya Chueh tomonidan musiqa festivali sifatida ochilgan, ammo turli madaniy tadbirlarni qamrab olgan. 2006-yildan boshlab Torontoda ham kengaytirilib, nishonlanadi[13].

Air Canada samolyoti Tayvanda

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ List of Timetable of PRC’s Diplomatic Relations from Ministry of Foreign Affairs of PRC
  2. ↑ Taipei Economic and Cultural Office in Canada OFFICIAL WEBSITE
  3. ↑ Taipei Economic and Cultural Office in Toronto OFFICIAL WEBSITE
  4. ↑ „TAITRA overseas offices“. 2016-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-sentabr 2015-yil.
  5. ↑ „Celebrating 25 Years in Taiwan“. 2011-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2015-yil.
  6. ↑ „Stephen Harper makes thinly veiled critique of China in historic visit to Taiwan“. The Globe and Mail Inc (8-oktabr 2019-yil).
  7. ↑ Stephens, Hugh. „Canada should engage with Taiwan and others given our China troubles“. The Globe and Mail Inc (18-avgust 2019-yil).
  8. ↑ „Trade Profile of Taiwan and Canada by the Ministry of Economic, ROC“. 22-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2015-yil.
  9. ↑ Workman. „Canada's Top Trading Partners“. World's Top Exports (26-sentabr 2019-yil).
  10. ↑ „Stephen Harper makes thinly veiled critique of China in historic visit to Taiwan“. The Globe and Mail Inc (8-oktabr 2019-yil).„Stephen Harper makes thinly veiled critique of China in historic visit to Taiwan“. The Globe and Mail Inc. 8 October 2019.
  11. ↑ Stephens, Hugh. „Canada should engage with Taiwan and others given our China troubles“. The Globe and Mail Inc (18-avgust 2019-yil).Stephens, Hugh (18 August 2019). „Canada should engage with Taiwan and others given our China troubles“. The Globe and Mail Inc.
  12. ↑ „Stephen Harper makes thinly veiled critique of China in historic visit to Taiwan“. The Globe and Mail Inc (8-oktabr 2019-yil).„Stephen Harper makes thinly veiled critique of China in historic visit to Taiwan“. The Globe and Mail Inc. 8 October 2019.
  13. ↑ „TAIWANfest 2020 | Re-Think Asia, a dialogue between Taiwan and South Korea“.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanada_—_Tayvan_munosabatlari&oldid=4195329" dan olindi