Diplomatik muzokara

Diplomatik muzokara — davlatlar vakillarining siyosiy, iqtisodiy masalalarni hamda ikki tomonlama va koʻp tomonlama munosabatlarga oid boshqa muammolarni rasmiy muhokama qilishi. Maqsad — tashqi siyosiy strategiya va taktikani yoki tegishli diplomatik tadbirlarni oʻzaro kelishib olish, fikr almashish, shartnomalarni tayyorlash va tuzish, nizoli muammolarni hal etish va hokazo.

Diplomatik muzokara — davlatlar orasida vujudga kelib turadigan nizolar va mojarolarni tinch yoʻl bilan hal etishning asosiy vositasi, oʻzaro munosabatlarni rivojlantirish hamda chuqurlashtirishning xalqaro huquqla mustahkamlangan uslublaridan biri. Diplomatik munozara qatnashchilari lavozimi (davlat boshligʻi, hukumat boshligʻi, tashqi ishlar vaziri va h.k.) muhokama etiladigan muammolarning ahamiyati bilan belgilanadi. Umum tan olgan odatga binoan davlat boshligʻi, hukumat boshligʻi, tashqi ishlar vaziri diplomatik muzokarani yuritish va maxsus vakolatlarsiz xalqaro shartnomalarni imzolash huquqiga ega; boshqa rasmiy shaxslar diplomatik muzokarani yuritish va yakunlovchi hujjatlarni imzolash uchun tegishli tarzda rasmiylashtirilgan vakolatlarga ega boʻlishi shart. Diplomatik muzokara ularda ishtirok etuvchilarning shaxsiy uchrashuvlari yoʻli bilan yoki yozma ravishda — diplomatik yozishma vositasida oʻtkaziladi. Koʻpincha muzokaralarning ogʻzaki va yozma shakllaridan ayni bir vaqtda foydalaniladi. Qoida tariqasida diplomatik muzokaradan oldin tayyorgarlik ishlari olib boriladi, jumladan, delegatsiyalarning tegishli masalalarga yondashuvlari ishlab chiqiladi, yakunlovchi hujjatlarning loyihalari hozirlanadi va hokazo.

Hozirgi zamonaviy dunyoda inson faoliyatining barcha sohalarida xalqaro aloqalar jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Ishbilarmonlik muzokaralarini tayyorlash va oʻtkazish jarayonida, millatlar aro tillardagi toʻsiqlarni bartaraf etish, shuningdek, madaniyatlararo aloqalarning xususiyatlarini hisobga olgan holda muzokaralar olib borish maqsadga muvofiq. Gʻarbiy Yevropa, Shimoliy Amerika va Uzoq Sharq vakillari oʻrtasidagi xalqaro muzokaralar oʻtkazish qoidalari ishtirokchilarning madaniy va milliy oʻziga xos xususiyatlariga qarab farq qiladigan muayyan mezonlarni oʻz ichiga qamrab oladi. Mamlakatning madaniyati, milliy urf-odatlari, mentaliteti, qadriyatlar tizimi, dini xalqaro faoliyatda ham diplomatiya darajasida, ham ishbilarmonlik aloqalari darajasida hisobga olinishi kerak. Milliy oʻziga xoslikning boshqa koʻrinishlarini ham eʼtiborga olish kerak, ular madaniyatning turli tomonlarini, xususan, fikrlash turini, xulq-atvor stereotiplarini, biznes etikasini, ayniqsa, motivatsiya, milliy kiyim va oshxonani, vaqtni idrok etishni, katta avlodga boʻlgan munosabatni va boshqalarni aks ettiradi. Turli madaniyat vakillari bilan ishbilarmonlik aloqalari madaniyatlararo muloqot jarayonida milliy xususiyatlarga eʼtiborni talab qiladi. Ushbu maqolada biz Osiyo va Yevropa davlatlarining ish etikasidagi farqlarni, asosan madaniyat, urf-odatlar va mentalitetga asoslangan muzokaralarning xususiyatlarini koʻrib chiqamiz.

Ingliz uslubi

Yevropaliklar asosan muzokaralar jarayonida vaziyatga yondoshish bilan ajralib turadilar. Ular har doim vaziyatga qarab jarayonini boshqarib, oʻz foydalari yuzasidan oʻzgartirishga intiladilar. Muzokaralarga oʻta pragmatizm bilan yondashuv ular uslubidir. Bundan tashqari, ular juda moslashuvchan, qarshi tomonning tashabbusiga tayyorlik bilan javob berishadi. Masalan, ingliz ishbilarmonlari Gʻarb biznes olamidagi eng mahoratli kishilar deb eʼtirof etiladilar. Yevropada ishbilarmonlik etikasi juda qadrlanadi. Urf-odatlar va urf-odatlarni hurmat qilganlar bilan doimo muzokaralar ijobiy yakunladi. Sof doʻstona munosabatlarni qoʻllab-quvvatlaydigan ishbilarmonlik aloqalari yevropaliklar uchun bitim tuzishning oltin qoidasidir.

Fransuz uslubi

Konservativ tarzda kiyinish yaxshidir. Kiyimning „norasmiyligi“ ni („dikontracti“) koʻrsatuvchi taklifnomani olganingizda, sizni futbolka va kozokda qabul qilasiz deb oʻylamang. Xabilli taklifi odatda klassik kechki libosni oʻz ichiga oladi. Ayol bilan suhbatda „Madam“ jozibasidan foydalaning, erkak bilan — „Monsieur“. Va yana bir narsa: u sizdan bu haqda soʻramaguncha biznes sherikini ism bilan nomlamang. Sizga taklif qilinmaguncha „siz“ ga oʻtmang. Fransuzlar uchun telefon orqali ish yuritish odatiy emas, shuning uchun shaxsiy uchrashuvlarni rejalashtirishga harakat qiling. 21:00 dan keyin siz ularni uyda qoʻngʻiroq qilmasligingiz kerak, ish haqida gapirishdan tashqari. Ular oʻzlari boshqa tillarda gaplashsalar ham, fransuz tilida biznes uchrashuvlar, muzokaralar oʻtkazishni afzal koʻrishadi. Fransuzlar qaror qabul qilishdan oldin hamma narsani qayta-qayta tekshirishga moyil. Shuning uchun, muhokama qilinayotgan masala boʻyicha qaror qabul qilinishini kutish kerakligiga tayyor boʻling. Fransiyada muammolarni muhokama qilishda iyerarxiya katta ahamiyatga ega: yakuniy qarorni faqat eng yuqori mavqega ega boʻlgan odam qabul qilishi mumkin. Shu sababli, fransuz kompaniyalari bilan biznes aloqalari tegishli ierarxik darajada oʻrnatilishi juda muhimdir.

Germaniya muzokaralari uslubi

Germaniya muzokaralari uslubi koʻproq quruqlik va pedantriya bilan ajralib turadi. Avvalo, har bir savolning aniq joyi bor. Nemis sheriklari juda ehtiyotkorlik bilan ish tutishadi, ular oʻzlarining pullarini boshqa hech kim kabi hisoblashni bilishadi. Ular muzokaralarga faqat toʻgʻri echim topish imkoniyatiga ishonganlarida kirishadilar. Nemis sheriklari bilan muzokaralar olib borishda ularning puxtalik, aniqlik va xulq-atvorni qatʼiy tartibga solishga bogʻliqligini hisobga olish kerak. Nemislar unvonlarga katta ahamiyat berishadi. Muhokama jarayonida ravshanlikka, ravshanlikka, ravshanlikka intilish kerak, boʻsh va maʼnosiz soʻzlar va iboralarni ishlatmaslik kerak. Nemislar, ishbilarmon sheriklar sifatida, juda nozik va sinchkov. Agar siz kelishuvning barcha shartlariga rioya qilishingiz mumkinligiga shubha qilsangiz, ularni oldindan rad qilish yaxshiroqdir.

Hindiston muzokaralar uslubi

Hindistondagi ish etiketining xususiyatlari. Odatdagidek, Hindistonda biznes uchrashuvi qisqa va yengil qoʻl siqish bilan boshlanadi. Bu sizning odamingizga ishonchni oshiradi, chunki hindular u bilan biznes aloqalarini boshlashdan oldin odam bilan yaqindan tanishishni afzal koʻrishadi. Rejalashtirilgan tadbirdan bir yoki ikki oy oldin yozma ravishda uchrashuv tayinlang. Niyatlaringizni tasdiqlang va soʻnggi daqiqada bekor qilinmaganligiga ishonch hosil qiling. Faktlar boʻyicha muhokamani qoʻllab-quvvatlang. Bu tez-tez uchraydigan hodisa va birinchi uchrashuv paytida siz ish masalalariga tegmasangiz hayron boʻlmang. Oʻzingizning kun tartibingizni va boshqa axborot materiallarini sheriklarga oldindan yuboring. Oldingi uchrashuvingizni muhokama qilish uchun qoʻshimcha yigʻilish qiling va keyingi qadamlar haqida gapiring. Hindistonlik tadbirkor shartnomaning har bir bandini uzoq vaqt oʻylaydi. Shoshilinch qarorlar qabul qilinmaydi.

Yapon muzokaralar uslubi

Kiyim-kechaklarda yaponlar ajralib turmaydi. Yaponiya biznes dunyosida kostyum va tashqi koʻrinish uslubi juda konservativdir. Yaponiyalik ishbilarmonlar bilan aloqada kostyum va galstuk kerak. Kiyim toza va ozoda boʻlishi kerak, ayniqsa, poyabzalga yaponlar nihoyatda eʼtibor beradilar. Darhol muzokaralar stoliga oʻtirish muloyim boʻlmaydi. Suhbatdosh qaysi joyda oʻtirishni koʻrsatishini kutish kerak. Yaponiya aloqalari amaliyotida tashrif qogʻozlaridan foydalanish katta ahamiyatga ega. Ular oʻziga xos „shaxsiy guvohnomalar“ rolini oʻynaydi. Shuni yodda tutish kerakki, yapon biznesi vakillari bilan tanishish vizitkalarni majburiy almashish bilan boshlanadi, shuning uchun yaponiyaliklar bilan ishlashda har doim siz bilan birga etarli vizitkalarga ega boʻlishingiz kerak. Agar uzatilgan kartaga javoban siz evaziga oʻzingizni taklif qilmasangiz, bu yaponiyalik biznesmenni xafa qilishi mumkin.

Xitoyda muzokaralar uslubi

Xitoyliklar muzokaralar jarayonini uzaytirishga va kechiktirishga moyil. Siz sabr-toqatli boʻlishingiz kerak. Koʻpincha xitoyliklar potensial sherikning fazilatlari va ijobiy tomonlarini maqtab, xushomadga murojaat qilishadi. Agar xitoyliklar tashrif buyurgan tomon Xitoyga kelish uchun koʻp pul va vaqt sarflaganligini hamda shartnomasiz ketishni istamasligini his qilsa, xitoyliklar muzokaralar stolida befarqlik qilishlari, narxlarni koʻtarishlari, yoki noqulay sharoitlar yaratishlari mumkin. Koʻpincha chet ellik sherikning sabrsizligi va gʻazabini qoʻzgʻatish uchun muzokaralarni kechiktirishga odatlanganlar. Ular sheriklarning tashqi koʻrinishiga, ularning xatti-harakatlariga va delegatsiya ichidagi munosabatlarga katta eʼtibor berishadi. Boshqalardan ajralib turishga urinmang, lekin boy koʻrinishga ham qoʻrqmang. Ayollar haddan tashqari ochiq boʻyin chizigʻidan va tizzadan yuqorisida qisqa etaklardan qochishlari kerak. Ishbilarmon kishining kiyimidagi isrofgarchilik xitoylik muzokaralar boʻyicha sherikning nomuvofiq reaksiyasini keltirib chiqarishi mumkin, ayniqsa muzokarachilarning birinchi uchrashuvlarida. Xitoyliklar sheriklar bilan norasmiy va shaxsiy munosabatlarni oʻrnatishga katta ahamiyat berishadi. Gʻarbda, lavozimga qaramay, ism bilan murojaat qilish tendentsiyasi mavjud. Xitoyda tobora koʻproq rasmiy ravishda familiyadan keyin lavozim, unvon yoki kasbni talaffuz qilish odatiy holdir. Xitoyliklar muzokaralar oʻtkaziladigan joyni belgilashni yaxshi koʻradilar. Sovgʻalarni maʼlum bir kishiga emas, balki butun tashkilotga berish yaxshidir, chunki mahalliy qoidalar shaxsiy sovgʻalarni qabul qilishni taqiqlashi mumkin.

Shunday qilib, hududiy joylashuvdagi tafovutlar muzokaralar davomida oʻzini tutish etikasining qisqacha xususiyatlariga, axloqiy odobga taʼsir qilishi mumkin. Vizit kartani berish dunyoning ikkala qismida ham muloyim, yoki majburiy hisoblanadi. Muzokaralar koʻrib chiqilayotgan barcha mamlakatlarda (Yaponiya, Xitoy, Hindiston, Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya) sinchkovlik bilan va ehtiyotkorlik bilan amalga oshiriladi, ammo etiket usullari farqlarga ega. Buyuk Britaniyada muzokaralarga tayyorgarlik koʻrish uchun oz vaqt sarflanadi, aksincha, Fransiya va Germaniyada bu bosqich muhim oʻrinni egallaydi. Oʻrganilayotgan Osiyo mamlakatlarida har doim boʻlajak sherikni sinchkovlik bilan oʻrganish, oldindan uchrashuv oʻtkazish odat tusiga kiradi. Hindiston, Buyuk Britaniya va Yaponiyada shartnoma tafsilotlarini muhokama qilish uchun zudlik bilan tajovuz qilish odatiy hol emas, ular kundalik muammolar bilan suhbatni boshlashni afzal koʻrishadi. Koʻrib chiqilayotgan barcha mamlakatlar uchun birinchi ish uchrashuvida tashqi koʻrinishga katta eʼtibor beriladi, ammo Hindiston va Germaniyada keyingi uchrashuvlar uchun kamroq rasmiy kiyim kiysangiz, bu yomon boʻlmaydi. Muzokaralar jarayonida yaponiyaliklar, hindlar va nemislar oʻzlarini ehtiyotkorlik bilan tutadilar, yon beradilar; xitoylikar va fransuzlar bemalol oʻzini tutishlari mumkin boʻlgan barcha tafsilotlarni muhokama qiladilar. Shunday qilib, turli mamlakatlarning ishbilarmonlik muzokaralarida hisobga olinishi kerak boʻlgan asosiy madaniy qadriyatlari koʻrib chiqilgan.

Xulosa qilib shuni taʼkidlashni istardimki, muzokaralarga tayyorgarlik koʻrishda ishbilarmonlar turli mamlakatlarning xususiyatlariga katta eʼtibor berishlari kerak. Bu masalada beparvolik muvaffaqiyatsiz bitimga yoki buzilgan munosabatlarga toʻgʻri kelishi mumkin. Shuningdek, ushbu maqolada koʻrib chiqilgan Osiyo mamlakatlari guruhi Gʻarbiy Yevropamamlakatlar guruhi singari bir-biriga juda oʻxshash ekanligi aniqlandi, bu hududiy yaqinlik katta ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi, ammo madaniy qadriyatlar baʼzi jihatlardan farq qiladi.