Mankent
Mankent Манкент | |
|---|---|
| qishloq | |
| 42.435221°0′0″N 69.890246°0′0″E / 42.43522°N 69.89025°E | |
| Mamlakat | Qozogʻiston |
| viloyat | Turkiston viloyati |
| {{{tuman_turi}}} | Sayram tumani |
| Hukumat | |
| • Hokim | Shuhratullo Ubaydullaev |
| Ilk eslatilishi | X asr |
| Iqlim turi | keskin kontinental |
| Aholisi | ↗ 25 058 |
| Milliy tarkib | Oʻzbeklar — 99 %[1] |
| Konfessiyaviy tarkib | musulmonlar |
| Vaqt mintaqasi | UTC+6 |
| Telefon kodi | +7 725 31[2] |
| Pochta indeks(lar)i | 160810[3] |
| Avtomobil kodi | X-(eskisi), 13-(yangisi) |
Mankent (qozoqcha: Манкент) — Qozogʻiston Respublikasi Turkiston viloyati Sayram tumanidagi qishloq. Aholisi 2009-yilgi statistika boʻyicha 26 mingga yaqin kishini tashkil qildi. Mankent Sayram tumanining sharqiy qismida joylashgan. Chimkent aglomerasiyasi tarkibiga kiradi.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mankent Oqsuv daryosining oʻng qirgʻogʻida joylashgan. Rivojlangan sugʻorish kanallari tarmogʻi mavjud (ariqlar). Hududning katta qismini qishloq xoʻjaligi yerlari egallaydi.
Iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mankentning iqlimi mo''tadil kontinental, ammo yogʻingarchilik miqdori past yarimchoʻl va choʻl hududlariga qaraganda ancha yuqori. Sovuqlar odatda juda qisqa muddatli, ammo aniq aytganda harorat baʼzan minus 12 °C va undan pastga tushadi, yozda harorat koʻpincha soyada 35-40 ° S ga etadi. Eng kam harorat minus 29,5 daraja (1930-yil 20-dekabr), eng yuqori + 44,5 daraja (1983-yil 30-iyul)
Yillik oʻrtacha harorat +14.1 °C °
Shamolning oʻrtacha yillik tezligi — 1,7 m / s
Oʻrtacha yillik namlik 57 %
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mankent tarixi Buyuk Ipak Yoʻlining tarixi bilan boshlanadi.
Xitoydan gʻarbga va orqaga sayohat qiladigan savdogarlar bilan birga boʻlgan karvonlar, boy oʻsimliklar bilan oʻralgan toza buloq suvlari yaqinida toʻxtab, xordiq chiqazishgan. Bu yerda sayohatchilar va ularning hayvonlari chanqogʻini buloq suvi bilan qondirib, soyada dam olishdan kuch olishlari mumkin edi.
Vaqt oʻtishi bilan, Qashgʻar va Xitoyning gʻarbiy qismidagi boshqa savdogarlar, Fargʻona vodiysining katta qismi va Buyuk Ipak yoʻlidan yurgan boshqa savdogarlar ushbu qulay joyga joylasha boshladilar. Qishloq xoʻjaligiga moyil boʻlganlar, erta bahorda ular qishloq xoʻjaligi va boshqalar chorvachilik bilan shugʻullanishgan. Saxovatli yer koʻchmanchilarga mehnatlari uchun moʻl hosil va yaxshi nasl bilan baraka berdi, bu safar har safar bu qishloqqa koʻproq odamlarni jalb qildi.
Mankent oʻzidan 10 km masofada joylashgan oʻrta asrlardagi yirik savdo shahri Sayram (Isfijob) yoʻlida tranzit nuqtasi boʻgan. Isfijob atrofida koʻplab shaharlar va kichik aholi punktlari toʻplangan, al-Istarxiy bu haqda 10-asrda shunday yozgan edi: "Uning tuzilmalari loydan qurilgan, bozorlar mevalar bilan toʻlgan, ularda koʻplab hunarmandchilik buyumlari va boshqa foydali narsalar mavjud. Mankent, Jumishlagud, Gazgert, Xarlug kabi shahar va qishloqlar koʻp „. Isfijob-Saytam atrofdagi shaharlar va shaharchalar bilan birgalikda mintaqadagi aholisi eng zich joy edi.[4][5]
1376-1512-yillarda Temuriylar imperiyasi tarkibiga kirgan. Keyin Shayboniy Xon tomonidan bosib olinadi va 1598-yilgacha Buxoro xonligi tarkibiga kiradi. 1598-yildan 1784-yilgacha u oʻzbek xonliklaridan Qozoq xonligiga qoʻldan-qoʻlga oʻtdi.[6] 1809-yilgacha u Toshkent davlati tarkibida boʻlgan. 1809-1876-yillarda Mankent Qoʻqon xonligi tarkibiga kirgan.[7] 1876-1917-yillarda Mankent Rossiya imperiyasining bir qismi edi. Chernyaevning Aulie-Ota-Chimkentga birinchi harakati paytida Mankent rus qoʻshinlari tomonidan ishgʻol qilindi. Uni egallab olgan otryadga Lerke buyruq berdi.
“Chimkentdan birinchi stansiya, Mankent, Aksudan tortilgan kanallar boʻyidagi katta shahar. Soʻnggi tog ' ustidan, togʻdan uch chaqirim pastdaligini koʻrasiz. U har tomondan muhim balandliklardan qoʻriqlanadigan kichik tepada joylashgan. Oʻng tomondan chap tomonga, haydaladigan erlar va bogʻlar, paxsa devorlar bilan oʻralgan, tog 'yonbagʻirlari boʻylab, ayniqsa Mankent bogʻlarida oqlangan baland teraklar koʻtarilib, bogʻlarning zich koʻkatlaridan koʻtarilib, butun landshaftga janubiy oʻziga xoslik bagʻishlaydi, rassomlarnig Italiya va Sitsiliya janubidagi villalarni tasviridagidek. Togʻdan tushib, siz shaharning tor koʻchalariga jirkanch yoʻl bilan borasiz. Mankentda ikki yuz ellik toʻqqizta uy mavjud.Aholi Aksu daryosidan tortilgan sugʻorish kanallaridan moʻl-koʻl va ajoyib suvga ega. Bozor kichik, qirq doʻkondan oshmaydi, doʻkonlar bir qismi boʻsh."
-A.K. Gaines. 1866-yildagi kundalik. Turkistonga sayohat.[8]
-
Sirdaryo viloyati. Mankent shahri. 1865-1872-yillar oralig'ida Chashma Boshi hududi. -
Sirdaryo viloyati. Mankent qishlog'i. Chorbog'liq hududi -
Sirdaryo viloyati. Mankent qishlog'i. Mankentdagi Bozorboshi -
Sirdaryo viloyati. Mankent qishlog'i. Taxichiliq hududi
1917-1924-yillarda Turkiston ASSR tarkibiga kirgan. Bolsheviklar Oʻrta Osiyoda milliy-hududiy demarkatsiyani amalga oshirgandan soʻng, Mankent Qirgiz Avtonom Sovet Sotsialistik respublikasi tarkibiga kirdi (1920-1925), keyinchalik Qozoq SSR deb oʻzgartirildi (1925-yildan 1936-yilgacha). 1936-yildagi maʼmuriy islohot natijalariga koʻra Qozoq SSR Qozoq SSR deb qayta nomlandi. SSSR parchalanib ketganidan soʻng, Qozogʻiston Respublikasi Qozoq SSRning vorisi boʻldi.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1999-yili qishloq aholisi 19,137 kishini (9,622 nafari erkaklar va 9,515 nafari ayollar)[9], 2009-yili esa qishloq aholisi 25,058 kishini tashkil qildi (12,530 nafari erkaklar va 12,528 nafari ayollar)[9]. Qishloq aholisining asosiy qismini oʻzbeklar tashkil qiladi (97 % ziyod). Shuningdek qozoqlar va boshqa millatlar ham istiqomat qilishadi.[10].
Maorif va madaniyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Maktablari:[11]
- S. Rahimov nomli 2-umumiy oʻrta taʼlim maktabi
- 11-sonli Mankent oʻrta maktabi
- Ibrohim Ota umumiy oʻrta maktabi
- Oqqala № 27 oʻrta maktabi
- Sh.Rashidov nomidagi 64-umumiy oʻrta taʼlim maktabi
- 1-may kuni 45-sonli boshlangʻich maktab
- № 6 maktab-internati
- Oynabuloq boshlangʻich maktabi
- Yoʻnariq boshlangʻich maktabi
Transport
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eng yaqin temir yoʻl stantsiyasi shahar tipidagi Oqsuvsukent qishlogʻida, 3 km uzoqlikda joylashgan. Mankent Chimkent shahridan 21 km masofada joylashgan. Mankent mamlakatning boshqa aholi punktlari bilan avtomobil yoʻllari orqali bogʻlangan. Mankent poytaxt Nur-Sultondan 1450 km masofada joylashgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Uzbekskoe naselenie Yujno-Kazaxstanskoy oblasti, 2014-02-22da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2014-02-22
- ↑ „Janubiy Qozogʻiston viloyatining telefon kodlari“. 2013-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 22-fevral.
- ↑ „Pochtovie indeksi Kazaxstana“. 2014-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 22-fevral.
- ↑ http://www.texac.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=39&Itemid=331
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-sentyabr.
- ↑ https://www.fergananews.com/article.php?id=8356
- ↑ https://web.archive.org/web/20140308130652/http://qulnoma.wordpress.com/2010/07/23/turkistonning-uch-xonlikka-bo%E2%80%98linishi-e-tarix-uz/
- ↑ https://ru-history.livejournal.com/3121834.html
- ↑ 9,0 9,1 „Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года“. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2013-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-yanvar. „arxiv nusxasi“. 2013-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-yanvar.
- ↑ Uzbeki Yujnogo Kazaxstana: Vchera i segodnya
- ↑ arxiv nusxasi, 2015-04-02da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2015-04-02
