Qashshoqlik turizmi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
1885-yilda Manxettenning Five Points shahridagi xaroba turizmi

Kambagʻal turizm, qashshoqlik turizmi, getto turizmi yoki travmatik turizm — bu kambagʻal hududlarga tashrif buyurishni oʻz ichiga olgan shahar turizmining bir turi. Dastlab turizm (xarobalar va getto) 19-asrda London va Manxetten, xozirgi vaqtda esa turizmning ushbu turi Janubiy Afrika, Hindiston, Braziliya, Keniya, Filippin, Rossiya va AQShda keng tarqalgan[1][2].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliyaning Rio-de-Janeyro shahridagi Rosinya tepaligidagi xarobalar (favela) mintaqadagi xalqaro sayyohlar uchun asosiy joy hisoblanadi.
Complexo do Alemao havo tramvay yoʻli, Rio-de-Janeyro. Shahar poezd stantsiyasiga yaqinroq boʻlgan favela yoʻlovchilari va turistlar uchun ishlatiladi.

Oksford inglizcha lugʻatida slumming soʻzining birinchi qoʻllanilishi 1884-yilga toʻgʻri keladi. Londonda odamlar bu vaziyatdagi hayotni kuzatish uchun Whitechapel yoki Shoreditch kabi xaroba mahallalariga tashrif buyurishdi. 1884 yilga kelib Nyu-York shahridagi badavlat odamlar „shaharning ikkinchi yarmi qanday yashayotganini“ koʻrish uchun Bowery va Five Points, Manhettenning Quyi Sharq tomonidaga kambagʻal immigrantlar mahallalariga tashrif buyurishga qaror qildilar. 

1980-yillarda Janubiy Afrikada qora tanli aholi mahalliy hokimiyatdagi oq tanlilarga qora tanli aholi qanday yashashi haqida maʼlumot berish uchun shahar boʻylab sayohatlar uyushtirdilar. Bunday sayohatlar aparteid haqida koʻproq bilmoqchi boʻlgan chet ellik sayyohlarni jalb qildi[3].

1990-yillarning oʻrtalarida rivojlanayotgan mamlakatlarning eng nochor hududlarida tez-tez xarobalar deb nomlanadigan xalqaro sayohatlar uyushtirildi. Bunday sayohatlar tobora ommalashib bormoqda va ular koʻpincha professional kompaniyalar tomonidan oʻtkaziladi va reklama qilinadi. Keyptaunda har yili shaharga 300 mingdan ziyod sayyoh tashrif buyuradi[4].

Getto turizmi birinchi marta 2005-yilda Maykl Stivens tomonidan PopMatters madaniy-tanqidiy jurnalida oʻrganib chiqilgan. Getto turizmi oʻyin-kulgining barcha turlarini oʻz ichiga oladi — gangsta-rap, videooʻyinlar, filmlar, televizorlar va isteʼmolchilarga uydan chiqmasdan shaharning ichki qismida harakatlanish imkonini beradigan boshqa shakllar[5]. 1980-yillarda Nyu-Yorkka xalqaro sayyohlarning kelishi Harlemda muvaffaqiyatli sayyohlik tashkil etilishiga olib keldi..

2008-yilda "Slumdog Millionaire" filmi premyerasidan oldin Mumbay shahri qashshoqlik turizmi maskani edi[1].

2010-yil dekabr oyida Bristolda xaroba turizmi boʻyicha birinchi xalqaro konferensiya boʻlib oʻtdi[6]. Xaroba turizmi bilan shugʻullanadigan yoki ishlaydigan odamlarning ijtimoiy tarmogʻi oʻrnatildi[7].

Joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qashshoqlik turizmi asosan rivojlanayotgan mamlakatlarning shahar joylarida amalga oshiriladi, koʻpincha tashrif buyuriladigan hududlar turiga koʻra nomlanadi:

  • Favela turizmi: Braziliyada [8]
  • Hindiston: "Slumdog Millionaire" filmida tasvirlangan Mumbaydagi Dxaravi kabi turli joylar[9][10]
  • Ijtimoiy yoki diniy boʻlinishlar: Nyu-York shahri, Shimoliy Amerika va Belfast, Shimoliy Irlandiya. [11]
  • Xuddi shunday, Katrina toʻfonidan soʻng, Luiziananing qashshoq hududlari falokat turizmi natijasida qashshoqlik turizmi joylariga aylandi[12].
  • Bundan tashqari, mashhur sanʼatkorlar tomonidan maʼlum sohalarni toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita zikr qilish ham ragʻbatlantiriladi. Detroytning maʼlum qismlariga sayohat qiling, jumladan Eminem ishtirokidagi 8 mil filmidagi oʻynagan roli bilan mashhur 8 Mile Road va butun bir kashshof musiqali avlodni ilhomlantirgan va shu jumladan Janubiy Los-Anjelesdagi Crenshow bulvariga. taʼsiri ham bor[13].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Ma, Bob. „Slum Tourism: A Trip into the Controversy“. University of Pennsylvania (2010-yil 15-may).
  2. ↑ „Slumming In This Town. A Fashionable London Mania Reaches New-York. Slumming Parties To Be The Rage This Winter. Good Districts To Visit. Mrs. Langtry As A Slummer“. The New York Times (1884-yil 14-sentyabr). „'Slumming', the latest fashionable idiosyncrasy in London – i.e., the visiting of the slums of the great city by parties of ladies and gentlemen for sightseeing – is mildly practiced here by our foreign visitors by a tour of the Bowery, winding up with a visit to an opium joint or Harry Hill's. ...“.
  3. ↑ Dondolo. „The Construction of Public History and Tourism Destinations in Cape Town's Townships: A Study of Routes, Sites and Heritage“. Cape Town: University of the Western Cape (2002).
  4. ↑ Rolfes, Manfred (September 26, 2009). "Poverty tourism: theoretical reflections and empirical findings regarding an extraordinary form of tourism". GeoJournal (GeoJournal Springer Science and Business Media) 75 (5): 421. doi:10.1007/s10708-009-9311-8. 
  5. ↑ „XXL — Ghetto tourism“. XXL (2007-yil 5-fevral).
  6. ↑ „Destination Slum“ (2014-yil 16-may). 2021-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-dekabr.
  7. ↑ „Slumtourism.net – Network for people working in or with slum tourism“.
  8. ↑ „Different from what visitors expect: Interview with Oberdan Basilio Chagas who guides visitors through his favela. In: D+C Vol.42.2015:4“.
  9. ↑ Melik, James. „Slum tourism: Patronising or social enlightenment?“. BBC News (2012-yil 24-sentyabr).
  10. ↑ Mendes, Ana Cristina (2010). "Showcasing India Unshining: Film Tourism in Danny Boyle's Slumdog Millionaire". Third Text 24 (4): 471–479. doi:10.1080/09528822.2010.491379. ISSN 0952-8822. 
  11. ↑ Gentleman. „Slum tours: a day trip too far?“. The Guardian (2006-yil 7-may).
  12. ↑ Young, Holly. „Disaster tourism: how bus trips to the scene of Hurricane Katrina make profit from loss“. The Independent (2012-yil 9-oktyabr).
  13. ↑ „Wallonia: Eight things you didn't know about Belgium's French-speaking region“. BBC News (2016-yil 24-oktyabr). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qashshoqlik_turizmi&oldid=3871978" dan olindi