AFC Ajax

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ajax
Toʻliq nomi Amsterdamsche Football Club Ajax
Laqabi de Godenzonen (Sons of the Gods)[1][2]
de Joden (the Jews)
Lucky Ajax
Asos solingan 18-mart, 1900-yil (124 yil avval) (1900-03-18)
Johan Cruyff Arena
Sigʻimi 55,865[3]
Egasi AFC Ajax N.V. (Andoza:EuronextAmsterdam)
CEO vacant
Head coach John van 't Schip
Liga Andoza:Dutch football updater
Oʻrni Andoza:Dutch football updater
Vebsayti Klub sayti
Amaldagi mavsum

Amsterdamning „Ayaks“ futbol klubi (niderlandcha: Amsterdamsche Football Club Ajax, niderlandcha oʻqilishi: [ˈaːjɑks]) — Amsterdamda joylashgan golland professional futbol klubi . 1900-yil 18-martda tashkil etilgan va Troya urushi ishtirokchisi boʻlgan qadimgi yunon qahramoni Ayaks nomi bilan atalgan. Klubning uy stadioni Yoxan Kroyff Arena 1996-yilda ochilgan va 54 mingdan ortiq muxlisni sigʻdira oladigan Olimpiya stadionidan keyin Gollandiyadagi eng katta futbol stadioni hisoblanadi.

„Ayaks“ mamlakatning eng sovrindor klubi boʻlib, 2021/22-yilgi mavsumda 36-marta Gollandiya chempionligini qoʻlga kiritdi. 1971-yilda „Ayaks“ finalda Gretsiyaning "Panatinaikos" jamoasini 2:0 hisobida magʻlub etib, "Feyenoord"dan keyin Yevropa chempionlar ligasi kubogini qoʻlga kiritgan ikkinchi Gollandiya klubiga aylandi. 1972-yilda klub finalda Italiyaning „Internasionale“ jamoasini 2:0 hisobida magʻlub etib, ketma-ket ikkinchi marta Yevropaning asosiy kubogini qoʻlga kiritdi. 1973-yilda Amsterdam jamoasi finalda Italiyaning „Yuventus“ jamoasini 1:0 hisobida magʻlub etib, ketma-ket uchinchi marta Yevropa kubogini qoʻlga kiritdi. „Ayaks“ turnir tarixida „Real“dan keyin ketma-ket uch marta nufuzli kubokni qoʻlga kiritgan va yevrokuboklarni doimiy ravishda oʻtkazish huquqini qoʻlga kiritgan ikkinchi klub boʻldi. 1995-yilda „Ayaks“ finalda Italiyaning „Milan“ jamoasini magʻlub etib, Chempionlar ligasida gʻolib chiqdi.

Oʻzining yutuqlari tufayli „Ayaks“ FIFA talqiniga koʻra 20-asrning eng yaxshi futbol klublari roʻyxatida 5-oʻrinni, <i id="mwKw">kicker</i> jurnali talqiniga koʻra 2-oʻrinni egalladi. Shuningdek, IFFHS 20-asrning eng yaxshi Yevropa klublari reytingida „Ayaks“ni 7-oʻrinni egalladi [4] .

„Ayaks“ futbolning „Katta dubulgʻa“ deb ataladigan beshta gʻoliblaridan biri — Kubok va Chempionlar Ligasi, Kubok egalari kubogi va UEFA kubogi gʻoliblari. Bundan tashqari, klub Gollandiya kubogi (20 gʻalaba) boʻyicha rekordchi hisoblanadi.

Hozirda klub sardori Stiven Bergveyn .

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qisqa tarix (1893—1896)[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Ayaks" tarixi 1893 yilda, uchta talaba doʻstlar — Xan Dade, Karel Rezer va Floris Stempel „Union“ deb nomlangan oʻzlarining futbol jamoasini yaratishga qaror qilganlarida boshlanadi. Jamoa oʻzining ilk oʻyinlarini Amsterdam chekkasida joylashgan Nieuver-Amstelda oʻtkazdi. Yosh futbolchilarda hatto haqiqiy charm toʻp ham bor edi, uning egasi Xon Dade edi. Tashkil etilganidan bir necha oy oʻtgach, klub oʻz nomini oʻzgartirib, „Foot-Ball Club Ajax“ nomini oldi. Uchrashuvlar joyi ham oʻzgardi, bundan buyon jamoa Janubiy Amsterdamdagi Villemspark maysazorida oʻynadi. Jamoa olti oy davomida maydondan foydalanganlik uchun 15 gulden toʻlagan.

90-yillarda Amsterdam va uning chekkasida boʻsh yerlarning katta qismini egallagan juda koʻp futbol jamoalari paydo boʻla boshladi, shuning uchun shahar maʼmuriyati klublar uchun yanada qattiqroq talablarni joriy etishga qaror qildi, bundan tashqari, „Ayaks“ oʻynagan yerlarda uylar qurish rejalashtirilgan edi. Shundan soʻng, koʻplab oʻyinchilar boshqa jamoalarga qochib ketishdi va shuning uchun „Ayaks“ 1896-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatdi.

Boshlangʻich davr (1900-1915)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1900-yil 14-martda yigirma uch yoshli Floris Stempel oʻz doʻstlariga Kalverstraat 2-dagi Sharqiy Hindiston kafesida uchrashuvga taklifnomani oʻz ichiga olgan maktub yubordi. 18-mart, yakshanba kuni ertalab Stempel va doʻstlarining tarixiy uchrashuvi boʻlib oʻtdi, unda „ Ayaks futbol klubi“ („Futbol klubi Ajax“) nomli yangi jamoa tuzishga qaror qilindi, uning nomida imlo xatolari yoʻq edi. Stempel klub prezidenti boʻldi, uning doʻstlari Xan Dade va hammuassis boʻlgan Karel Reser klubning birinchi rasmiy boshqaruvida ishladilar. Keyin „Ayaks“ Amsterdam futbol uyushmasiga qoʻshildi va Amsterdam shimolidagi Boiksloterham tumanidagi uy oʻyinlari uchun maydonni ijaraga oldi.

1900/01-masumda „Ayaks“ klubi

1900-yil 29-sentabrda „Ayaks“ futbolchilari Amsterdam futbol assotsiatsiyasi homiyligida oʻtkazilgan musobaqada ilk oʻyinlarini oʻtkazishdi. Jamoa DOSB klubini magʻlub etib, 2:1 hisobida gʻalaba qozondi; Gʻoliblar safida Gertel va Geysler gol urishdi. „Ayaks“ning birinchi tarkibiga quyidagi futbolchilar kiritilgan: darvozabon Kist, himoyachilar Xarbord va Deykstra, yarim himoyachilar Brokmann, Xolst va Xertel, hujumchilar Pastyoning, Stallmann, Geysler, Martare va Van der Lahn.

„Ayaks“ mavsumni oʻz ligasida ikkinchi oʻrinda yakunladi, u erda atigi toʻrtta klub raqobatlashdi. Birinchi mavsumda jamoa 4 gulden va 31,5 sent foyda koʻrdi, bu haqda oʻsha paytda klub gʻaznachisi boʻlgan „Ayaks“ futbolchilari Xertel va Geysler xabar berishdi.

1901-yil 8-aprelda „Ayaks“ Amsterdamdan tashqarida, yaʼni Haarlemda oʻzining birinchi oʻyinini oʻtkazdi. Birinchi marta oʻyinchilar oʻyin maydoniga poyezdda borishlari kerak edi. „Ayaks“ning oʻrtoqlik uchrashuvidagi raqibi Niderlandiya terma jamoasi boʻlib, yakunda Amsterdam klubiga 1:4 hisobida imkoniyatni boy berdi. Vaqt oʻtishi bilan „Ayaks“ koʻplab tomoshabinlarni oʻziga tortadigan yaxshi tashkil etilgan klub sifatida tanildi, ammo uy uchrashuvlari oʻtkaziladigan joy muxlislar uchun unchalik qulay emas edi, ular oʻyinga borish uchun uzoq vaqt yoʻl bosib oʻtishlari kerak edi. Oʻshanda jamoa oʻyinchilariga yaxshi sharoitlar yaratilgan, ularning Buiksloterxem hududidagi maydon yonida oʻzlarining kiyinish xonasi bor edi. 1901-yilda jamoa Lanweg hududidagi yangi maydonga koʻchib oʻtdi. [[Файл:Ajax_Logo_1900-1928.png|right|thumb|120x120px| 1900 yildan 1911 yilgacha Ayaks emblemasi]] 1902-yilda „Ayaks“ Amsterdam futbol ligasidan Gollandiyaning gʻarbiy mintaqaviy ligalaridan biriga oʻtdi, uning musobaqalari Gollandiya futbol assotsiatsiyasi homiyligida oʻtkazildi. Ammo „Ayaks“ Amsterdam futbol ligasida ishtirok etishdan voz kechmadi va birdaniga ikkita ligada oʻynashga qaror qildi. Va bir mavsumdan soʻng, Amsterdam ligasida „Ayaks“ ikkinchi eng muhim futbol toifasiga chiqdi, bu Amsterdamdagi eng nufuzli futbol mukofoti „Oltin Xoch“ (Gollandiyalik Gouden Kruis) deb nomlangan kubok edi. Ushbu kubok uchun kurash nokaut tizimida oʻtkazildi va „Ayaks“ 1903-1904 yillarda turnir finaliga chiqishga muvaffaq boʻlgan, biroq ikkala finalda ham magʻlub boʻlgan.

1906-yilda „Ayaks“ yana „Oltin Xoch kubogi“ turnirining finaliga chiqdi, finalda „Ayaks“ OFK klubi bilan toʻqnash keldi va 4:3 hisobida gʻalaba qozondi. 1902-yilda ligadagi eng yaxshi gol farqi uchun sovrinni qoʻlga kiritgan boʻlsada Oltin xoch „Ayaks“ning birinchi sovrini edi..

Oltin xochni qoʻlga kiritgandan soʻng, „Ayaks“ tobora uyushgan klubga aylandi, uning maqsadi futbolning birinchi toifasiga kirish edi. 1907-yilda jamoa yana Amsterdamning sharqida, Vatergrafsmer tumanida joylashgan yangi maydonga koʻchib oʻtdi. 1908-yil iyul oyida Gollandiya deb nomlangan klub Ayaks tomonidan oʻzlashtirildi, bu asosan Ayaks futbolning birinchi toifasiga koʻtarila olmaganligi sababli. Gollandiya klubining koʻplab oʻyinchilari jamoa birlashganidan keyin „Ayaks“ oʻyinchisiga aylanishdi. „Ayaks“ rahbariyati nomini oʻzgartirishga qaror qildi, „Ayaks futbol klubi“ oʻrniga klub nomini „Amsterdamsche Football Club Ajax“ (golland. Amsterdamsche Football Club Ajax), qisqartirilgan holda „AFC Ajax“ (Golland. AFC) deb oʻzgartirishga qaror qilindi. Olti oy oʻtgach, 1908-yil 26-dekabrda „Ayaks“ birinchi marta xorijiy jamoa bilan oʻynadi, Amsterdamdagi mehmonlar Belgiyaning Daring Brussels jamoasi edi. Amsterdamliklar oʻsha oʻyinda 3:0 hisobida birinchi xalqaro gʻalabani qoʻlga kiritdilar.

1909-yil may oyida „Ayaks“ finalda Blau-Vitni magʻlub etib, ikkinchi „Oltin xoch“ni qoʻlga kiritdi. Ammo klub uchun asosiy maqsad hali ham birinchi futbol sinfiga kirish edi. 1910-yil mart oyida „Ayaks“ ingliz jamoalari bilan bir qator oʻrtoqlik oʻyinlari oʻtkazdi, bu klubning 10 yilligiga toʻgʻri kelgan bir qator oʻyinlar. 25-mart kuni Amsterdamda „Ayaks“ „Vudford Albion“ jamoasi bilan oʻynadi, mehmonlar 0:1 hisobida gʻalaba qozonishdi, ertasiga esa „Roundday“ klubi bilan amsterdamliklar 1:1 hisobida durang oʻynadi. 28-mart kuni „Ayaks“ oʻzining soʻnggi oʻyinini Britaniyaning „University of Manchester“ klubiga qarshi oʻtkazdi. Jamoalar 1909-yilning aprelida toʻqnash kelishgan va keyin Manchesterlik futbolchilar kuchliroq boʻlishgan (0:1), ammo bu safargi oʻyinda 0:0 durang hisobi qayd etilgan.

Ammo „Ayaks“ hali ham oʻz murabbiyiga ega emas edi, „Sparta“, HVV va DFK kabi koʻplab Gollandiya klublarida allaqachon oʻz murabbiyi bor edi. Klub taʼsischilari yigʻilishidan soʻng „Ayaks“ga xorijlik, aniqrogʻi, Angliyadan murabbiy taklif qilishga qaror qilishdi. Bu shaxs avvalroq Angliyaning „Everton“, „Tottenxem“ va „Chelsi“ klublarida, shuningdek, Irlandiya terma jamoasida oʻynagan irlandiyalik Jon Kirven edi. Aynan Kirven 1910-yil 1-iyulda „Ayaks“ tarixidagi birinchi murabbiyga aylandi.

Jerard Fortgens

Simvolizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

Klub ranglari[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Ayaks“ dastlab qizil kamarli qora formada oʻynadi, biroq tez orada forma qizil-oq mayka va qora shortilarga almashtirildi. Qizil, qora va oq — Amsterdam bayrogʻining ranglari. Ammo 1911-yilda bosh murabbiy Jon Kirvan qoʻl ostida klub asosiy milliy chempionatda ishtirok eta boshlaganida, „Ayaks“ oʻz ranglarini oʻzgartirishga majbur boʻldi, chunki Sparta Rotterdam allaqachon bir xil formaga ega boʻlib, uning rangi „Ayaks“ libosiga mos kelardi.

Forma[tahrir | manbasini tahrirlash]

Assotsiatsiyaning futbol reglamentiga koʻra, oliy divizionga chiqqan jamoalar forma ranglarini yuqori ligada oʻynayotgan klub ranglari bilan bir xil boʻlsa, oʻzgartirishi shart. „Ayaks“ oq shortik va oq rangli formani tanladi, koʻkragida va orqasida vertikal qizil chiziq bor, bu hali ham klubning asosiy libosi hisoblanadi.

Asosiy[tahrir | manbasini tahrirlash]

forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma

Mehmon formasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma
forma

Zaxira forma[tahrir | manbasini tahrirlash]

forma
forma
forma
forma

Emblema[tahrir | manbasini tahrirlash]

thumb| 1928 yildan 1991 yilgacha Ayaks emblemasi Klubga 1900-yilda asos solinganida, jamoaning logotipida qizil va oq futbolka va qora shortik kiygan „Ayaks“ futbolchisi chizilgan edi. 1928-yil 20-sentabrda klub emblemasi qadimgi yunon mifologiyasida Troyani qamal qilishda qatnashgan yunon qahramoni Ayaksning boshi klub emblemasiga aylandi.

62 yildan soʻng klub logotipi yana oʻzgardi. 1990-yil 1-iyulda „Ayaks“ qahramonining yuzidagi tanish siluet oʻn bitta qora chiziqqa aylandi, ular hali ham Ayaks qahramonining siluetini aks ettirdi. Ushbu 11 chiziq futbol jamoasining oʻn bir oʻyinchisini ramzini bildira boshladi.

Stadion[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqolalar: Xet Xouten, De Mer, Olimpiya, Yoxan Kroyff Arena
Olimpiya stadioni

Ayaksning tribunaga ega birinchi haqiqiy stadioni 1911-yilda yogʻochdan qurilgan va Xet Xouten deb nomlangan. Keyinchalik klub Amsterdamda boʻlib oʻtishi kerak boʻlgan 1928-yilgi yozgi Olimpiya oʻyinlari uchun qurilgan stadionda oʻynadi. Meʼmor Yan Vils tomonidan loyihalashtirilgan ushbu stadion „Olimpiya stadioni“ deb nomlangan.

1934-yilda „Ayaks“ Sharqiy Amsterdamdagi „De Meer“ stadioniga koʻchib oʻtdi va u yerda 1996 yilgacha oʻynadi. Klub kattaroq sigʻimga ega boʻlganligi sababli Olimpiya stadionida yirik Yevropa uchrashuvlarini oʻtkazdi.

1996-yilda „Ayaks“ shaharning janubi-sharqiy qismidagi oʻzining yangi stadioniga koʻchib oʻtdi, uning qurilishi 134 million dollarga tushdi, bu stadion 53 000 kishiga moʻljallangan. Arena harakatlanadigan tomga ega boʻlib, Yevropadagi eng zamonaviy stadionlardan biri hisoblanadi. Biroq, tom (uzaytirilsa ham) tufayli stadion ichida quyosh nuri va ventilyatsiya yetishmaydi, bu esa maydon sifatini sezilarli darajada yomonlashtiradi. Keyinchalik eski De Mer stadioni buzib tashlandi va uning oʻrnida turar-joy maydoni paydo boʻldi.

Yoxan Kroyffning vafoti munosabati bilan „Ayaks“ning Amsterdam Arena nomini Yoxan Kroyff Arena deb oʻzgartirish taklif qilindi. Bu gʻoya jamoatchilik va ommaviy axborot vositalarida qizgʻin muhokama qilindi va ijobiy qoʻllab-quvvatlandi. Stadion 2018-yilda yangi nom oldi.

Boshqa klublar bilan raqobat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻnggi yillarda „Ayaks“ chempionlik uchun PSV bilan raqobatlashdi, ammo uning asosiy asosiy raqibi „Feyenoord“ edi. Bu ikki klub oʻrtasidagi qarama-qarshilik asosi ikkita yirik shahar: Amsterdam va Rotterdam boʻlib, ular bir-biridan juda farq qiladi. Amsterdam tarixiy va sayyohlik shahri va mamlakatning moliyaviy poytaxtidir. Qolaversa, shahar bunyodkorlik salohiyatiga boy. Rotterdam port shahri boʻlib, u qatʼiy biznes va sanoat shahridir.

1997-yilda ushbu klublar oʻrtasidagi qarama-qarshilik Beverveyk shahrida muxlislar oʻrtasida toʻqnashuvga olib keldi va unda „Ayaks“ muxlisi Karlo Pikorni halok boʻldi. „Ayaks“ tarixan Gollandiyaning eng muvaffaqiyatli va mashhur klubi hisoblanadi. Shu bilan birga, „Ayaks“ boshqa klublar muxlislari tomonidan ham eng yomon koʻradigan klub boʻlib, „Ayaks“ Gollandiya chempionatida klublar oʻrtasida salbiy munosabatni koʻrsatishi asosiy sabab edi. „Ayaks“ning bevosita raqobatchilari qatoriga „Utrext“, „ADO Den Xaag“, „Groningen“ va „Tvente“ ham kiradi.

Moliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

OAJ AFK Ayaks[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Ayaks" Gollandiyaning oʻz aksiyalarini roʻyxatga kiritgan birinchi futbol klubidir. Aksiyalar birjada 1998-yil 11-mayda roʻyxatga olingan. Bitta aksiyaning narxi 25 gulden boʻlib, klubning umumiy aksiyalari 120 million guldenga yetdi. Biroq, biroz tiklanishdan soʻng, aksiyalar narxi 3,5 yevrogacha tushib ketdi. Asosiy tanqid — aksiyadorlik jamiyatining qonunchilik bazasi futbol klubiga mos emasligi edi. Muxlislar klubning sport manfaatlari iqtisodiy manfaatlar bilan raqobatlashishidan xavotirda edilar. 2008-yilda Yuriy Koronel boshchiligidagi klub qoʻmitasi listingning klub uchun ahamiyati yoʻq, shuning uchun klub aksiyalarni delisting jarayonidan oʻtishi kerak degan xulosaga keldi. Biroq, klub hech qachon aktsiyalarni qaytarib sotib olish istagida boʻlmagan. 2014-yil 1-iyul holatiga koʻra, klubdagi bitta aksiya 9,45 yevroga teng edi.

 

Murabbiylar shtabi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lavozim Ism
Bosh murabbiy Niderlandlar bayrogʻi Niderlandiya Jon vanʼt Ship (v. b.)
Yordamchi murabbiy Avstraliya bayrogʻi</img> Валканис, Майкл [Майкл Валканис; Michael Valkanis]
Yordamchi murabbiy Xedviges Maduro
Yordamchi murabbiy Баккати, Саид [Саид Баккати; Said Bakkati]
Texnik xodimlar aʼzosi Richard Vitsge
Darvozabonlar murabbiyi Схётьенс, Антон [Антон Схётьенс; Anton Scheutjens]
Fitnes murabbiyi Braziliya bayrogʻi</img> /</img> Alessandro Shounmaker

Klub prezidentlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Prezident Davr
Floris Stempel 1900-1908 yillar
Kris Xolst 1908-1910 yillar
Xon Dade 1910-1912 yillar
Kris Xolst 1912-1913 yillar
Villem Egeman 1913-1925 yillar
Frantsiya Shouvart 1925—1932 yillar
Marius Koolhaas 1932—1956 yillar
Wim Volkers 1956—1958 yillar
Yan Melgers 1958-1964 yillar
Yaap van Prag 1964—1978 yillar
Ton Xarmsen 1978-1988 yillar
Maykl van Prag 1989-2003 yillar
Jon Yak 2003-2008 yillar
Yuriy Koronel 2008-2011 yillar
Henni Henrichs 2011-2020 yillar
Frank Aiken 2020 — h. v.

Yutuqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayaks muzeyidagi xalqaro kuboklar



</br> Yuqori qator: Qitʼalararo kubok — UEFA kubogi — Qitʼalararo kubok



</br> Pastki qator: Evropa kubogi — UEFA kubogi egalari kubogi — Evropa kubogi

Milliy yutuqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro yutuqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rekordchi futbolchilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

= "Ayaks" futbolchilarining shaxsiy yutuqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

= "Oltin toʻp" sovrindorlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoxan Kroyff "Oltin toʻp" bilan (1971)

= "Oltin butsa" gʻoliblari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa chempionlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Perryman, Mark. Hooligan Wars: Causes and Effects of Football Violence. Mainstream, 2013 — 167 bet. ISBN 978-1-78057-813-2. 
  2. Stokvis, Ruud. Lege kerken, volle stadions. Amsterdam UP, 2014 — 45– bet. ISBN 978-90-485-2180-7. 
  3. „Het Stadion.“. johancruijffarena.nl. 2018-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-may.
  4. {{{editor}}}: „El Club del Siglo de Europa“. 2009-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 27-iyun.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „Sponsors & partners.“ (nl). ajax.nl. 2021-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.
  6. „Ajax sluit partnership met The Padellers“ (nl). ajax.nl. 2023-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-iyul.
  7. „Partnership Ajax, BMW en Van Poelgeest ingegaan“ (nl). ajax.nl. 2023-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-iyul.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]