Yod-123 elementi

Yod-123 ( ¹²³ I) elementi radioaktiv yod izotopi bo'lib, yadro tibbiyotida tasvirlashda, shu jumladan bir fotonli emissiya kompyuter tomografiyasida (SPECT) yoki SPECT/KT tasvirlash jarayonlarida qo'llaniladi. Izotopning yarim yemirilish davri 13,2230 soat; ^[1] elektron tutilishi natijasida tellur-123 ga parchalanishi 159 KeV energiyaga ega gamma-nurlanishni chiqaradi (bu gamma asosan tasvirlash uchun ishlatiladi). Tibbiyotda radiatsiya gamma kamera yordamida aniqlanadi. Izotop odatda yodid -123, anion shakli sifatida qo'llaniladi.

Ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yod-123 siklotronda kapsuladagi ksenonni proton nurlanishi natijasida hosil qilinadi. Ksenon-124 protonni o'ziga singdiradi va ksenon-123 hosil qilish uchun neytron va protonni yo'qotadi yoki seziy-123 hosil qilish uchun ikkita neytronni yo'qotadi va u ksenon-123 ga parchalanadi. Bu parchalanishlardan hosil bo'lgan ksenon-123 keyin yod-123 ga parchalanadi va muzlatgichda nurlanish kapsulasining ichki devorida ushlanib qoladi, so'ngra yod-125 yig'ilgandan keyin galogen nomutanosiblik reaktsiyasida natriy gidroksidi bilan qilinadi.

${\ce {^{124}Xe (p,pn) ^{123}Xe -> ^{123}I}}$

{\ce {^{124}Xe(p,2n) ^{123}Cs ->^{123}Xe -> ^{123}I}}

Yod-123 odatda -natriy yodidi 0,1 M natriy gidroksid eritmasi, 99,8% izotopik tozaligida. ^[2]

{\ce {^{123}Te(p,n)^{123}I}}

Parchalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parchalanish mexanizmi deyarli barqaror nuklid tellur-123 ning qo'zg'aluvchan holatini hosil qilish uchun elektron tutilishi (EK) ¹²³ Te hosil bo'lgan bu jarayondagi holat metastabil ^{123 m} Te yadro izomeri emas ( ¹²³ I ning parchalanishi ^{123 m} Te hosil qilish uchuny etarli energiyani talab qilmaydi), balki gamma darhol parchalanadigan ¹²³ Te dan kam energiyali yadro izomeridir. Belgilangan energiyada ¹²³ Te (vaqtning 13%) ichki konvertatsiya elektron emissiyasi bilan parchalanadi.(127 keV), ^[3] keyin oʻrtacha 11 ta Auger elektronlari juda past energiyalarda (50-500 KeV) chiqariladi. Oxirgi parchalanish kanali shuningdek, ¹²³ Te asosiy holatini ishlab chiqaradi.

Tibbiy ilovalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

¹²³ I - qalqonsimon bez kasalliklarini o'rganish uchun eng yuqori ko'rsatkichli yod izotopidir. Taxminan 13,2 soatlik yarim yemirilish davri yodni qabul qilish testi uchun ideal va ¹²³ I qalqonsimon bez to'qimalari va qalqonsimon saraton metastazlarini diagnostik ko'rish uchun boshqa afzalliklarga ega. Fotonning energiyasi, 159 keV, joriy gamma-kameralarning NaI ( natriy yodid ) kristalli detektori, shuningdek, teshikli kollimatorlar uchun ideal hisoblanadi. U ¹³¹ I ga qaraganda ancha katta foton oqimiga ega. Bu xuddi shu yuborilgan doza uchun ¹³¹ I ni hisoblash tezligidan taxminan 20 baravar ko'p beradi, qalqonsimon bezga radiatsiya og'irligi esa ¹³¹ I ga qaraganda ancha kam (1%). Bundan tashqari, qalqonsimon bez qoldig'ini yoki metastazni ¹²³ I bilan skanerlash ushbu izotopning radiatsiyaviy og'irligi past ^[4] Xuddi shu sabablarga ko'ra, ¹²³ I hech qachon qalqonsimon bez saratoni yoki Bazedov kasalligini davolash uchun ishlatilmaydi va bu rol <sup id="mwhw">131</sup> I uchun ajratilgan.

¹²³ I natriy yodid (NaI) shaklida, ba'zan esa erkin element sifatida erigan asosiy eritmada beriladi. Bu bemorga kapsula shaklida, tomir ichiga yuborish yoki ichimlikda qo'llaniladi. Yod qalqonsimon bez tomonidan so'riladi va diagnostika uchun qalqonsimon bezning funktsional tasvirlarini olish uchun gamma kameradan foydalaniladi. Qalqonsimon bezning miqdoriy o'lchovlari gipertiroidizm tashxisi uchun yodning so'rilishini hisoblash uchun amalga oshirilishi mumkin.

123-yodidli inson organizmidagi ketma-ketligi. 30 daqiqa, 20 soat va 48 soatdan keyin vena ichiga yuborilgandan so'ng (chapdan). Radio-yodidning yuqori va tez kontsentratsiyasi miya omurilik suyuqligida (chapda), oshqozon va og'iz bo'shlig'ining shilliq qavatida, so'lak bezlari, arteriya devorlari, tuxumdon va timusda namoyon bo'ladi. Qalqonsimon bezda I-kontsentratsiyasi rezervuardagi kabi progressiv (30 daqiqadan so'ng 1% dan va 6, 20 soatdan keyin 48 soatdan keyin 5,8% gacha, AOK qilingan umumiy dozadan). (Venturi, 2011)

¹²³ I shuningdek, metaiodobenzilguanidin (MIBG) va ioflupan kabi boshqa tasvirlash radiofarmatsevtikalarida yorliq sifatida ishlatiladi.

Ehtiyot choralari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Radioaktiv yod bilan zararlanishni olib tashlash qiyin bo'lishi mumkin va radioaktiv yodni olib tashlash uchun maxsus tayyorlangan zararsizlantiruvchi vositadan foydalanish tavsiya etiladi Umumiy maqsadli radioaktiv zararsizlantirish mahsulotlari ko'pincha yod uchun yaroqsiz, chunki ular faqat uni tarqatishi yoki uchuvchanligini oshirishi mumkin.

↑ Jun Chen (May–June 2021). "Nuclear Data Sheets for A=123". Nuclear Data Sheets 174: 1–463. doi:10.1016/j.nds.2021.05.001.
↑ Nordion, I-123 fact sheet, accessed September 7, 2018
↑ Sprawls, Perry „Radioactive Transitions“,. The Physical Principles of Medical Imaging, 2nd, 1993. ISBN 978-0-8342-0309-9.
↑ Park HM (January 2002). "¹²³I: almost a designer radioiodine for thyroid scanning". J. Nucl. Med. 43 (1): 77–8. PMID 11801707. http://jnm.snmjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11801707.

[1] Jun Chen (May–June 2021). "Nuclear Data Sheets for A=123". Nuclear Data Sheets 174: 1–463. doi:10.1016/j.nds.2021.05.001.

[2] Nordion, I-123 fact sheet, accessed September 7, 2018

[3] Sprawls, Perry „Radioactive Transitions“,. The Physical Principles of Medical Imaging, 2nd, 1993. ISBN 978-0-8342-0309-9.

[pmid11801707-4] Park HM (January 2002). "¹²³I: almost a designer radioiodine for thyroid scanning". J. Nucl. Med. 43 (1): 77–8. PMID 11801707. http://jnm.snmjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11801707.

[1]

[2]

[3]

[4]