Ozarbayjonda sarmoya
Ozarbayjonda umumiy investitsiya muhiti muhim muammolarga qaramay oʻsishda davom etmoqda. Soʻnggi yillarda mamlakat jahon bozoriga toʻliqroq kirib borish va chet el investitsiyalarini jalb qilish boʻyicha saʼy-harakatlarni amalga oshirmoqda[1].
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlabki tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
XIX asr oxirida Kavkazga bir nechta xorijiy kompaniyalar va tadbirkorlar kelishdi[2]. Ular imkoniyatlarni va zaxiralarni qazib olishni koʻrdilar. Xorijiy, ayniqsa, gʻarb kompaniyalarning Ozarbayjonga sarmoyasi XIX asr oxirlaridan boshlandi[2].
Aka-uka Siemenslar Gedabeydagi mis koniga Nobel aka-ukalar Bokuda neft sanoati bilan shugʻullanishi bilan deyarli bir vaqtda duch kelishdi[3].
Siemens & Halske AG 1850-60-yillarda Rossiyada, shu jumladan Kavkazda telegraf liniyalarini qurish va saqlash boʻyicha shartnomani yutib olgan edi. Ushbu davrda Uolter fon Simens Gedabeyda daromadli biznes imkoniyatini koʻrdi va katta akalari Karl va Vernerni unga sarmoya kiritishga ishontirdi.
Bokuda Nobel aka-ukalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xorijiy investorlarni Ozarbayjon nefti jalb qildi. Nobel aka-ukalar Boku neftiga sarmoya kiritgan birinchi xorijliklar edi. XX asrning boshlariga qadar Nobel aka-ukalar kompaniyasi Ozarbayjonning yetakchi kompaniyasi edi[4]. Kompaniya 1917-yilda jami kapital qoʻyilmalari 130 million rubldan ortiq boʻlgan 20 dan ortiq yordamchi kompaniyalardan tashkil topgan[4]. Aka-uka Nobellar kompaniyasi 1879-yilda ish boshladi. Kompaniya aka-uka Robert, Lyudvig va Alfred tomonidan tashkil etilgan[5]. Kompaniya Rossiyada va butun dunyoda eng nufuzli va qimmatbaho neft konserniga aylandi[5].
Rothchild aka-ukalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rothchild aka-ukalar 1883-yil 16-mayda Kaspiy va Qora dengiz neft sanoati va savdo jamiyatiga asos solishdi[6]. Davlat mulki vaziri Maykl Ostrovskiy sentabr oyida Bokuga akasi, dramaturg Aleksandr Ostrovskiy (1818-1883) hamrohligida neft bilan bogʻliq masalalarni muhokama qilish uchun kelgan. Rothchild aka-ukalar Mazut transport jamiyatini tashkil etishdi[7][6]. Jamiyatning Kaspiy dengizida 13 ta yirik tankeri va boshqa yordamchi kemalari boʻlgan[7].
Investitsiya muhiti[tahrir | manbasini tahrirlash]
2015-yil may oyida AQSh Davlat departamentining Ozarbayjon investitsiya muhiti toʻgʻrisidagi bayonotiga koʻra, Ozarbayjon qonunchiligiga binoan chet-el investorlari qonun bilan taqiqlanmagan investitsiya faoliyati bilan shugʻullanishlari mumkin. Xususiy subyektlarga tadbirkorlik korxonalarida manfaatlarni erkin tashkil etish, sotib olish va tasarruf etish huquqi beriladi. Chet-el fuqarolari, tashkilotlari va korxonalari ijaraga olishlari mumkin, lekin yerga egalik qilishlari mumkin emas.
Hisobotga binoan, mamlakat global iqtisodiy bozorga toʻliqroq integratsiya qilish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish va ijobiy oʻsishni saqlab qolish uchun ish olib boradi. Mamlakat iqtisodiy diversifikatsiyani qoʻllab-quvvatlash uchun toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish strategiyasiga amal qilmoqda.
Ozarbayjon bozor infratuzilmasini, shu jumladan huquqiy, soliq va bank tizimlarini va xalqaro biznes hamjamiyati bilan aloqalarni rivojlantiradi. Bu Ozarbayjonga kirib kelayotgan korxonalar xatarlarini hisoblash va qaror qabul qilish imkoniyatini beradi. Quyidagi yuridik va jismoniy shaxslar Ozarbayjonda xorijiy investorlar boʻlishi mumkin:
- Chet ellik yuridik shaxslar;
- Xorijiy fuqarolar, fuqaroligi boʻlmagan shaxslar va Ozarbayjonning chet elda doimiy yashash joyi boʻlgan fuqarolari iqtisodiy faoliyat bilan shugʻullanish uchun oʻzlarining yashash mamlakatlarida roʻyxatdan oʻtishlari shart;
- Chet davlatlar;
- Xalqaro tashkilotlar;
Ikki tomonlama shartnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ozarbayjon 48 ta ikki tomonlama investitsiya shartnomalarini (BIT) imzolagan. Ozarbayjon quyidagi davlatlar bilan ikki tomonlama investitsiya shartnomalarini imzolagan: Albaniya, Avstriya, Belorusiya, Belgiya, Bolgariya, Chexiya, Xitoy, Xorvatiya, Misr, Estoniya, Finlandiya, Fransiya, Gruziya, Germaniya, Gretsiya, Eron, Isroil, Italiya, Iordaniya, Qozogʻiston , Koreya Respublikasi, Qirgʻiziston, Latviya, Litva, Livan, Makedoniya, Chernogoriya, Moldova, Norvegiya, Pokiston, Polsha, Qatar, Ruminiya, Rossiya, Serbiya, Saudiya Arabistoni, Suriya, Shveytsariya, Tojikiston, Turkiya, BAA, Ukraina, Buyuk Britaniya va Oʻzbekiston.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Department of State: 2014 Investment Climate Statement“. Qaraldi: 25-iyul 2017-yil.
- ↑ 2,0 2,1 „The Siemens Brothers in Gedabey“. Qaraldi: 25-iyul 2017-yil.
- ↑ „The Siemens brothers acquire the Kedabeg copper mine“. 2015-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-iyul 2017-yil.
- ↑ 4,0 4,1 „NOBEL BROTHERS AND AZERBAIJANI COMPETITION“. Qaraldi: 25-iyul 2017-yil.
- ↑ 5,0 5,1 „Nobels' contribution to first oil boom in spotlight at Baku event“. Qaraldi: 25-iyul 2017-yil.
- ↑ 6,0 6,1 „Azerbaijan's Oil History, A Chronology Leading up to the Soviet Era“. Qaraldi: 26-iyul 2017-yil.
- ↑ 7,0 7,1 ""Baku Oil and the Rothschilds"". Oil Industry N1, Moscow.