Mormon feminizmi

Mormon feminizmi mormonizmdagi ayollarning roli bilan bogʻliq feministik diniy hamda ijtimoiy harakat. Mormon feministlari odatda ayollar ilohiy xilqatligini tan olib, gender tengligi, Mormon ilohiyoti va tarixiga asoslangan ijtimoiy adolatni himoya qiladi. Mormon feminizmi ayollarning ijtimoiy hayotda, shuningdek, cherkovning ierarxik tuzilishida yetakchi rol oʻynashini qoʻllab-quvvatlaydi. Ayollar va qizlarga nisbatan sogʻlom madaniy munosabatlarni shakllantirishga yordam beradi.

Harakatning zamonaviy shakli mormonizmning asos solinganiga borib taqaladi. Jumladan, ayollarga yordam berish jamiyatining mustaqil faoliyati, erta cherkov tarixidagi ayollarning oʻrni va gʻarbiy Qoʻshma Shtatlardagi ayollarning saylov huquqi harakati .

Tarix

Birinchi toʻlqin

Mormon feminizmining birinchi to‘lqini maʼrifat davri mahsuli bo‘lgan liberal feminizmning ko‘plab g‘oyalarini, yaʼni „individual aqlning hokimiyati, jinslarning tengligi [va] ovoz berish huquqi kabi mantiqiy/huquqiy masalalarni qamrab oladi“. Jesus Christ of Latter-day cherkovining (LDS cherkovi) tarixida ilk feministik daʼvolar 1840-yillarda Illinoys shtatining Nauvu shahridagi Ayollarga yordam jamiyati tashkil etilishi bilan paydo boʻldi. Uning birinchi rahbari Emma Xeyl Smit edi. Eliza R. Snow Ilohiy xilqat va gender tengligini ilgari surdi. Ayollar ilk bora 1843-yil 28-sentabrda Mormon ibodatlari yigʻiniga kiritilgan. The Womanʼs Exponent 1872-yildan 1914-yilgacha Solt-Leyk-Siti shahrida chop etiladigan davriy nashr boʻlib, uning maqsadi LDS cherkovi ayollarning jamiyatdagi oʻrnini mustahkamlash hamda Mormonlik ayollarga taʼlim berishdan iborat edi. Relief Society yordami bilan Yuta hududi ayollarning saylov huquqi boʻyicha birinchi oʻrinda edi. 1870-yilda u Ittifoqdagi ayollarga ovoz berish huquqini bergan birinchi shtat yoki hududlardan biri boʻldi. Federal hukumat 1887-yilda Edmunds-Tacker qonuni orqali ayollardan franchayzani olib tashladi. Sotsiolog Laura Vancening taʼkidlashicha, XX asr boshlarida Relief Society nashrlari zamonaviy feminizmga mos keladigan gʻoyalar va ideallarni ilgari surgan.

Ikkinchi toʻlqin

Amerika Qoʻshma Shtatlari Xotin-qizlar byurosi direktori boʻlgan Esther Peterson mormon ayoli edi. 1960-yilda Ayollar maqomi boʻyicha Prezident komissiyasi gʻoyasini ilgari surgan va keyinchalik 1961-yilda imzolangan. 

1970-yilda "Relief Society" jurnali „ Ensign“ ga birlashganidan soʻng, oʻzini „ Exponent II“ mustaqil nashri deb nomladi. 1974-yilda Massachusets shtatining Kembrij shtatidagi bir nechta ayollar, jumladan Claudiya Bushman, Laurel Thatcher Ulrich, Judy Dushku va Susan Paxman tomonidan tashkil etilgan. Jurnal feministik nuqtai nazardan mormon ayollarining tajribalariga eʼtibor qaratdi. Biroq, 1970-yillarda LDS cherkovi Teng huquqlar toʻgʻrisidagi tuzatishga qarshi chiqdi. Yutadagi LDS cherkovi har bir palatadan oʻn nafar ayolni 1977-yilda Yuta Xalqaro xotin-qizlar yilida qatnashishini soʻradi. Bu cherkovning Teng huquqlarga oid tuzatishlar va boshqa ayollar muammolari boʻyicha pozitsiyasini qoʻllab-quvvatlash uchun edi. Oʻn toʻrt ming ishtirokchi, asosan, oʻz palatalarida yollangan mormon ayollari, ularning muhokamasini eshitishdan oldin platformalarda ovoz berishdi. Barcha milliy qarorlarni hatto, LDS cherkovining maʼnaviy pozitsiyasiga zid boʻlgan, maʼnaviy pozitsiyani yoqlamaganlarni ham rad etishdi. 1978-yilda LDS cherkovi Nevada shtatining Las-Vegas shahridagi toʻqqiz ming ayol aʼzolarni Teng huquqlarga qarshi oʻzgartirishlar haqidagi risolalarni koʻrib chiqishga va barcha aʼzolarni ovoz berishga undadi. Nevada tuzatishni ratifikatsiya qilmadi. Sonia Johnson Teng huquqlar toʻgʻrisidagi tuzatishni qoʻllab-quvvatlab, cherkovga qarshi kurashdi va undan chiqarib yuborildi. 1979-yil dekabr oyida chiqarilgan maktubda Johnson turli xil notoʻgʻri ishlarda, jumladan, butun dunyo boʻylab missionerlik dasturiga toʻsqinlik qilishda, ichki Mormon ijtimoiy dasturlariga zarar etkazishda va yolgʻon taʼlimotni oʻrgatishda ayblangani daʼvo qilingan. Shuningdek, 1979-yilda Elis Reynolds forumiga Brigham Young universitetidagi Elis Reynolds oʻquv zalida muhokama oʻtkazishni taqiqlangan. Klub keyinchalik uchrashish uchun boshqa joy topdi.

1993-yilda Maxine Hanks, Lynne Kanavel Whitesides va Lavina Fielding Anderson ayollar huquqlarini himoya qildilar va „September six“ ning bir qismi sifatida LDS cherkovidan chiqarib yuborildi. Yana ikkita taniqli feminist yozuvchilar, Jenis Merrill Allred va uning singlisi Margaret Toskano ham oʻsha paytda sudlarda qatnashgan, ammo 1995-yildan 2000-yilgacha hibsda ushlangan. Baʼzilar uchun mormon feminizmi 1993-yil sentyabridan keyin 1990-yillarda yashiringan yoki yoʻq boʻlib ketgandek tuyuldi. Biroq, Mormon feministlari cherkov intizomi tahdidisiz muloqotni davom ettirish uchun listservs kabi boshqa aloqa vositalaridan foydalanishni boshladilar.

Uchinchi toʻlqin

Joanna Brooks ''September six'' voqealaridan keyin cherkovni tark etdi. Lekin keyinroq qaytib keldi va LDS cherkovidagi ayollar huquqlarini himoya qildi. Feminist Mormon uy bekalari guruhi blogi 2004-yilgi AQSh prezidentlik saylovi paytida Lisa Butterworth va uning toʻrt nafar doʻsti tomonidan liberal, feministik qarashlarni muhokama qilish joyi sifatida ochilgan. Caroline Kline, Jana Remy, Emily Clyde Curtis va Deborah Farmer Kris 2006-yil yanvar oyida bosma nashrning bir boʻlimi boʻlgan The Exponent blogiga asos solgan. 2012-yil iyul oyida Hannah Wheelwright „Yosh mormon feministlari“ blogiga asos soldi. Neylan McBaine 2010-yilda The Mormon Women Projectga asos soldi va muharrir sifatida ishladi. Ushbu loyiha pravoslav va eʼtiqod doirasidagi feministik qarashlarni qoʻllab-quvvatlaydi.

2012-yil dekabr oyida Stephanie Lauritzen boshchiligidagi guruh birinchi marta Cherkov kuniga shim kiyishni tashkil qildi, u erda ayollar madaniy konvensiyalarni buzishdi va cherkovga shim kiyib borishdi. Ushbu voqea Mormon feministlari tomonidan ommaviy faollik toʻlqinini boshladi. Undan keyin „Ayollar ibodat qilsin“ nashri chiqdi, u LDS cherkovi rahbarlaridan umumiy konferensiyada ayollarning ibodat qilishiga ruxsat berishini soʻrashdi. Keyingi aprel oyida Jean A. Stevens LDS cherkovining umumiy konferensiyasi sessiyasida ibodat qilgan birinchi ayol boʻldi. 2013-yilda Kate Kelly, Lorie Winder Stromberg va Hannah Wheelwright Mormon ayollarini tayinlashga chaqiruvchi shaxslarning profillarini joylashtirish uchun Ordain Women tashkiloti va veb-saytiga asos soldi. 2014-yil 23-iyunda Kellyning yepiskopi uni sirtdan chiqarib yuborilgani haqida xabar berdi. Maktubda aytilishicha, Kellyning diniy eʼtiqodi tufayli emas, balki uning „boshqa cherkov aʼzolarini oʻz nuqtai nazariga ishontirishga qaratilgan tajovuzkor harakatlari va [uning] xatti-harakatlari boshqalarning ishonchini yoʻqotish bilan tahdid qilgan“, shu jumladan. Boshqa cherkov aʼzolariga qaratilgan „Olti munozara“ deya taʼkidlangan edi.

Feminist Mormon Woman of color 2015-yil mart oyida FEMWOC blogini jamiyatda turfa xil ayollarning ovozi va tajribalarini targʻib qilish uchun asos solgan. U Gina Colvin, Natasha Smith, Bryndis Roberts, Kalani Tonga va Jennifer Gonzalez tomonidan asos solingan.

2015-yilda cherkov veb-saytida Osmondagi ona haqidagi 171 yillik bayonotlarni oʻrgangan va bu cherkov taʼlimotining bir qismi ekanligini tasdiqlovchi rasmiy insho eʼlon qilindi. Qoʻshilgan inshoda aytilishicha, Joseph Smith ham, boshqa cherkov rahbari ham ayollarni ruhoniylikka tayinlamagan boʻlsa-da, ayollar ruhoniylik hokimiyatini tayinlanmasdan amalga oshiradilar.

LDS ayol muhrlangan xonada ibodatxona liboslari, shu jumladan parda kiygan.

2017-yilda cherkov uning ayol xodimlari ish vaqtida „professional shim va kostyumlar“ kiyishlari mumkinligini eʼlon qildi; koʻylaklar va yubkalar ilgari talab qilingan. Shuningdek, u cherkovda ishlayotgan vaqtda tugʻilgan ayollar olti haftalik pullik tugʻruq taʼtilini olishlari va jinsidan qatʼi nazar, barcha ota-onalarga „farzandlari bilan bogʻlanish uchun“ bir haftalik haq toʻlanadigan taʼtil berilishini eʼlon qildi".

2018-yilda cherkov ularning ayol missionerlari, agar xohlasalar, shim kiyishlari mumkinligini eʼlon qildi, maʼbadga tashrif buyurish va yakshanba kungi ibodat marosimlari, suvga choʻmish marosimlari, missiya rahbariyati va zona konferensiyalari bundan mustasno.

Maʼbaddagi vaqfda ayollar ilgari „eriga“ ruhoniy boʻlishga chaqirilgan, erkaklar esa Xudoga ruhoniy boʻlishga vaʼda qilingan. 2019-yil yanvar oyida, Ibtido kitobining marosimlarini bajarishda Momo Havo uchun koʻproq satrlarni oʻz ichiga olgan boshqa oʻzgarishlarga muvofiq, bu vaqf berish jarayonidan olib tashlandi. Shuningdek, 2019-yilda cherkovning Birinchi Prezidentligining maktubida „Dafn qilishdan oldin vaqf qilingan ayolning yuzini o‘rash ixtiyoriy“, deyilgan. Ilgari bu talab qilingan edi. Maktubda shunday deyilgan: „Agar opa tirikligida shunday istak bildirgan boʻlsa, shunday boʻlishi mumkin. Marhum opaning bu boradagi xohishi maʼlum boʻlmagan hollarda, uning oilasi bilan maslahatlashish kerak“. Oʻsha yili maʼbadni vaqf qilish marosimining bir qismida ayollarning roʻmolini oʻrash toʻxtatildi.

Mashhur mormon feministlari

• Janis Merrill Allred
• Lavina Fielding Anderson
• Elna Beyker
• Algi Eggertsen Ballif
• Mehrsa Baradaran
• Ozodlik Barns
• Maureen Ursenbach Beecher
• Sue But-Forbes
• Meri Litgo Bredford
• Fawn M. Brodie
• Joanna Bruks
• Xuanita Bruks
• Klaudiya Bushman
• Mari Kornuol
• Lucinda Li Dalton
• Jill Mulvay Derr
• Judi Dushku
• Ketlin Fleyk
• Maksin Xenks
• Mette Ivie Xarrison
• Valeriya M. Hudson
• Sonia Jonson
• Kate Kelly
• C. Jeyn Kendrik
• Debora Leyk
• Cynthia B. Li
• Melissa Leylani Larson
• Kerol Kornuol Madsen
• Neylan Makbeyn
• Linda King Nyuell
• Chieko Okazaki
• Lindsi Xansen Park
• Kerol Lin Pirson
• Ester Peterson
• Elis Luiza Reynolds
• Emili Sofiya Tanner Richards
• Chelsi Shilds
• Linda Sillitoe
• Eliza R. Qor
• Peggy Fletcher Stack
• Rachel Hunt Steenblik
• Margaret Toskano
• Edvard Tullij
• Lorel Tetcher Ulrich
• Emmeline B. Wells
• Lin Kanavel Whitesides
• Maurin Uippl
• Terri Tempest Uilyams

Yana qarang

• Fuqarolik huquqlari va mormonizm
• Mormonizm va ayollar

Manbalar

Bibliografiya

 

• Bennion, Sherilyn Cox (1976). "The Woman's Exponent: Forty-two Years of Speaking for Women". Utah Historical Quarterly 44 (3): 222–239. 
• Bentley, Amy L. (1990). "Comforting the Motherless Children: The Alice Louise Reynolds Women's Forum". Dialogue: A Journal of Mormon Thought 23 (3): 39–61. ISSN 0012-2157. https://www.dialoguejournal.com/wp-content/uploads/sbi/articles/Dialogue_V23N03_41.pdf. Qaraldi: January 6, 2018. Mormon feminizmi]]
• Bradley, Martha Sonntag. Pedestals and Podiums: Utah Women, Religious Authority, and Equal Rights. Salt Lake City, Utah: Signature Books, 2005. ISBN 978-1-56085-189-9. 
• „Introduction“,Women and Authority: Re-emerging Mormon Feminism. Salt Lake City, Utah: Signature Books, 1992 — xi–xxx bet. ISBN 978-1-56085-014-4. 
• Huefner, Dixie Snow (1978). "Church and Politics at the IWY Conference". Dialogue: A Journal of Mormon Thought 11 (1): 58–75. ISSN 0012-2157. https://www.dialoguejournal.com/wp-content/uploads/sbi/articles/Dialogue_V11N01_60.pdf. Qaraldi: 24 October 2016. Mormon feminizmi]]
• Quinn, D. Michael (1979). "Latter-day Saint Prayer Circles" (PDF). Brigham Young University Studies (Provo, Utah: Brigham Young University) 19 (1). ISSN 2167-8472. https://byustudies.byu.edu/content/latter-day-saint-prayer-circles. Qaraldi: May 3, 2011. Mormon feminizmi]]
• Stromberg, Lorie Winder „The Birth of Ordain Women“,. Voices for Equality: Ordain Women and Resurgent Mormon Feminism. Salt Lake City, Utah: Greg Kofford Books, 2015. ISBN 978-1-58958-758-8. 
• Ulrich, Laurel Thatcher (2010). "Mormon Women in the History of Second-Wave Feminism". Dialogue: A Journal of Mormon Thought 43 (2): 45–63. doi:10.5406/dialjmormthou.43.2.0045. ISSN 0012-2157. https://www.dialoguejournal.com/wp-content/uploads/sbi/articles/Dialogue_V43N02_53_2.pdf. Qaraldi: 13 October 2016. Mormon feminizmi]]
• Vance, Laura (2002). "Evolution of Ideals for Women in Mormon Periodicals, 1897–1999". Sociology of Religion 63 (1): 91–112. doi:10.2307/3712541. ISSN 1759-8818. https://archive.org/details/sim_sociology-of-religion_spring-2002_63_1/page/91. 
• Wilcox, Linda „The Mormon Concept of a Mother in Heaven“,. Women and Authority: Re-emerging Mormon Feminism. Salt Lake City, Utah: Signature Books, 1992 — 3–17 bet. ISBN 978-1-56085-014-4. 
• Young, Neil J. (2007). "'The ERA Is a Moral Issue': The Mormon Church, LDS Women, and the Defeat of the Equal Rights Amendment". American Quarterly 59 (3): 623–644. doi:10.1353/aq.2007.0073. ISSN 1080-6490. https://archive.org/details/sim_american-quarterly_2007-09_59_3/page/623. 

Qoʻshimcha oʻqish

 

• Mormon Feminism: Essential Writings. Oxford: Oxford University Press, 2016. ISBN 978-0-19-024804-8. 
• Finnegan, Jessica; Ross, Nancy (2013). "'I'm a Mormon Feminist': How Social Media Revitalized and Enlarged a Movement". Interdisciplinary Journal of Research on Religion 9. ISSN 1556-3723. https://www.academia.edu/5319841. Qaraldi: January 6, 2018. Mormon feminizmi]]
• Where We Must Stand: Ten Years of Feminist Mormon Housewives. Amazon CreateSpace, 2018. ISBN 978-1717433527. 
• Ross, Nancy; Finnegan, Jessica (2014). "Mormon Feminist Perspectives on the Mormon Digital Awakening: A Study of Identity and Personal Narratives". Dialogue: A Journal of Mormon Thought 47 (4): 47–75. doi:10.5406/dialjmormthou.47.4.0047. ISSN 0012-2157. https://www.dialoguejournal.com/wp-content/uploads/sbi/articles/Dialogue_V47N04_222.pdf. Qaraldi: January 6, 2018. Mormon feminizmi]]
• Shepherd, Gordon; Anderson, Lavina Fielding; Shepherd, Gary. Voices for Equality: Ordain Women and Resurgent Mormon Feminism. Draper, Utah: Greg Kofford Books, 2015. ISBN 978-1-58958-758-8. 

• Koʻrsatkich II
• Mormon ayollarining bibliografiyasi
• Feministik mormon uy bekalari blogi
• FEMWOC blogi (Wayback Machine saytida 2023-06-15 sanasida arxivlangan)
• Mormon feministlari
• Yosh mormon feministlari