Kontent qismiga oʻtish

Qozogʻiston — Yevropa Ittifoqi munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qozogʻiston — Yevropa Ittifoqi munosabatlari — bu Qozog'iston Respublikasi va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi xalqaro munosabatlar, umumiy tashqi siyosat va savdo aloqalar.

Ikki tomonlama munosabatlar 1992-yilda Qozogʻiston va Yevropa Ittifoqi oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatish toʻgʻrisidagi protokol imzolanishi bilan boshlangan[1]. Oʻshandan beri u hamkorlikning bir necha formatlarini, jumladan „Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim“ni (EPCA), shuningdek, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga yordam berish uchun bir nechta muloqotlarni oʻrnatishni oʻz ichiga olgan holda ancha rivojlandi.

Yevropa Ittifoqi Qozogʻistonning eng yirik iqtisodiy hamkori boʻlib, uning umumiy tovar savdosining qariyb 30 foizini tashkil etadi va Qozogʻiston eksportining 41 foizini oʻz ichiga oladi. Qozogʻiston ham Yevropa Ittifoqidan kelayotgan toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarning asosiy oluvchisi hisoblanadi[2].

Rossiya Ukrainaga bostirib kirganidan beri Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻzaro savdo aloqalarini Rossiyaga boʻlgan ishonchni kamaytirishga qaratilgan oʻzaro savdo bitimlari, jumladan, 2022-yil noyabridan boshlab shamol turbinalari va elektromobillar uchun akkumulyatorlar kabi uskunalarni ishlab chiqarish uchun yashil vodorod va xom ashyo zaxiralarini ishlab chiqish bilan bogʻliq kelishuvi orqali chuqurlashtirdi[3][4].

Yevropa Ittifoqi va Qozogʻistonni taqqoslash
Oʻlchovlar  Yevropa Ittifoqi  Qozogʻiston
Aholisi 447,206,135[5] 20,000,000[6]
Yer maydoni 4,324,782 km2 (1,669,808 kv mi)[7] 2,724,900 km2 (1,052,100 sq mi)
Aholi zichligi 115/km2 (300/sq mi) 7/km2 (18.1/sq mi)
Poytaxti Brussels (de facto) Astana
Global shaharlari Parij, Rim, Berlin, Vena, Madrid, Amsterdam, Afina, Dublin, Helsinki, Varshava, Lissabon, Stokgolm, Kopengagen, Praga, Buxarest, Nicosia, Budapesht, Tallinn, Sofiya, Riga, Bratislava, Vilnius, Zagreb Astana, Almaty, Aktobe, Karaganda, Kokshetau, Kostanay, Atyrau, Pavlodar, Taraz, Jezkazgan, Semey, Ekibastuz, Chimkent, Zhanaozen, Temirtau, Stepnogorsk
Hukumati Yevropa shartnomalariga asoslangan millatlararo parlamentar demokratiya[8] Unitar dominant-partiyaviy prezidentlik konstitutsiyaviy respublika
Birinchi rahbari Jean Monnet Nursultan Nazarbayev
Hozirgi rahbari Charles Michel Qasim-Jomart Toqayev
Rasmiy tillari 24 ta, koʻp foydalaniladigani 3 ta (ingliz tili, fransuz tili va nemis tili)[9] qozoq tili, rus tili
Asosiy dinlari xristianlik (72%) (rim katolik (48%), protestantizm (12%), sharqiy pravoslavlik (8%), boshqa turdagi xristianlik (4%))
dinsizlar (23%)
boshqalar (3%)
islom (2%) 		islom (70,2%)
xristianlik (26,3%)
boshqalar (3,5%)
GDP $16,477 milliard, aholi jon boshiga $31,801 $179.332 milliard, aholi jon boshiga $9,686

Hamkorlik va hamkorlik shartnomasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar 2015-yilgi „Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim“ga (EPCA) asoslanadi[10]. Shartnoma Qozogʻiston parlamenti tomonidan 2016-yil mart oyida ratifikatsiya qilingan[11]. Yevroparlament esa 2017-yil 12-dekabrda kelishuvni ratifikatsiya qilgan[12]. Yevropa parlamentining 654 nafar aʼzosidan 511 nafari ratifikatsiya uchun ovoz bergan[13]. Qozogʻiston Yevropa Ittifoqi bilan EPCA shartnomisini tuzgan birinchi Markaziy Osiyo davlatidir[14].

EPCA 2020-yil 1-martdan kuchga kirgan. Bitim Yevropa Ittifoqi va Qozogʻiston oʻrtasidagi savdo va iqtisodiy aloqalar, transport, energetika, iqlim oʻzgarishi, kosmik va boshqa sohalardagi oʻzaro hamkorlikni oʻz ichiga olgan 29 ta yoʻnalishini tartibga solib turadi[15].

Qozogʻiston, shuningdek, 2019-yilda qabul qilingan Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo boʻyicha yangi strategiyasining bir qismi hisoblanadi[16].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Baizakova, Kuralay; Yergeshkyzy, Gulnaz (2013-06-28). "Kazakhstan and the European Union: Cooperation in Regional Security" (en). Procedia - Social and Behavioral Sciences 81: 558–561. doi:10.1016/j.sbspro.2013.06.476. ISSN 1877-0428. 
  2. ↑ „Kazakhstan - Trade - European Commission“. ec.europa.eu. Qaraldi: 2021-yil 6-sentyabr.
  3. ↑ „Rare Earths And Hydrogen At The Core Of New EU-Kazakhstan Trade Deals“. oilprice.com. Qaraldi: 2022-yil 21-dekabr.
  4. ↑ „Kazakhstan to Europe: Let's be friends“ (en-US). POLITICO (2022-yil 16-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 21-dekabr.
  5. ↑ „Population on 1 January“. Eurostat. European Commission. Qaraldi: 2015-yil 9-mart.
  6. ↑ „Kazakhstan's population hits the mark of 20 mln“. inform.kz (2023-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 21-yanvar.
  7. ↑ „Field Listing – Area“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 9-mart.
  8. ↑ „Archived copy“. 2015-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-yanvar.
  9. ↑ „European Commission - PRESS RELEASES - Press release - Frequently asked questions on languages in Europe“ (en). europa.eu. Qaraldi: 2017-yil 24-iyun.
  10. ↑ „Kazakhstan - Trade - European Commission“.
  11. ↑ „Kazakh parliament ratifies accord on broadening partnership with EU“. Interfax.
  12. ↑ „MEPs overwhelmingly ratify EU-Kazakhstan landmark partnership agreement“. EURACTIV.com.
  13. ↑ „EP approves EU-Kazakhstan enhanced partnership agreement“. The Astana Times.
  14. ↑ „MEPs overwhelmingly ratify EU-Kazakhstan landmark partnership agreement“. www.euractiv.com (2017-yil 12-dekabr).
  15. ↑ „Enhanced Partnership and Cooperation Agreement between Kazakhstan and the EU | EU texts | Documents | DCAS | Delegations | European Parliament“.
  16. ↑ „Central Asia: Council adopts a new EU strategy for the region“. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qozogʻiston_—_Yevropa_Ittifoqi_munosabatlari&oldid=4331734" dan olindi