Nekrotizan fasiit

Nekrotizan fasiit (NF), shuningdek, goʻsht yeyuvchi kasallik sifatida ham tanilgan, tananing yumshoq toʻqimalari qismlarining oʻlimiga olib keladigan bakterial infeksiyadir. Bu toʻsatdan boshlangan ogʻir kasallik boʻlib, tez tarqaladi. Simptomlar odatda zararlangan hududdagi qizil yoki binafsha rangli teri, kuchli ogʻriq, isitma va qusishni oʻz ichiga oladi. Eng koʻp zararlangan joylar oyoq-qoʻllardir^[1].

Yarani toʻgʻri parvarish qilish va qoʻl yuvish bilan nekrotizan fasiitning oldini olish mumkin. Odatda infeksiyalangan toʻqimalarni olib tashlash uchun jarrohlik va vena ichiga antibiotiklar bilan davolanadi. Koʻpincha penitsillin G, klindamitsin , IV vankomitsin va gentamitsin kabi antibiotiklarning kombinatsiyasi qoʻllaniladi. Jarrohlikdagi kechikishlar o'lim xavfining ancha yuqoriligi bilan bogʻliq. Yuqori sifatli davolanishga qaramay, oʻlim xavfi 25 dan 35% gacha^[2].

Belgilari

Alomatlar orasida isitma, shishish va haddan tashqari ogʻriq shikoyatlari boʻlishi mumkin. Terining dastlabki oʻzgarishlari sellulit yoki xoʻppozga oʻxshaydi, shuning uchun erta bosqichlarda tashxis qoʻyish qiyin. Teri va yumshoq toʻqimalarning qattiqlashishi va terining oʻzgarishi hududidan tashqarida shishish odatda erta nekrotik oʻzgarishlarga duchor boʻlganlarda uchraydi. Qizarish va shishish odatda atrofdagi normal toʻqimalarga aralashadi. Ustidagi teri porloq va tarang koʻrinishi mumkin. Nekrotik oʻzgarishlarni koʻproq koʻrsatadigan boshqa belgilar (lekin 7-44% hollarda keyingi bosqichlarda mavjud) quyidagilardir: teriga qon ketishi, teri nekrozidan oldin mavjud boʻlgan (terining oʻzgarishi), qon tomirlarining trombozi tufayli qizildan binafsha va qora ranggacha oʻzgarishi, toʻqimalarda gaz borligi va teri ustida sezuvchanlikning kamayishi yoki yoʻqligi (pastki nervlarning nekrozi tufayli). Antibiotik terapiyasiga qaramay shokka tez oʻtish nekrotizan fasiitning yana bir belgisidir^[3].

Diagnostika

Erta tashxis qoʻyish qiyin, chunki kasallik koʻpincha erta bosqichda oddiy yuzaki teri infeksiyasi kabi koʻrinadi. Bir qator laboratoriya va tasvirlash usullari nekrotizan fasiitga shubha tugʻdirishi mumkin boʻlsa-da, hech kim buni inkor eta olmaydi. Tashxis qoʻyishning oltin standarti yuqori jarrohlik tekshiruvidir. Shubha tugʻilganda, taʼsirlangan toʻqimalarga kichik kesma qoʻyish mumkin va agar barmoq toʻqimalarni fastsial tekislik boʻylab osongina ajratsa, tashxis tasdiqlanadi va keng qamrovli tozalashni amalga oshirish kerak^[4].

Oldini olish

Yarani yaxshi parvarish qilish va qo'l yuvish orqali nekrotizan fasiit qisman oldini olish mumkin^[5].

Davolash

Jarrohlik yoʻli bilan tozalash (taʼsirlangan toʻqimalarni kesish) nekrotizan fasiitni davolashning asosiy usuli hisoblanadi. Erta tibbiy davolanish koʻpincha taxminiydir, shuning uchun antibiotiklar ushbu holatga shubha qilingan zahotiyoq boshlanishi kerak. Tegishli antibiotik qoplamini aniqlash uchun toʻqimalar madaniyati (yara tamponlari oʻrniga) olinadi va natijalarni hisobga olgan holda antibiotiklar oʻzgartirilishi mumkin. Qon bosimini nazorat qilish va gidratsiyadan tashqari, beqaror hayotiy koʻrsatkichlari va siydik chiqarishi past boʻlganlar uchun yordamni boshlash kerak^[6].

Epidemiologiyasi

Nekrotizan fasiit AQShda yiliga har 100 000 kishidan 0,4 nafariga taʼsir qiladi. Qoʻshma Shtatlarda yiliga 1000 ga yaqin nekrotizan fasiit holatlari roʻy beradi, ammo bu koʻrsatkichlar ortib bormoqda. Buning sababi, bu holat haqida xabardorlikning ortishi boʻlishi mumkin, bu esa hisobotlarning koʻpayishiga yoki bakterial virulentlikka yoki antibiotiklarga nisbatan bakterial qarshilikning oshishiga olib keladi. Dunyoning ayrim hududlarida bu har 100 000 kishidan bittasi kabi keng tarqalgan^[7].

Havolalar

Manbalar

[1] ttps://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23103-necrotizing-fasciitis

[2] ttps://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/necrotizing-fasciitis-flesh-eating-bacteria

[3] ttps://www.cdc.gov/group-a-strep/about/necrotizing-fasciitis.html

[4] ttps://www.nhs.uk/conditions/necrotising-fasciitis/

[5] ttps://dermnetnz.org/topics/necrotising-fasciitis

[6] ttps://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/necrotizing-fasciitis

[7] ttps://emedicine.medscape.com/article/784690-overview?form=fpf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]