Polsha: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

3-Fevral 2012, 13:52 dagi koʻrinishi

Polsha Respublikasi

Milliy shior: yoʻq
Madhiya: Mazurek Dąbrowskiego

Davlat tili	polyakcha¹
Poytaxt	Varshava
Eng yirik shahri	Varshava
Prezident	Bronisław Komorowski
Bosh Vazir	Donald Tusk
Hududi — Jami — suv %i	Jahonda 68-oʻrinda 312,685 km² 2.6 %
Aholi — Jami (2000) — Zichlik	Jahonda 30-oʻrinda 38 633 912 123.5/km²
Mustaqillik — Sana	Qayta tiklangan 11 noyabr 1918
Valyuta	Zloty (PLN)
Vaqt zonasi	GMV+1
Milliy madhiya	Mazurek Dąbrowskiego
Internet-domen	.pl
Telefon kodi	48
¹ 2005 yil 6 yanvarda qabul qilingan qonunga ko`ra, aholisining 20%idan kam boʻlmagan qismi milliy ozchilikdan iborat gminalarda, (Polshada bunday gminalardan 41tasi mavjud), davlat idoralarida ikkinchi tildan foydalanishga ruxsat etiladi. Bu qonun joylarning nomlanishiga ham taʼsir etadi. Qonun beloruscha, litovcha va nemischa tillarga joriy etilgan.

Pólsha (Pólsha Respúblikasi, bunda mamlakatning rasmiy nomida zamonaviy polyakcha republika (respublika) soʻzi emas, balki eski — Rzeczpospolita (polyakchadan: Mushtarak narsa) soʻzi ishlatiladi) — Yevropadagi davlat, shimoldan Baltika dengizi bilan yuviladi. Yevropa Ittifoqi aʼzosi.

Maydoni — 312,7 ming km². Aholisi — 38,6 mln. odam. Rasmiy til — polyakcha. Din — asosan katolizm, hamda iudaizm, lyuteranlik, pravoslavie; aholining 6 foizi ateist^[1]. Davlat boshligʻi — prezident. Qonun chiqaruvchi organ — Ikki palatali parlament: Seym (quyi palata) va Senat (yuqori palata). Poytaxti — Varshava. Maʼmuriy-huduiy taqsimoti: 16 voyevodstvo. Pul birligi — zlotiy.

Tarixi

Asosiy maqola: Polsha tarixi

X — XIX asrlar

X asrda Polsha davlati vujudga keldi, xristianlik qabul qilindi (966), 1025dan Polsha — qirollik.

XIV asrda Gall-Volin knyazligiga qoʻshilib, totor-moʻgʻul bosqinidan kuchsizlangan gʻarbiy rus yerlariga yurish qiladi.

Lyublino birligiga boʻysunib (1569) Polsha Buyuk Litva knyazligi bilan birgalikda yagona davlat — Mushtarak narsani tashkil qiladi.

Peterburg konvensiyalariga koʻra 1770 —90-x yillarda Pospolita Nutqi hududi Prussiya, Avstriya va Rossiya oʻrtasida boʻlinib olingan edi (3 boʻlim — 1772, 1793, 1795). Ukrain va beloruslar yashaydigan kattagina yer qismi, rus tarixchilari fikricha Polsha tomonidan XIV—XVI asrlar mobaynida bosib olingan asl rus yerlaridir.

1807da Napoleon I Polsha yerlarining bir qismidan Varshava knyazligini tashkil etdi. Vena kongressi (1814—15) Polshani qaytadan taqsimladi: Varshava knyazligining katta qismidan Polsha Chorligi barpo etildi (Rossiyaga berilgan); Poznanshchina Prussiyaga tegdi, hamda oʻzi bilan birga Sileziya va Pomoryeni saqlab qoldi; baʼzi hududlar Avstriyaga oʻtgan.

Polyak milliy-ozodlik harakatlari (1794) (T. Kostyushko boschiligida), 1830—1831, 1846, 1848, 1863—64da bostirilgan.

XX asr

1915—18da, Birinchi jahon urushi paytida, Polsha Germaniya va Avstro-Vengriya tomonidan fath etildi.

1918da Polsha mustaqilligi tiklandi.

1919-21 Sovet-polyak urushi Sovet Rossiyasi magʻlubiyati bilan tugaydi va 1921 yilgi Riga tinchlik shartnomasiga koʻra 1921yili G`arbiy Ukraina va G`arbiy Belarus yerlari Polsha tasarrufiga oʻtadi.

1926da Polshada Yuzef Pilsudskiy boshchiligida avtoritar milliy-separatik sanacion tuzum tuziladi.

1931 yilning 15 iyunida SSSR va Polsha doʻstlik va savdo aloqalari toʻgʻrisidagi Bitimga kelishishadi. 1932 yilning 25 yanvarida SSSR va Polsha oʻzaro hujum qilmaslik haqida Bitimni imzolashadi.

1938da Polsha Germaniya bilan Chexoslovakiyani boʻlib olishadi. Polsha qaramogʻiga koʻmir koni joylashgan Teshin rayoni oʻtadi.