Bayerische Motoren Werke AG

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(BMWdan yoʻnaltirildi)
Bayerische Motoren Werke AG

BMW shtab -kvartirasi Myunxen, Germaniya
Turi Ommaviy (Aktiengesellschaft)
Xizmatlari Avtomobilsozlik
Egasi

Rapp Motorenwerke Bayerische Flugzeugwerke

Fahrzeugfabrik Eisenach
Qachon asos solingan 1916-yil 7-mart
Joylashuvi  Germaniya Myunxen
Asoschi(lari)

Camillo Castiglioni Frans Jozef Popp

Karl Rapp
Prezidenti Oliver Zipse
Bosh kotibi Norbert Reithofer
Mahsulot(lar)i

Avtomobillar

Mototsikllar
Brendlari

Avtomobillar Alpina BMW BMW i BMW M BMW E BMW X DriveNow Mini

Rolls-Royceti=Butun dunyoda (Rossiyadan tashqari)
Daromadi 111,239 milliard yevro (2021)
Operatsion foydasi 16,060 milliard yevro (2021)
Boyligi 229,527 milliard yevro (2021)
Kapitallashtirish 75,132 milliard yevro (2021)
Sof foydasi 12,463 milliard yevro (2021)
Ishchilar soni 118 909 (2021)
Vebsayti

https://www.bmw.com

https://www.bmwgroup.com

BMW AG (kengaytmasi Bayerische Motoren Werke AG, o'zbekchada "Bavariya motor zavodi") - nemis avtomobil, mototsikl, dvigatel va velosiped ishlab chiqaruvchisi. Kompaniyaning boshqaruvchisi etib

  • 2006-yildan 2015-yilgacha Norbert Raytxofer,
  • 2015-yil may oyidan Harald Kruger,
  • 2019-yil 18-iyuldan Oliver Sipse tayinlangan va boshqarmoqda[1].

Kompaniya shiori - "boshqarishdagi qulaylik". Ingliz tilida so'zlashadigan mamlakatlar uchun "Ultimate Driving Machine"("haydovchilar uchun mashina") shiori ham mavjud.

Nomlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

O'zbek tilida "BMW" nomi nemischa talaffuzga yaqin bo'lgan "be-em-ve" deb talaffuz qilinadi. Bundan tashqari, bir nechta "norasmiy" nomlar mavjud:

  • Ingliz tilida kompaniyaning mototsikllari uchun "bi-em-double-u", avtomobillar uchun - "bemer" nomi tarixan rivojlangan[2] ,
  • Rossiyada "beha", "bimmer", "boomer"[3] nomlari ishlatiladi,
  • Gretsiyada - "beba",
  • Arab mamlakatlarida - "BM"[4].

Avtomobillar seriyasiga ko'ra ham nomlanishi mumkin, masalan, 5-seriya uchun - "besh" nomi ishlatiladi(nemischa: Fünfer).

BMW logotipi evolyutsiyasi

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi jahon urushidan oldin[tahrir | manbasini tahrirlash]

BMW M5 (E39)

Ishlab chiqarish zavodi Karl Fridrix Rapp tomonidan 1916-yil oktabr oyida tashkil etilgan ammo, BMW 1917-yil 20-iyulda rasman ro'yxatdan o'tgan. Lekin dastlab Bayerische Flugzeug-Werke samalyotlari uchun dvigatellari ishlab chiqargan. Nemis samolyot ishlab chiqaruvchisi Gustav Otto tomonidanFlugmaschinenfabrik yaqinida BMW joylashganligi sababli uning dvigetillari tanlangan.

BMW E34

1916-yilda kompaniya Avstriya-Vengriya uchun V12 dvigatellarini ishlab chiqarish bo'yicha shartnoma imzoladi. Qo'shimcha mablag'ga muhtoj bo'lgan Rapp Camillo Castiglioni va Maks Fritzning sarmoya kiritish yordamini oladi, kompaniya Bayerische Motoren Werke GmbH degan nom bilan qayta tashkil etildi. 1917-yilda korxonaning tez o'sishiga ba'zi qiyinchiliklar sabab bo'ldi, shundan so'ng Rapp kompaniyani tark etdi, boshqaruv avstriyalik sanoatchi Frans Yozef Poppga o'tdi va 1918-yilda kompaniya nomi BMW AG deb qaytadan yana o'zgartirildi.

Urush davrida[tahrir | manbasini tahrirlash]

1919-yilda Frants Dimer BMW samolyotida 9760 metr balandlikka uchib,BMW dvigetili jahon rekordini o'rnatdi. Birinchi jahon urushidan so'ng, 1919-yildagi Versal shartnomasi shartlariga ko'ra, Germaniyada samolyot ishlab chiqarish taqiqlandi, buning natijasida Gustav Otto o'z zavodini yopdi, BMW esa qishloq xo'jaligi texnikasi, uy-ro'zg'or buyumlari va poyezd ishlab chiqarishga o'tdi.

1922-yilda Myunxennning Oberwiesenfeld aeroportining sharqida BMW o'zining hozirgi asosiy binosini (hozirgi kundagi shahar Olimpiya markazi) qurdi. 1923-yilda Myunxen zavodida birinchi BMW mototsikli ishlab chiqarilgan. 1924-yilda BMW dvigetellari bilan jihozlangan samolyotda Forsga (Eronga) birinchi qit'alararo parvozni amalga oshirildi. 1926-yilda BMW VI dvigatelli Rohrbach Ro VII gidrosamolyoti beshta jahon rekordini o'rnatdi. 1927-yilda 87 ta jahon havo rekordlari o'rnatildi, ulardan 29 tasi BMW tomonidan boshqariladigan samolyotlar bilan bajarildi.

1928-yilda BMW Eisenachdagi (Tyuringiya) avtomobil zavodini qurishga va u bilan birga Dixi nomli kichik avtomobil ishlab chiqarish uchun litsenziyani oladi. Kompaniya Amerikaning samolyot dvigatellari ishlab chiqaruvchisi Pratt & Whitney bilan radial dvigatellarni o'rnatish bo'yicha litsenziya shartnomasi tuzadi. Dixi - birinchi BMW avtomobilining nomi. U 1929-yilda Ostin Motor kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan, ammo avtomobillar qirqinchi yillargacha Aysenaxda ishlab chiqarilgan. 1929-yili Ernst Henne BMW tomonidan ishlab chiqarilgan mototsiklda dunyodagi eng tez mototsiklchiga aylanadi.

1939-yil iyun oyida Siemens BMWga o'zining filialini sotdi. Brandenburgdagi filial sanoat namunalari, patentlar, ishlab chiqarish quvvatlari va tadqiqot muassasalari, barcha ishchi kuchi va muhandislik va texnik xodimlar bilan tuzilgan bitim natijalariga ko'ra BMWning mulkiga aylandi. BMWning mulki Shpandau, Niderbarnime, Basdorfe va Zülsdorfda zavodlari paydo bo'ldi. Sotib olingan korxonalar bazasida mavjud bo'lgan dvigatel ishlab chiqarish zavodlaridan tashqari:

  • aviatsiya va raketa dvigatellari zavodi (Flugzeugturbinenfabrik),
  • Zülsdorf tadqiqot markazi,
  • Spandau ishlab chiqarish bilan birga raketa uskunalari,
  • raketa qurollari (BMW-Raketenabteilung) bo'limi tashkil etildi.

1940-yilning kuzida faqat nemis fuqarolari Spandau va Niderbarnimdagi BMW raketa zavodlarida 10 mingdan ortiq ishchisi bor bo'lib[5] ,bularga tekin ishchi kuchi bo'lgan ostarbayterslar qo'shildi.

1930-yillarning o'rtalariga kelib, kompaniya foydasi misli ko'rilmagan darajada o'sdi va Yevropadagi eng yirik sanoat konserniga aylandi. Bavariyadagi BMW zavodlari yirik sanoat konglomeratiga aylandi. O'sha vaqtga kelib, kompaniya allaqachon kuzatuv va ijroiya kengashlariga ega edi. 1917-yildan 1942-yilgacha BMW kompaniyasining bosh direktori bo'lib ishlagan Frans Jozef Popp BMWni avtokratik tarzda boshqargan. Kollegial boshqaruv tamoyillarini inkor etgan..Diametral qarama-qarshi qarashlar tufayli Frants Popp va korporativ ierarxiyaning ikkinchi raqamli odami, 1935-yildan beri BMW boshqaruv kengashi a'zosi bo'lgan Frits Xill o'rtasida keskin ziddiyat yuzaga keldi. 1942-yilda kuzatuv kengashi va hukumatning bosimi ostida Frits Xille bosh direktor lavozimini egalladi.

Ikkinchi jahon urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi Jahon urushi oldidan kompaniya o'z faoliyat doirasini sezilarli darajada diversifikatsiya qildi. Shu jumladan, avtomobilsozlik va mashinasozlikdan tashqari (ular ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish va Ostarbayterlar shaklida tekin mehnat resurslarini jalb qilish orqali kuchaytirildi), raketa texnologiyalari va raketa qurollari, boshqariladigan harbiy qurollar ishlab chiqarish sohasi kuchaytirildi. Korxonaning ilmiy, muhandislik va laboratoriya bo'linmalari xodimlari soni bir necha barobar ko'paytirildi. 1940-yillarning boshlariga kelib, raketa qurollari bo'limi o'z tajribalarini oshirdi va 1940-yilning kuzida u o'zi ishlab chiqqan bir qator namunalarni ommaviy ishlab chiqarishni yo'lga qo'yishga tayyor edi. Bu kompaniya rahbariyatining nazorati ostida bo'lmagan sabablarga ko'ra sodir bo'lmadi. Shuning uchun BMW Brandenburg zavodlarining asosiy yo'nalishi harbiy samolyotlar uchun reaktiv dvigatellar ishlab chiqarish sohasini tanlagan edi[5]. Qurol-yarog' va harbiy texnikani ishlab chiqishda kompaniya olimlari va muhandislari juda rivojlanib, o'z davridan shunchalik ilgarilab ketishga muvaffaq bo'lishdiki, ularning ish natijalari, hatto Reyxning o'zidan bir necha yil o'tgach, talabga ega bo'lib foydalanib kelindi. Boshqa narsalar qatorida, kompaniya olimlari taktik raketa qurollari sohasida bir qator muhim kashfiyotlar, ixtirolar va ratsionalizatorlik takliflariga ega edi: aynan BMW laboratoriyalarida 1941-yilda bir qator fundamental tadqiqot ishlari olib borilgan. Aynan BMW laboratoriyalari xodimlari keyinchalik tankga qarshi boshqariladigan raketalar va masofadan boshqariladigan qurollar ko'rinishini yaratganlar, ammo sof byurokratik sabablar tufayli Germaniya harbiy sanoati rahbariyati tomonidan rad etilgan. 1941-yil o'rtalarida Germaniya hukumati qo'shinlarining Sharqiy frontdagi g'alabali hujumidan ruhlanib ketibSovet Ittifoqi allaqachon mag'lubiyatga uchragan va hech qachon tiklanmaydi deb ilm-fanga qaramay qo'yishgan[6][7].

Urushdan keyin[tahrir | manbasini tahrirlash]

BMW E36

1945-yil aprel oyida Qizil Armiya Brandenburg sanoat mintaqasini va u yerda joylashgan barcha BMWning korxonalarini egallab oldi, barcha hujjatlar musodara qilindi, ba'zi binolari qamoqxona sifatida foydalanildi. 1948-yilga kelib, Sovet hukumati Brandenburgdagi barcha BMW zavodlarini buzib tashladi[5].

Urushdan oldingi davrda kuchli bo'lgan BMW konserni Ikkinchi Jahon Urushidan keyin, kuchsiz zavodaga aylanib qoldi. Jahon urushidan keyin konsernning Myunxendagi (Germaniyaning Amerika ishg'ol zonasi) va Eisenachdagi (Germaniya Sovet harbiy ma'muriyati) zavodlari bor edi[8]. Ikkinchi Jahon urushi natijasida sanoat bazasi vayron bo'lgan boshqa nemis avtomobil kompaniyalari singari, BMW jiddiy avtomobil ishlab chiqaruvchisi sifatida qayta tiklanishi uchun yillar kerak bo'ldi: 1962-yilda kompaniya avtomobil bozorga chiqdi.[9].

Urushdan keyingi yillarda BMWning strategiyasi kam quvvatli mototsikllar ishlab chiqarish orqali narsalarni sifatini oshirishga harakat qilish edi, chunki urushdan keyin ittifoqchilar BMWga faqat belgilangan hajmdagi mototsikl ishlab chiqarishga ruxsat berishdi. Shuningdek, katta qulay sedanlarni ishlab chiqarishni taqiqlashdi. GDRdagi Eyzenaxdagi zavodni yo'qotdi. Biroq, bozor sharoitlari va BMW rahbariyatining samolyot dvigatellarini ishlab chiqarishni tiklashga urinishlari BMWni inqiroz yoqasiga olib keldi.

BMW tarixidagi muhim sanalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1951-yil - BMW o'zining urushdan keyingi birinchi avtomobili bo'lgan "501" ni ishlab chiqardi.
  • 1954-yil - BMW lateral poygada jahon chempioni bo'ldi.
  • 1955-yil - BMWning Triebwerk GmbHi jonlandi. Kompaniya samolyot dvigatellarini ishlab chiqarish an'analariga e'tibor qaratadi.
  • 1955-yil - Muvaffaqiyat yo'lidagi navbatdagi qadam o'rta sinf o'rtasida o'z mahsulotlarini sotish maqsadida BMW siyosatini o'zgartirish edi. Va urushdan keyingi yillarda birinchi ommaviy avtomobil BMW Isetta ishlab chiqdi. Miniatyura ko'rinishidagi avtomobilni yaratish g'oyasi Italiyaning Iso kompaniyasiga tegishli bo'lib, u tomonidan yaratilgan kuzov prototipini nemislar sotib olishgan.
  • 1956-yil - "503" va "507" rusumli sport avtomobillari ishlab chiqildi.
  • 1959-yil - "700" rusumli avtomobil BMW uchun birinchi yirik ishlab chiqarish muvaffaqiyati bo'ldi.
  • 1975-yil - yillarda BMW tarixidagi birinchi "uchlik" paydo bo'ldi.
  • 1994-yil - Spartanburgda BMW zavodi ishga tushirildi. Mexicoda BMWning 16-filiali ochildi va Pekinda savdo ofisi tashkil etildi.
  • 1995-yil - afsonaviy BMW Z8 taqdimoti bo'ldi. Mashina kino yulduziga aylanadi va Jeyms Bond filmida tasvirlanadi.
  • 1999-yil - Detroyt avtosalonida SUV BMW X5 taqdimoti bo'lib o'tdi.
  • 2013-yil - BMW i3 elektromobili va i8 gibridining taqdimoti bo'lib o'tdi.
Yil Daromad

mlrd. yevro €

Sof daromad

mlrd. yevro €

Jami aktivlar

mlrd. yevro €

Xodimlar
2011 68.821 4.881 123.429 100 306
2012 76.848 5.096 131.850 105 876
2013 76.058 5.314 138.368 110 351
2014 80.401 5.798 154.803 116 324
2015 92.175 6.369 172.174 122 244
2016 94.163 6.863 188.535 124 729
2017 98.678 8.620 193.483 129 932
2018 97.480 7.117 208.980 134 682
2019 104.210 4.915 241.663 133 778
2020 98.990 3.775 216.658 120 726
2021 111.239 12.382 229.527 118 909

Rahbariyat va boshqaruv[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniyaning Myunxen shahrida BMW bosh qarorgohi va BMW muzeyi binosi.

25-iyul 2011-yilga kelib Stefan Kvandt BMW avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniyaning egalik aksiyalarining 17,4 foiziga egalik qiladi, uning singlisi Suzanne Klatten-12,6 %, ularning onasi Johanna Kvandt-16,7%. Birjada kompaniya aksiyalarining 53,3 foizi savdo qilinmoqda[10].

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yilda BMW konserni 1 203 482 dona avtomobil ishlab chiqargan (2006-yilning shu davriga nisbatan 7,6 foizga kamaydi). BMW 2020-yilda ishlab chiqarishni 25 foizga oshirish reja qilgan. Shunday qilib, 2016-yilda 2,4 million dona avtomobil ishlab chiqargan BMW 3,5 yil ichida kamida 3 million dona avtomobil ishlab chiqarishni rejalashtirgan[11].

BMWning yengil avtomobillar bozoridagi asosiy raqobatchisi Mercedes-Benz[12] dir. Kompaniya Germaniya Federativ Respublikasining Audi va Lexus avtomobillari bilan ham kuchli raqobatlashadi[13][14].

BMW Yevropa avtomobil ishlab chiqaruvchilari uyushmasi (ACEA) a'zosi.

Kompaniyaning asosiy ishlab chiqarish quvvatlari bo'lgan zavodlar Germaniyaning o'zidagi hududlarda (Dingolfing, Regensburg, Leyptsig, Myunxen) joylashgan. Avtomobillar, shuningdek, Tailand, Malayziya, Hindiston, Misr, Janubiy Afrika, Vyetnam va AQSh (Spartanburg)dagi zavodlarda yig'iladi. Rossiyada BMW avtomobillari Kaliningradda (" Avtotor ") yig'iladi va sotuvga qo'yiladi. Xitoyda BMW Brilliance brendi ostida yengil avtomobillar ishlab chiqaruvchi Huacheng Auto Holding bilan hamkorlik qilib avtomobil savdosi bilan shug'ulanadi.

Mojarolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil iyul oyida kompaniya sayyorani ifloslantirgani uchun 373 million yevro toʻlashga majbur qilingan edi. Shunday keyin kompaniya havoga kam zarar keltiradigan mahsulot ishlab chiqarishni o'ylay boshladi[15].

2021-yil sentabr oyida kompaniya Germaniyaning Deutsche Umwelthilfe (DUH) ekologik tashkiloti tomonidan sudga berilgan. Da’vosining asosiy mazmuni BMW mahsulotlari o'zidan chiqadigan uglerod chiqindilarini kamaytirish va 2030-yilgacha ichki yonuv dvigatelli avtomobillar ishlab chiqarishni tugatishdan iborat. Tegishli huquqiy hujjatlarga qaramay, kompaniya ushbu talablarni bajarishdan bosh tortdi, bu esa sud jarayoniga sabab bo'ldi[16].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. BMW обновила команду дизайнеров, vedomosti.ru, 9 февраля 2017
  2. „BMW 5 Series — Bimmer vs. Beamer vs. Beemer“ (en) (2005-yil 10-mart). 2008-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-may.
  3. „«Бэха», «бумеры». И только“ (ru). Деловой Петербург (2007-yil 6-avgust). 2007-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-may.
  4. Jennifer Dylan. „The Bimmer’s Bavaria“ (en). Vehicles Magazine (2007-yil 30-aprel). 2008-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-may.
  5. 5,0 5,1 5,2 Lehmann, Jörn. Einhundert Jahre Heidekrautbahn: eine Liebenwalder Sicht. — Berlin: ERS-Verlag, 2001. — S. 57 — 95 s. — (Liebenwalder Heimathefte; 4) — ISBN 3-928577-40-9.
  6. Zborowski, H. von ; Brunoy, S. ; Brunoy, O. BMW-Developments. // History of German Guided Missiles Development. / Edited by Theodor Benecke and A. W. Quick. — Brunswick, Germany: Verlag E. Appelhans & Co., 1957. — P. 297—324 — 419 p. — (AGARDograph No. 20).
  7. Backofen, Joseph E. Shaped Charges Versus Armor—Part II. // Armor : The Magazine of Mobile Warfare. — Fort Knox, KY: U.S. Army Armor Center, September-October 1980. — Vol. 89 — No. 5 — P. 20.
  8. Тони Льюин.. BMW. Полная книга. Все модели с 1950 года. М.: «Издательство ФАИР», 2008 — 23 bet. [[Maxsus:BookSources/978-5-8183-1358-0(rus.)|ISBN 978-5-8183-1358-0(rus.)]].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=BMW.+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0.+%D0%92%D1%81%D0%B5+%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B8+%D1%81+1950+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0&rft.au=%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%B8+%D0%9B%D1%8C%D1%8E%D0%B8%D0%BD.&rft.date=2008&rft.pub=%C2%AB%D0%98%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%A4%D0%90%D0%98%D0%A0%C2%BB&rft.place=%D0%9C.&rft.pages=23 &rft.isbn=978-5-8183-1358-0(rus.)"> 
  9. Тони Льюин.. BMW. Полная книга. Все модели с 1950 года. М.: «Издательство ФАИР», 2008 — 10 bet. [[Maxsus:BookSources/978-5-8183-1358-0(rus.)|ISBN 978-5-8183-1358-0(rus.)]].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=BMW.+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0.+%D0%92%D1%81%D0%B5+%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B8+%D1%81+1950+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0&rft.au=%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%B8+%D0%9B%D1%8C%D1%8E%D0%B8%D0%BD.&rft.date=2008&rft.pub=%C2%AB%D0%98%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%A4%D0%90%D0%98%D0%A0%C2%BB&rft.place=%D0%9C.&rft.pages=10 &rft.isbn=978-5-8183-1358-0(rus.)"> 
  10. „Акции BMW рекордно взлетели на слухах о скупке акций“. Корреспондент.net по материалам Reuters (2011-yil 25-iyul). Qaraldi: 2013-yil 31-yanvar.
  11. „Стало известно, сколько авто в год планирует выпускать BMW | Новости“. 2018-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-iyun.
  12. Льюин, Тони. BMW. Полная книга. Все модели с 1950 года, 2000 экз, М.: ФАИР, 2008 — 370 bet. ISBN 978-5-8183-1358-0. 
  13. Colin Barrow. The 30 Day MBA in International Business: Your Fast Track Guide to Business Success. Kogan Page Publishers, 2011 — 77 bet. ISBN 9780749462147. 
  14. Nick Gibbs. „Audi, BMW, Mercedes look for edge with virtual showrooms“ (en). Automotive News Europe (2013-yil 14-mart). Qaraldi: 2013-yil 20-mart. [sayt ishlamaydi]
  15. „Volkswagen и BMW наказали за загрязнение планеты“. lenta.ru. Qaraldi: 2021-yil 8-iyul.
  16. „В ФРГ экологи подали в суд на BMW и Mercedes-Benz“. ТАСС. Qaraldi: 2021-yil 21-sentyabr.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Pierer, Christian. Die Bayerischen Motoren Werke bis 1933: Eine Unternehmensgründung in Krieg, Inflation und Weltwirtschaftskrise. — München: Oldenbourg Verlag, 2011. — 270 s. — ISBN 978-3-486-70400-6.
  • Werner, Constanze. Kriegswirtschaft und Zwangsarbeit bei BMW: Im Auftrag von MTU Aero Engines und BMW Group. — München: Oldenbourg Verlag, 2006. — 457 s. — ISBN 3-486-57792-1.
  • Льюин Т. BMW. Полная книга. Все модели с 1950 года / Тони Льюин. — Пер. с англ. К. Ткаченко. — М.: «Издательство ФАИР», 2008. — 384 с.: ил. Научный редактор: С. В. Канунников, руководитель отдела испытаний науки и техники журнала «За рулем». ISBN 978-5-8183-1358-0 (рус.) ISBN 0-7603-1951-0(Inglizcha)
  • The history of the BMW Group: 100 years of fascination for mobility (англ.). — Munich: BMW Media-information, 2016. — March. — P. 41. Архивировано 7 февраля 2019 года.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]