Darvoza
Darvoza — shahar, qalʼa, saroy, qoʻrgʻon, hovli va b.ning kirish joyiga oʻrnatiladigan katta eshik, qopqa. Qadimda Oʻrta Osiyo shaharlarining atrofi qalʼaband mudofaa devorlari bilan oʻralgan boʻlib, bir nechtadan darvozalari (mas, Toshkentning 12 ta, Buxoroning 11 ta, Xivaning 10 ta darvozasi.) boʻlgan. Darvozalar odatda archa, kayragʻoch daraxtlari yogʻochidan yasalib, usti temir hoshiya bilan qoplangan, turli zulfinlari badiiy naqshlar bilan bezatilgan. darvozalarning yuqori qismi koʻpincha panjarali boʻlgan.[1]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash] | Arxitektura haqidagi ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. |
Darvoza
Darvoza — odatda biror hudud, imorat yoki shaharning kirish-chiqish joyiga o‘rnatiladigan eshik turidagi inshoot. Tarixiy jihatdan darvozalar nafaqat kirish-chiqish uchun, balki mudofaa, shahar chegarasini belgilash va tantanali marosimlarda ramziy ahamiyat kasb etgan.
Tarixiy darvozalar
O‘rta asrlarda shaharlar atrofida devor bo‘lgan va asosiy kirish joylari darvozalar orqali amalga oshirilgan. Buxoro, Samarqand, Toshkent, Xiva kabi qadimiy shaharlarda bir nechta mashhur darvozalar bo‘lgan. Masalan, Toshkentda Shayxontohur, Labzak, Ko‘kcha, Sag‘bon kabi darvozalar mavjud edi. Dunyo me’morchiligida ham mashhur tarixiy darvozalar bor: Hindistondagi India Gate, Germaniyadagi Brandenburger Tor, Turkiyadagi Istanbul darvozalari va boshqalar.
Etymologiya
“So‘z” turkiy va fors-tojik tillarida qadimdan qo‘llanilib, “katta eshik”, “kirish joyi” ma’nolarini bildiradi. Ba’zi manbalarda “dar” (eshik) va “boza/baza” (joy, maydon) so‘zlari birikmasidan kelib chiqqan deb izohlanadi.
Zamonaviy darvozalar
Bugungi kunda darvozalar faqatgina himoya vositasi emas, balki arxitektura va dizayn elementi sifatida ham qo‘llaniladi.
Materiallar: metall, alyuminiy, yog‘och, kompozit materiallar.
Turlari: qo‘lda ochiladigan, surilma (slayder), avtomatik va aqlli darvozalar.
Funktsiyasi: xavfsizlik, estetik ko‘rinish, qulaylik.
Ko‘plab ishlab chiqaruvchi korxonalar turli xil dizayn va texnologiyalarni taklif etmoqda. Zamonaviy bozor talablariga mos ravishda yangi dizaynlar muntazam ishlab chiqilmoqda.
Ishlab chiqaruvchi korxonalar
Dunyo bo‘yicha yirik va kichik ishlab chiqaruvchi korxonalar darvozalarni ishlab chiqish va eksport qilish bilan shug‘ullanadi. O‘zbekistonda ham so‘nggi yillarda darvoza ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxonalar soni oshib bormoqda. Shunday maskanlardan biri sifatida Darvoza Marketni keltirish mumkin. Ushbu korxona zamonaviy darvoza turlarini ishlab chiqarish va dizayn bo‘yicha yangiliklar taklif etadi.