Mtsxeta-Mtianeti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mtsxeta-Mtianeti
gruzincha: მცხეთა-მთიანეთი



Oʻlka
Maʼmuriy markazi Mtsxeta
Yirik shahari Msxeta (7940 k., 2014-yil)
Boshqa yirik shaharlari Mtsxeta (7940 k., 2014-yil), Dusheti (6167 k.).[1]
Rasmiy tili gruzin tili
Aholi (2018) 93 897 (10-oʻrin)
Zichligi 14 kishi./km²
Millatlar tarkibi gruzinlar 94,5 %
ozarbayjonlar 2,4 %
osetinlar 1,4 %
Dinlar tarkibi pravoslavlar 96,07 %, musulmonlar 2,43 %
Maydoni 6785 km², de-fakto hududlarsiz — 5774 km²
Kod ISO 3166-2 GE-MM
Rasmiy sayti http://www.mtskheta-mtianeti.gov.ge
Xaritada
Mtsxeta-Mtianeti xaritada
Koordinatalari: 42°17′0″N 44°45′0″E / 42.28333°N 44.75000°E / 42.28333; 44.75000 G O

Mtsxeta-Mtianeti [2] (baʼzan Mtsxeta-Mtianeti ; gruzincha: მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti ; gruzincha: მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Gruziya markazidagi zamonaviy maʼmuriy hudud. Markazi va eng yirik shahri — Mtsxeta.

Oʻlka Gruziyaning bir qancha tarixiy hududlari hududlarini egallaydi: Ertso-Tianeti, Mtiuleti, Xevi, Xevsureti, Pshavia va Ichki Kartlining sharqiy qismi. Mintaqaning bir qismi qisman tan olingan Janubiy Osetiya Respublikasi tomonidan nazorat qilinadi.

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻlka geografik jihatdan Katta Kavkaz tizmasi [3] joylashganligi tufayli shimoliy va janubiy ikki qismga boʻlingan. Ular Krestoviy dovoni orqali bogʻlangan. Kavkaz tizmasining shimoliy yonbagʻrida Kazbegi munitsipalitetining koʻp qismi va Dusheti munitsipalitetining kichik qismi joylashgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1801-yilda Rossiyaga qoʻshilish vaqtida Mtsxeta-Mtianeti hududi Kartli-Kaxeti qirolligi tarkibiga kirdi.

1840-yilda bu hudud Gruziya-Imereti guberniyasi tarkibiga kirdi va 1846-yilda bu guberniya tarqatib yuborilgach, Kutaisi guberniyasi tarkibiga kirdi. Keyin oʻlkaning Gori, Tushino-Pshavo-Xevsur hududlarining qismlari Gori va Tiflis uezdlariga toʻgʻri keldi. Keyinchalik okrug chegaralari oʻzgardi.

Maʼmuriy boʻlinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mtsxeta-Mtianeti tarkibiga 4 ta munitsipalitet kiradi (2006-yilgacha — tumanlar). 2016-yildan 2018-yilgacha Mtsxeta shahri munitsipalitet maqomiga tenglashtirildi (shahar avval oʻlkaga boʻysunuvchi shahar edi).

Munitsipalitet maydoni,
km²		 2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[4] 2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[5] 2018-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[6] markazi
Dusheti 2982 33 636 25 659 26 128 Dusheti sh.
Kazbeg 1082 5 261 3 795 3 818 Stepantsminda sh.
Mtsxeti 806 64 829 55 651 53 944 Msxeta sh.
Tianeti 906 14 014 9 468 10 007 Tianeti sh. t. pos.
umumiy 5776 117 740 94 573 93 897 Msxeta sh.

Axalgori munitsipaliteti — Janubiy Osetiyaning Leningor tumaniga toʻgʻri keladi va bu hudud qisman tan olingan davlat kuchlari, shu jumladan Axalgori (Leningori) qishlogʻi tomonidan toʻliq nazorat qilinadi.

Shaharlar : Mtsxeta (7940 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish boʻyicha), Dusheti (6167 kishi).

Shahar tipidagi aholi punktlari : Tianeti (2479 kishi, 2014-yil aholini roʻyxatga olish), Jinvali (1828 kishi), Stepantsminda (1326 kishi), Pasanauri (1148 kishi), Sioni (371 kishi).

Mintaqaning milliy tarkibi

Aholi soni %
Jami 94 573 100.00%
gruzinlar 89 343 94.47%
ozarbayjonlar 2316 2.45%
osetinlar 1327 1.40%
ossuriyaliklar 709 0,75%
armanlar 291 0,31%
ruslar 252 0,27%
ukrainlar 80 0,08%
yezidiylar 61 0,06%
yunonlar 55 0,06%
boshqa 139 0,15%

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil 1-yanvar holatiga oʻlka aholisi 93 897 kishini tashkil etdi [7], 2014-yil 1-yanvar holatiga koʻra — 108 800 kishi istiqomat qiladi (Axalgori tumani (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani) bundan mustasno).

2014-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra viloyat oʻlka 94573 kishini tashkil etdi [8].

2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, mintaqaning Gruziya tomoni nazorati ostidagi qismining aholisi 125 443 kishini (mamlakat aholisining 2,9%), shu jumladan Axalgori tumanining bir qismini (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani); usiz — 117 740 kishini tashkil etadi. 2008-yil 1-yanvar holatiga 118,1 ming kishi[9] (Axalgori tumanisiz (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani)) — 97,6 ming kishi [10][11]. 2009 -yil 1-yanvar holatiga (Axalgori tumanidan tashqari (Janubiy Osetiyaning Leningor tumani) — 97,6 ming kishi)[12].

Mtsxeta-Mtianeti aholisining aksariyati gruzinlar boʻlib, ular bir nechta etnografik guruhlardan iborat. Mintaqaning janubida kartlilar, janubi-sharqida kaxetiyaliklar, oʻrta qismida pshavlar, togʻli hududlarda — moxevlar va xevsurlar yashaydi.

Kichik ozarbayjon diasporasi Mtsxeta munitsipalitetida joylashgan (2311 kishi yoki 4,15%). Mtsxetada (686 kishi yoki 1,2%), Tbilisi va Dusheti munitsipalitetiga tutash hududlarda (609 kishi yoki 2,4%) osetin diasporalari ham bor.

2008-yil avgustigacha Axalgori tumani aholisining kattaroq qismi (2008-yil avgustigacha Gruziya tomonidan nazorat qilingan) gruzinlar (kartlilar) edi (84,6% yoki 6520 kishi), kichikroq qismi esa — osetinlarni tashkil etadi (14,4% yoki 1110 kishi).

Mtsxeta-Mtianeti viloyati va uning munitsipalitetlarining etnik tarkibi (2014) [13]

Munitsipalitet umumiy gruzinar % ozarbayjonlar % osetinlar % assuriylar % armanlar % armanlar % ukrainlar % yazidiylar % greklar % boshqalar %
oʻlka Axalgori tumanisiz 94 573 89 343 94,47% 2316 2,45% 1327 1,40% 709 0,75% 291 0,31% 252 0,27% 80 0,08% 61 0,06% 55 0,06% 139 0,15%
Dusheti 25 659 24 946 97,22% 3 0,01% 609 2,37% 1 0,00% 18 0,07% 39 0,15% 17 0,06% 0 0,00% 10 0,04% 16 0,06%
Tianeti 9468 9409 99,38% 1 0,01% 19 0,20% 0 0,00% 8 0,08% 14 0,15% 6 0,06% 1 0,01% 8 0,08% 2 0,02%
Mtsxeti 55 651 51 222 92,04% 2311 4,15% 686 1,23% 708 1,27% 262 0,47% 192 0,35% 56 0,10% 60 0,11% 37 0,07% 117 0,21%
Kazbeg 3795 3766 99,24% 1 0,03% 13 0,34% 0 0,00% 3 0,08% 7 0,18% 1 0,03% 0 0,00% 0 0,00% 4 0,11%

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Argun vodiysi.
    Argun vodiysi.
  • Bagineti togʻidan Mtsxeta va Svetitsxoveli ibodatxonasining koʻrinishi
    Bagineti togʻidan Mtsxeta va Svetitsxoveli ibodatxonasining koʻrinishi
  • Muxron vodiysidagi Ksani qal’asi
    Muxron vodiysidagi Ksani qal’asi
  • Gudauri mahallasi, Guda darasi
    Gudauri mahallasi, Guda darasi
  • „Nataxtar“i pivo zavodi
    „Nataxtar“i pivo zavodi
  • Shatili
    Shatili

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Mtskheta-Mtianeti“. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 5-oktyabr.
  2. ↑ „Грузия“,Энциклопедия Кольера. Открытое общество, 2000. 
  3. ↑ Pri provedenii granitsi Yevropa-Aziya po Kavkazskomu xrebtu, territoriya munitsipaliteta mojet chastichno otnositsya k Yevrope; pri provedenii granitsi Yevropa-Aziya po Kumo-Manichskoy vpadine, eti zemli, kak i ves Kavkaz, raspolagayutsya v Azii.
  4. ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (Wayback Machine saytida 2012-08-03 sanasida arxivlangan)(ingl.)
  5. ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“. 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
  6. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en) (deadlink). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
  7. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
  8. ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.
  9. ↑ „Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)“.
  10. ↑ „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (en). 2009-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ Bez Axalgorskogo rayona (Leningorskogo rayona Yujnoy Osetii) — 97,6 tis. chel. (2009 g.)
  12. ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-oktyabr.
  13. ↑ „Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity)“ (en). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-aprel.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Mtsxeta-Mtianeti
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mtsxeta-Mtianeti&oldid=3432348" dan olindi