Turkmanistonda turizm sanoati
Turkmaniston turizm sanoatini rivojlantirish uchun katta salohiyatga ega mamlakatdir. Uning Markaziy Osiyodagi koʻpgina shaharlari Sharq va Gʻarb sivilizatsiyalarini bogʻlovchi Ipak yoʻlidagi asosiy savdo nuqtalari boʻlgan. Koʻpgina qoʻshni davlatlar (jumladan, Qozogʻiston, Oʻzbekiston va Eron) oʻz mamlakatlarini Buyuk Ipak yoʻli boʻylab joylashishiga qarab targʻib qiladi. Turkmanistonda soʻnggi yillarda turizm jadal rivojlandi. Chet eldan kelgan sayyohlar dunyoning barcha mamlakatlari bilan cheklangan viza siyosati rejimidan toʻsqinlik qilmoqda. Turizm Turkmaniston Turizm qoʻmitasi tomonidan tartibga solinadi.
Tarixiy joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turkmanistonda uchta Jahon merosi obyekti mavjud.
Niso (shuningdek, Parthaunisa) qadimiy shahar boʻlib, Ashxoboddagi 18-mavze, hozirgi Bagir yaqinida joylashgan. Niso baʼzilar tomonidan Parfiyalarning birinchi poytaxtlaridan biri sifatida tasvirlangan. Anʼanaga koʻra, u Arsak I tomonidan asos solingan (miloddan avvalgi 250-211 yillarda hukmronlik qilgan) va Parfiya qirollarining qirollik nekropoli boʻlgan, ammo Niso qal’asi qirollik qarorgohi boʻlgan yoki boʻlmaganligi aniqlanmagan.
Ilgari Margʻiyonada Ahamoniylar satrapligi boʻlgan Marv, keyinchalik Margʻiyonada Iskandariya va Antioxiya shaharlari Markaziy Osiyodagi tarixiy Ipak yoʻli boʻyida, bugungi Mari yaqinida joylashgan yirik voha — shahar boʻlgan. Ushbu hududda bir nechta shaharlar mavjud boʻlib, ular asosiy strategik ahamiyatga ega boʻlgan joyda madaniyat va siyosat almashinuvi uchun muhimdir. Taʼkidlanishicha, Marv 12-asrda qisqa vaqt ichida dunyodagi eng katta shahar boʻlgan .[1]
Koʻhna Urganch Turkmanistonning shimoli-sharqida, Oʻzbekiston bilan chegaradan janubda joylashgan 30 mingga yaqin aholiga ega munitsipalitetdir . U 12-asrda Xorazm poytaxtining qazilmagan xarobalari joylashgan qadimiy Urganch shahri joylashgan. 2005-yildan beri Koʻhna Urganch xarobalari YuNESKO tomonidan Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan .[2] (Turkmanistondagi Jahon merosi obyektlari roʻyxatiga)
Dam olish maskanlari va tabiat turizmi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turkmanistonning Kaspiy dengizi sohilida bir qator mashhur dengiz kurortlari, jumladan Avaza milliy kurort zonasi joylashgan.
Choʻldagi yovvoyi tabiat zonalari va boshqa diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoraqum choʻl faunasi koʻplab noyob hayvonlarni oʻz ichiga oladi. Amudaryo qurib qolgan yerlarda Qoraqum qoʻriqxonasi mavjud.
Qoraqum choʻli oʻrtasidagi Darvoza qishlogʻi yaqinida tabiiy gaz koni joylashgan. 1971-yilda burgʻulash paytida sovet geologlari tabiiy gaz bilan toʻldirilgan gʻorga kirishdi.[3] Burgʻilash qurilmasi ostidagi yer qulab tushdi va Darvaza gaz krateri paydo boʻldi, diametri 70 metr (230 ft) boʻlgan katta teshik 40°15′10″N 58°26′22″E / 40.25264°N 58.43941°E G O da joylashgan. Zaharli gazni chiqarib yubormaslik uchun uni yoqish eng yaxshi yechim deb topildi.[4] Geologlar yongʻin bir necha kun ichida barcha yoqilgʻini ishlatishiga umid qilishgan, ammo gaz bugungi kunda ham yonmoqda. Mahalliy aholi gʻorni „Doʻzax eshigi“ deb atashgan.[5]
Mamlakatning qulayligi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turkmanistonga sayohatlarning aksariyati poytaxt Ashxobodga yoki dengiz boʻyidagi Turkmanboshi shahriga kelishdan boshlanadi. Ashxobodda Turkmaniston havo yoʻllari bazasi boʻlgan zamonaviy xalqaro aeroport mavjud. Aeroportga S7 Airlines, Turkish Airlines, Flydubai, Belavia va China Southern Airlines hamda milliy aviatashuvchi Turkmaniston havo yoʻllari xizmat koʻrsatadi. Turkmanistondagi yana beshta aeroport (Turkmanobod, Dashoguz, Mari, Turkmanboshi va Kerki) xalqaro maqomga ega. Oqim tufayli cheklovlar, ichki reyslar uchun chiptalarni uchishdan 14 kun oldin bron qilish yoki sotib olish mumkin emas.
Covid-19 pandemiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
COVID-19 global pandemiyasi sababli rejalashtirilgan xalqaro reyslar qisqartirildi va faqat maxsus charter reyslariga mamlakatga kirish va chiqishga ruxsat berildi. Bunday reyslar Turkmanobodga yetib keladi, u yerda kelgan yoʻlovchilar 21 kunlik karantindan oʻtadi.[6]
Muzeylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aksariyat muzeylar Turkmanistonning Ashxobod, Turkmanobod, Balkanobod, Mari va Dashoguz kabi yirik shaharlarida joylashgan. Ulardan baʼzilari:
- Ashxobod milliy tarix muzeyi
- Xalq Xaqidasi yodgorlik majmuasi
- Mari muzeyi
- Turkmaniston Davlat madaniyat markazi davlat muzeyi
- Turkman gilam muzeyi
- Turkmaniston tasviriy sanʼat muzeyi
Serdar shahrida ajoyib oʻlkashunoslik muzeyi va Bereket shahrida temir yoʻl muzeyi mavjud.
Yillik sayyohlar soni[tahrir | manbasini tahrirlash]
- 2007-yilda Turkmanistonga 8200 sayyoh tashrif buyurgan. Bu raqam mahalliy aholiga nisbatan past. 2007-yilda Turkmaniston aholisi 4 750 000 kishini tashkil qildi. Bu har 579 mahalliy aholiga 1 nafar sayyoh nisbatini beradi. 2016-yilda bu raqam 9 000 ga,[7] ga, 2019-yilda esa 14 438 ga oshgani xabar qilingan.[8]
2011-yilda chet ellik mehmonlarning kelishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2011-yilda Turkmanistonga eng koʻp sayyoh tashrif buyurgan uchta davlat:[9]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Largest Cities Through History“. About.com Geography. 2016-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-sentyabr.
- ↑ „Kunya-Urgench“. UNESCO World Heritage Center. UNESCO. Qaraldi: 2011-yil 19-fevral.
- ↑ „Turkmenistan's "Door to Hell" - Gadling“. Gadling. Qaraldi: 2015-yil 11-iyun.
- ↑ „Darvaz: The Door to Hell - English Russia“. Qaraldi: 2015-yil 11-iyun.
- ↑ steve. „The Burning Gas Door to Hell in Darvaza, Turkmenistan“. You're Not From Around Here, Are You?. Qaraldi: 2015-yil 11-iyun.
- ↑ „COVID-19 Information“. U.S. Embassy in Turkmenistan. 2022-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-sentyabr.
- ↑ „О ситуации в сфере туризма Туркменистана. Письмо читателя“ (ru). Альтернативные Новости Туркменистана (2017-yil 31-oktyabr).
- ↑ Türkmenistanyň Ýyllyk Statistik Neşiri 2019 Ýyl (Turkmen, Russian, English). Ashgabat: State Committee of Statistics of Turkmenistan, 2020.
- ↑ „Statistics“. 2014-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-oktyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- (English, ruscha, and turkmancha) Official state web-site of the Tourism Committee of Turkmenistan (Wayback Machine saytida 2018-03-24 sanasida arxivlangan) [Website disabled as of 5/5/2022]