Pakana chumolixoʻr

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Pakana chumolixoʻr

pakana chumolixoʻr shox ustida
Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: Eukariotlar
Tip: Xordalilar
Sinf: Sut emizuvchilar
Turkum: Tishsizlar
Oila: Chumolixoʻrlar
Urugʻ: Pakana chumolixoʻrlar
Xalqaro ilmiy nomi
Linnaeus, 1758-yil
Kichik turlar
  • C. d. didactylus Linnaeus, 1758
  • C. d. catellus Thomas, 1928
  • C. d. dorsalis Gray, 1865
  • C. d. eva Thomas, 1902
  • C. d. ida Thomas, 1900
  • C. d. melini Lönnberg, 1928
  • C. d. mexicanus Hollister, 1914
Areal


Pakana chumolixoʻr , yoki ikki barmoqli chumolixoʻr(lotincha: Cyclopes didactylus), tishsizlar turkumiga mansub chumolixʻrlar turi. Xuddi shu nomli jinsning yagona zamonaviy turlari (Cyclopes) va Cyclopedidae oilasi (ilgari Myrmecophagidae oilasining Cyclopedinae kenja oilasi hisoblangan). Markaziy va Janubiy Amerikada yashaydi; uning diapazoni shimolda janubiy Meksikadan Braziliya va ehtimol janubda Paragvaygacha choʻzilgan. Mahalliy shevada u miko dorado[1] deb ataladi.

Tashqi koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pakana chumolixoʻr chumolixoʻrning eng kichik aʼzosi (aniqrogʻi, chulixoʻrlarning kichik turi). Uning uzunligi 36-45 santimetr (tana uzunligi 16-20 sm, dumining uzunligi 18 sm), vazni — 400 grammgacha (oʻrtacha 266 g[2]). Chumolixoʻrning moʻyna rangi jigarrang, oltin tusga ega, panjalari osti va burun uchi qizil[3]. Chumolixoʻrning tumshugʻi hasharotlarni eyishga moslashgan qisqa hartum bilan tugaydi. Boshqa chumolixoʻrlar singari, pakana chumolixoʻrning tishlari yoʻq, lekin buning oʻrniga kuchli mushaklar bilan jihozlangan uzun va yopishqoq tilga ega. Pakana chumolixoʻrning kuchli, yalangʻoch dumi bor, bu unga daraxtlarning shoxlari boʻylab harakatlanishiga yordam beradi. Pakana chumolixoʻrning har bir old panjasida toʻrtta barmogʻi bor, ularning ikkinchi va uchinchi barmoqlari kattalashgan tirnoqlar bilan tugaydi. Chumolixoʻrning orqa oyoqlarida kattalashgan tirnoqsiz beshta barmoq bor. Tana harorati 27,8 dan 31,3 °C gacha. Genetik jixatdan pakana chumolixoʻrlar boshqa chumolixoʻrlardan 64 ta xromosomaga egaligi bilan farq qiladi (boshqa chumolixoʻrlarda kariotip T. tetradaktilada 54 tadan M. tridaktilada 60 ta xromosomagacha boʻladi)[4].

Hayot tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pakana chumolixoʻr asosan tunda faol. Tropik, koʻp qavatli oʻrmonlarni afzal koʻradi, u erda daraxt shoxlarini tark etmagan holda joydan ikkinchi joyga koʻchishi mumkin, u erda oʻzini iloji boricha xavfsiz his qiladi[5]. Chumolixoʻrlarning populyatsiya zichligi darajasi baʼzi hududlarda 77 kishi / km2 ga yetishi mumkin[6], uning tarqalishining boshqa qismlarida, masalan, Trinidad orolida atigi 5-6 kishi / km2. Ayollarning hududi odatda erkaklarnikiga qaraganda kichikroq; 1983-yilda oʻtkazilgan tadqiqotga koʻra, bitta erkakning hududi uchta ayolning hududiga toʻgʻri kelishi mumkin[7].

Pakana chumolixoʻr juda sekin harakatlanuvchi hayvondir. Chumolilar uning asosiy oziq-ovqati sifatida xizmat qiladi, turli kuzatishlarga koʻra, pakana chumolixoʻr kuniga 100 dan 8000 tagacha chumoli isteʼmol qiladi. Boshqa hasharotlar, masalan, kichik qongʻizlar, unga qoʻshimcha oziq-ovqat boʻlib xizmat qilishi mumkin. Pakana chumolixoʻrlar qatorida yashovchi termitlar chumolixoʻrlar ratsioniga kirmaydi [8].

Pakana chumolixoʻrlar yolgʻiz yashovchi hayvonlar boʻlib, todalar hosil qilmaydi. Chumolixoʻr urgʻochi odatda bitta bola tugʻadi, u oʻzining birinchi kunlarini quruq barglardan iborat „uya“da oʻtkazadi, urgʻochi chumolixoʻr daraxtning boʻshligʻida quradi. Chumolixoʻr ayolning homiladorligi 120 dan 150 kungacha davom etadi. Ikkala ota-ona ham chaqaloqni tarbiyalashda ishtirok etadilar va ozroq oʻsgach bolani navbatma-navbat orqalarida koʻtarab yuradilar[9]. Kichik chumolixoʻrlar ota-onasi tomonidan yarim hazm qilingan hasharotlar bilan oziqlanadi[2].

Chumolixoʻrlar movynasi rangi yashovchi daraxtlar bilan yaqin boʻlganini chumolixoʻrlarga yirtqich qushlar koʻziga tushmaslik imlonini beradi[2]. Yirtqichlar hujumiga uchramaslik uchun pakana chumolixoʻr hech qachon bitta daraxtda bir kundan ortiq qolmaydi[9].

Kunduzi pakana chumolixoʻr odatda toʻpga oʻralgan holda uxlaydi[8]. Kechasi, chumolixoʻr daraxtdan daraxtga lianalar boʻylab harakatlanadi[10].

Boshqa chumolixoʻrlar singari, oʻzini xavf ostiga sezganda, pakana chumolixoʻr ham old oyoqlarini yuzining oldida ushlab, orqa oyoqlariga turadi. Bu holatda, chumolixoʻr oʻzining oʻtkir tirnoqlari bilan juda yaqin kelgan har qanday odamga zarba bera oladi.

Evolyutsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgacha Cyclopedidae oilasining faqat bitta yoʻq boʻlib ketgan vakili — Palaeomyrmidon jinsi aniqlangan. Ushbu hayvonning bosh suyagi Argentinada Miosen davriga oid qatlamlarda topilgan[11]. Paleomirmidon zamonaviy chumolixoʻrlarning singil taksonidir, garchi u daraxtlarda emas, balki yerda yashaganga oʻxshaydi.

Pakana chumolixoʻr va odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yashash joylarida pigmy chumolixoʻr baʼzan uy hayvonlari sifatida saqlanadi, garchi bu hayvonlarni odatda asirlikda ushay boʻlmaydi va odatda bir oy ichida oʻlishadi. Pakana chumolixoʻrning asirlikdagi rekord umri 2 yilu 4 oyni tashkil qiladi. Baʼzida mahalliy aholi bu hayvonni oziq-ovqat uchun ovlaydi[9].

Pakana chumolixoʻr adabiyotda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pakana chumolixoʻrning xatti-harakati va odatlari Jerald Durrellning „Yangi Nuh“[12], „Endvergacha uchta chipta“[13] kitoblarida tasvirlangan.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Акимушкин И. И. „Три муравьеда“,. Мир животных, 200000 экз, М.: Молодая Гвардия, 1971. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Schober M. 1999. „Cyclopes didactylus“ (On-line). Animal Diversity Web. Accessed November 20, 2014 at.
  3. ↑ {{{заглавие}}}.
  4. ↑ PEREIRA JUNIOR, Hélio Rubens Jacintho; JORGE, Wilham; COSTA, Maria Elvira Loyola Teixeira da. Chromosome study of Anteaters (Myrmecophagideae, Xenarthra): a preliminary report. Genet. Mol. Biol., São Paulo, v. 27, n. 3, 2004.
  5. ↑ http://www.ben.edu/museum/exhibitdetail.cfm?datapageID=305767[sayt ishlamaydi]
  6. ↑ Eisenberg J. F., Redford K. H. „The central Neotropics: Equador, Peru, Bolivia, Brazil“,. Mammals of Neotropics, 1, Chicago: The University of Chicago Press, 1999 — 91 bet. ISBN 0-226-19542-2. 
  7. ↑ Montgomery G. G. 1983. Cyclopes didactylus (Tapacara, serafín de platanar, silky anteater). In: Costa Rican Natural History, D. H. Janzen (ed.), pp. 461—463. The University of Chicago Press, Chicago
  8. ↑ 8,0 8,1 Miranda et al. 2017.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Bartoz S., Cerda A. „Silky Anteater“. Benedictine University (2009). Qaraldi: 2019-yil 14-iyul. [sayt ishlamaydi]
  10. ↑ Sunquist M. E. & Montgomery G. G. Activity pattern of a translocated silky anteater (Cyclopes didactylus) : journal. — 1973.
    Этот шаблон использует устаревший параметр «название». Пожалуйста, отредактируйте эту статью, заменив «название» на «заглавие».
  11. ↑ Rovereto, Cayetano. 1914. Los estratos Araucanos y sus fósiles. Anales del Museo Nacional de Historia Natural de Buenos Aires 25: 1—247.
  12. ↑ Даррелл, Джералд. Новый Ной. ЭКСМО-Пресс, 2011. ISBN 978-5-699-46872-0. 
  13. ↑ Даррелл Джеральд. Три билета до Эдвенчер. Мысль, 1969. 

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Luiza H. Emmons va Fransua Fer. Neotropik yomgʻirli oʻrmon sutemizuvchilari. Maydon boʻyicha qoʻllanma. — 1997-yil.
  • Jon F. Eyzenberg, Kent X. Redford. Neotropik sutemizuvchilar: Ekvador, Boliviya, Braziliya. — 2000.
  • Eng yaxshi RC, Harada AY. Ipak chumolixoʻrining ovqatlanish odatlari (Cyclopes didactylus) Amazonning markaziy qismidagi // Mammalogiya jurnali. — 1985-yil. — jild. 66, yoʻq. 4. — doi.
  • Miranda Flávia R., Casali Daniel M., Perini Fernando A., Machado Fabio A., Santos Fabrício R. Cyclopes Grey jinsining taksonomik sharhi, 1821 (Ksenartra: Pilosa), yangi turlarning qayta tasdiqlanishi va tavsifi bilan (inglizcha) // Linnean jamiyatining zoologik jurnali. — 2017-yil. — 11-dekabr (183-jild, 3 -son). — B. 687-721. — ISSN 0024-4082. — doi : 10.1093/zoolinnean/zlx079.
  • Sousa Diego F., Branco Érika, Giese Elane G., Silva Leila M., Santos Juliana T., Mesquita Ellen YE, Lima Ana R. Cyclopes didactylusdagi hid bezlarining morfologik tavsifi (inglizcha) // Mikroskopiya tadqiqoti va texnikasi. — 2019-yil. — 14-may. — ISSN 1059-910X. — doi : 10.1002/jemt.23284
  • Darvin muzeyi.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pakana_chumolixoʻr&oldid=3106425" dan olindi