Kontent qismiga oʻtish

Liviya (mifologiya)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Anaksimandr fikricha Liviya. Miloddan avvalgi 6-asr. (zamonaviy rekonstruksiya)

Liviya, Liviya ( qadimgi yunoncha: Λιβύη qadimgi yunoncha: Λιβύη, "oqim" yoki Libu shamoli nomidan kelib chiqqan) [1] - qadimgi yunon va rim mifologiyasida, ma'lum dunyo chegarasida joylashgan ma'lum bir mamlakat - oykumena, Efiopiya va Skifiya bilan birga yer chegarasi.

Qadimgi geograflarning bilimlarining oshishi bilan afsonaviy mamlakat Shimoliy Afrikada va hatto Afrikaning o'zida ham ma'lum bir hudud bilan mahalliylashtirila boshladi (2-rasmga qarang) va bu joylar haqidagi qadimiy bilimlarning aks-sadolari, haqiqiy hayotdagi geografik ob'ektlar, xalqlar bilan solishtirildi.

Uning nomiga Yevropadagi Yupiter yo'ldoshi hisoblangan Liviya chizig'i nomlangan.

Personifikatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi yunon mifologiyasida Epaf [2] va Memfis (yoki Hemmida [1] ) ning qizi nimfa - Liviya deb tasvirlangan. Poseydonning suyuklisi (yoki rafiqasi), undan Agenor ( Finikiyadagi Tir qiroli) va Bela ( Misr qiroli) [3], shuningdek, Leleg ( Megara qiroli) egizaklarini dunyoga keltirgan. Leleglarning eponimi ). Ba'zan Poseydondan o'g'li Busiris [4], Beladan qizi esa - Lamia [5] deb ataladi. Uning avlodlari Theban va Argive qahramonlarining ajdodlari bo'ldi [6]. Delfidagi haykaltaroshlik guruhida Battaga gulchambarli toj kiydirilgan rasm tasvirlangan [7] . Bu tasvir Rodoslik Apolloniy [8] tomonidan aytib o'tilgan.

Rim mifologiyasiga ko'ra Liviya Epaf va Kassiopiyaning qizi edi. Yuqori Misr hukmdori Busirisning onasi, ya'ni Neptunning xotini Gerkules tomonidan o'ldirilgan. Nil daryosining g'arbida joylashgan xuddi shu nomdagi mamlakatning hukmdori bo'lgan.[9]

Xudolar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Liviyada yashovchi xudolar va xudolarning nomlari, yunon-rim mifologiyasiga muvofiq:

  • Parammon (Liviya xudosi, Olimpiada Germesning laqabi [10] ).
  • Triton (dengiz xudosi, chuqurlik xabarchisi , Triton koʻli xudosi [11], tritonlarning otasi yoki Liviya qiroli [12] ).
  • Xremet (daryo xudosi [13], Ancheroyning otasi [14] ).

Hukmdorlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Liviya va uning boshqa shaharlarida yoki mintaqa hukmdorlari tomonidan tilga olingan yunon-rim mifologiyasidagi qahramonlarning nomlari ro'yxati:

  • Antey (gigant, Iras shahri bilan bog'liq).
  • Danaus (ukasi Aegyptus bilan Liviyadagi hukmdor).
  • Dido (Rim. Elissa - Karfagenning asoschisi va birinchi malikasi.
  • Yevripil ( Kirene shahri bilan bog'liq, boshqa nomi Yevrit) - Kos orolining qiroli Yevvripildan farqli u ham Triton xudosining epitetidir.
  • Iarbant (yoki Yarba yoki Giarb, birinchi odam, Rim. Yapon) [15] Garamantes [16] mamlakatida tug'ilgan, Maxitan qabilasining qiroli [17], Dido - Karfagen qirolligini qo'lga olgan (yoki bosib olishga harakat qilgan) [18] .
  • Kaper (boshqa manbalarda Kafavr [19] ).
  • Lamiya Liviyada hukmronlik qilgan (Parnass etagidagi Korfida tog'idagi yirtqich hayvon).
  • Liviya (Libiya, nimfa ) Nilning g'arbiy qismida hukmronlik qilgan, Liviya mamlakati nomi bilan atalgan.
  • Lik ( Ares xudosining o'g'li) [20] .
  • Gorgon Medusa ( Tritonida ko'lida odamlar ustidan hukmronlik qilgan (Sochlari o'rnida ilonli ayol ko'rinishidagi maxluqot [21] ).
  • Triton (Liviya qiroli [12], yoki xudo).
  • Ferodamantus (yoki Feromedont) [22] .

Geografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nomlari afsonalardan kelib chiqqan Shimoliy-G'arbiy Afrika mintaqasi - Atlas tog'lari, Atlantika okeani, Gerkules ustunlari .
Gabes ko'rfazida afsonaviy Lotus Eaters yashagan.

Liviyadagi ( Shimoliy Afrika ) qabilalar va hududlarning nomlari kelib chiqishida ta'sir ko'rsatgan toponimlar va eponimlar, shuningdek, yunon-rim mifologiyasidagi belgilar ro'yxati:

  • Amfitemis, Amfitemida, Amfitemid - Liviya, Apollon va Akakallisning o'g'li. Garamant deb ham ataladi [23] . Garamante qabilasining eponimi.
  • Atlanta (Rim. Atlas) - bu titan nomidan olingan Atlantika okeanining nomi, Atlas tog'lari, afsonalarda, Atlant daryosi nomi bilan ataladi.
  • Geraklov ustunlari (rim.Gerkules ustunlari - bu Gibraltar bo'g'oziga kirishni belgilovchi balandliklarni belgilash uchun ishlatiladigan nom.
  • Irasu - shahar, ( Antey va Gerkules afsonasi) mahalliylashtirilmagan.
  • Kenip va Kenif - afsonalarda tilga olingan mahalliylashtirilmagan daryolar.
  • Kirena - Apollonning sevgilisi, Kirenaikadagi Kirena shahri uning nomi bilan atalgan.
  • Liviya (nimfa) qadimgi Liviyaning eponimidir.
  • Lotofaglar - Liviya qirg'oqlari yaqinidagi orolda lotus tomonidan boshqariladigan afsonaviy xalq [24], Gabes ko'rfazining haqiqiy aholisi bilan taqqoslangan.
  • Menelay - Gomerning " Iliada " dostonining afsonaviy qahramoni, Menelayning Liviyada qolishi haqidagi hikoyalar Kireniya mustamlakasi bilan bog'liq [25] . Ardanida mintaqasi yaqinidagi bandargoh ( Kirenaika, keyinchalik Marmarika ) Menelay nomini oldi.
  • Nasamon — nasamon xalqining eponimi, Tritonida nimfasining oʻgʻli.
  • Psil — Psil xalqining eponimi.
  • Okean yoki tashqi dengiz - butun yer yuzini yoki hech bo'lmaganda Yevropa va Liviyani (Afrikani) qoplagan ulkan suv maydonidir (ba'zan Okean Nil daryosining nomi sifatida qo'llanilgan).
  • Omfal - Zevsning qarorgohi yaqinida, Triton daryosi yaqinidagi hudud [26], mahalliylashtirilmagan.
  • Muborak orollar - bu geografik ob'ektning lokalizatsiyasi noma'lum, ehtimol bu O'rta Yer dengizi yoki Atlantika okeanining ba'zi orollari bo'lgan, bir versiyaga ko'ra - Azor orollari .
  • Pigmeylar - mitti xalq. Ular Liviyada yashagan (variant: Hindistonda, Trakiyada ) [27] . Haqiqiy xalqlar guruhi bilan taqqoslash mumkin.
  • Tritonida - ko'l [28] (yoki daryo [29] ), mahalliylashtirilmagan, mifologiyada bu ko'lning nimfasi Tritonida hisoblanadi.
  • Faruslar - xalq nomi( Gerkules haqidagi afsonalarda eslatib o'tilgan), mahalliylashtirilmagan.

Maxluqlar va hayvonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rubens . " Meduza ". O'ldirilgan yirtqich qonidan ilonlar tug'iladi.

Liviya hududi nomi bilan tilga olingan yunon-rim afsonalarida keltirilgan yirtqich va oddiy hayvonlar:

  • Triton - bu hayvon, Tanagrada Dionis yordamida qanday qilib mag'lub bo'lganligi haqida afsona bor.
  • Ilon haqida havolalar:
    • Liviyada o'ldirilgan ilon ( Giant fikriga ko'ra) .
    • Liviyada o'ldirilgan ilon ( Idmonga fikriga ko'ra) .
    • Gorgon Meduza qon tomchilaridan tug'ilgan Liviya ilonlari esga olinadi: aspid, amfisbaena, ammodit va basilisk [30] .
    • Kenxris - ilon turi [31] .
    • Kerast - Liviyadagi shoxli ilon zoti [32]
  • Arslon havolalari:
    • Liviyalik sher, Giantni o'ldirgan.
    • Arslon shoh Yevripilning buqalarini qirib tashlagan, u kamonchi Kirene tomonidan o'ldirilgan.
    • Liviya qiroli Ferodamant o'z sherlarini chet elliklarning go'shti bilan oziqlantirgan.
  • Chorvachilik va ularni o'g'irlash haqidagi syujetlar:
    • Argonavtlar - cho'pon Kefalion qo'riqlagan Nasamon qo'ylarini haydab yuborishgan.

Boshqa personajlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Akakallida, Akakallis - uni Liviyaga Minosning qizi olib kelgan, u yerda Apollondan Amfitemidaning o'g'lini tug'gan [33] .
  • Aristey Liviya qirg'og'ida tug'ilgan, keyinchalik Kirenaika deb nomlangan. Kirenada u silfiyning dorivor ishlatilishini kashf etdi [34] .
  • Guney - Troyadan qaytgach, Kafereya tog'i yaqinida bo'ron girdobiga tushib qolgan. Kemalarni tashlab, Liviyaga yetib kelgan va Kinipa daryosi [35] sohiliga joylashgan.
  • Evribat - argonavt, Liviyada vafot etgan. Gomerning Iliadasidagi qahramon Evribat bilan adashtirmaslik kerak.
  • Kanf - argonavt, Liviyada o'ldirilgan (variant: Skifiyada).
  • Liviya, Palamedesning qizi.
  • Nirey - Troyan urushida jang qilgan, u yerda vafot etgan (variant: undan qaytib kelganida, shamollar uni Liviyaga olib borgan.[36] ).
  • Profoy - Troyan urushida qatnashgan, undan qaytib kelgach, Kaferey qoyalarida kema halokatida vafot etgan (variant: Liviyaga [37] yetib kelgandan so'ng).

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Фридрих Любкер.. Иллюстрированный словарь античности, 5000 экз, Русский Webster, М.: «Эксмо», 2005 — 598-bet. ISBN 5-699-14296-7. 
  2. ↑ Пиндар. Пифийские песни IV 14, без имени
  3. ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека II 1, 4; III 1, 1
  4. ↑ Августин. О граде Божием XVIII 12
  5. ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека XX 41, 3-6, схолии к Аристофану. Осы 1035, Мир 758 // Комм. 37 к Гераклиту-аллегористу
  6. ↑ „Известные имена нимф“. greekroman.ru. 2012-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-may.
  7. ↑ Павсаний. Описание Эллады X 15, 6
  8. ↑ Аполлоний Родосский. Аргонавтика IV 1728
  9. ↑ Цец. Комментарий к «Александре» Ликофрона 1312
  10. ↑ Павсаний. Описание Эллады V 15, 11
  11. ↑ Аполлоний Родосский. Аргонавтика IV 1542
  12. ↑ 12,0 12,1 Диодор Сицилийский. Историческая библиотека IV 56, 6
  13. ↑ Нонн. Деяния Диониса XXXI 104
  14. ↑ Нонн. Деяния Диониса XIII 378
  15. ↑ Комментарий А. К. Нефёдкина в кн. Полиэн. Стратегемы. СПб, 2002. С.580
  16. ↑ Вергилий. Энеида IV 198
  17. ↑ Юстин. Эпитома Помпея Трога XVIII 6, 1
  18. ↑ Овидий. Фасты III 552
  19. ↑ Примечания Н. А. Чистяковой в кн. Аполлоний Родосский. Аргонавтика. М., 2001. С.217
  20. ↑ Гигин. Мифы 159
  21. ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека II 3, 2; 4, 2-3; 5, 12; III 10, 3
  22. ↑ Овидий. Ибис 384; Письма с Понта I 2, 119
  23. ↑ Аполлоний Родосский. Аргонавтика IV 1486
  24. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.72; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека Э VII 3; Гигин. Мифы 125
  25. ↑ Malkin I. Myth and territory in the Spartan Mediterranean. Cambridge UP. 2003. P.56
  26. ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека V 70, 4
  27. ↑ см. Шталь 1989, с.38-44 (африканские пигмеи), с.44-51 (индийские пигмеи), с.74-83 (фракийские пигмеи)
  28. ↑ Павсаний. Описание Эллады I 14, 6
  29. ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 3, 6; III 12, 3
  30. ↑ Лукан. Фарсалия IX 700—733
  31. ↑ Лукан. Фарсалия IX 712
  32. ↑ Лукан. Фарсалия VI 679
  33. ↑ Аполлоний Родосский. Аргонавтика IV 1183
  34. ↑ Примечания М. Л. Гаспарова в кн. Пиндар. Вакхилид. Оды. Фрагменты. М., 1980. С.431
  35. ↑ Ликофрон. Александра 897; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека Э VI 15-15а
  36. ↑ Ликофрон. Александра 1011 и комм.
  37. ↑ Ликофрон. Александра 898 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Liviya_(mifologiya)&oldid=4209815" dan olindi