Mahmut Gareyev

Mahmut Gareyev
Asl ismi	Teodor Sergeyevich Kulakov
Tavalludi	1923-yil 23-iyul Chelyabinsk, RSFSR, SSSR
Vafoti	2019-yil 25-dekabr Moskva, Rossiya
Fuqaroligi	SSSR
Xizmatdagi yillari	1939–1992-yillar
Unvoni	Armiya generali
Mukofotlari

Mahmut Axmetovich Gareyev (tatarcha: Мәхмүт Әхмәт улы Гәрәев, 1923-yil 23-iyul, Chelyabinsk – 2019-yil 25-dekabr, Moskva) – sovet va rus harbiy rahbari. Harbiy fanlar doktori (1977) va tarix fanlari doktori (1992), professor.

Hayoti

Mahmut Gareyev 1923-yil 23-iyulda Chelyabinskda tatar oilasida tugʻilgan. Otasi – Axmetdin Gareyev (1881-?), asli Boshqirdistonning Chishmin tumani, Solixovo qishlogʻidan, ishchi. Uning birinchi rafiqasi – Mukkadis, 1921-yilda tifdan vafot etib, undan toʻrt farzandi qolgan. Onasi – Raxima (familyasi Usmonova; 1892-?), Axmetdinning ikkinchi rafiqasi, Tataristonning Tetyushinskiy tumani, Alabaevo qishlogʻida tugʻilgan.

1931-yildan boshlab oilasi bilan asosan Oʻrta Osiyoda yashab, koʻpincha bir joydan ikkinchi joyga koʻchib yurgan. Maktabni tugatgandan keyin, Leninobod rejalashtirish-iqtisodiyot (kooperativ) texnikumida oʻqigan. Lekin, uni tugatmaydi. 1941-yil may oyida Lenin nomidagi Toshkent piyodalar maktabiga oʻqishga kirgan. Oʻsha yilning noyabr oyida tezlashtirilgan oʻquv kursini tugatib, Ulugʻ Vatan urushi frontiga yuborilgan.

Urush yillarida

Mahmut Gareyev 1941-yil noyabrdan Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi boʻlgan. U 99-alohida milliy tojik otishma brigadasiga vzvod komandiri etib tayinlangan. Lekin, vzvodga qoʻmondonlik qilmagan. Ofitserlarning yoʻqotishlari tufayli avvaliga batalyon komandiri vazifasini bajarishga majbur boʻlgan, keyin bir polkning qoʻmondoni boʻlgan. 1942-yilning fevraligacha bu lavozimda qolgan.

1944-yil iyundan boshlab 3-Belorussiya frontida boʻlgan. 1945-yil 20-fevralgacha 5-armiyaning 45-oʻq korpusi shtabi operativ boʻlimi boshligʻining yordamchisi, keyin katta yordamchisi lavozimlarida xizmat qilgan.

Kenigsberg uchun boʻlgan janglarda Mahmud yaralangan, lekin xizmatda qolgan.

Kenigsberg qoʻlga kiritilgandan soʻng, armiya 1-Uzoq Sharq frontiga oʻtkazilgan. U yerda 1945-yil 2-sentyabrda Yaponiya ustidan gʻalaba qozonilgunga qadar jang qiladi.

U jangovar harakatlarni mayor unvoni bilan tugatgan. Urush yillarida 4 marta jarohat olib, miyasi chayqalgan. 5 ta harbiy orden bilan taqdirlangan.

SSSRda harbiy xizmati

2002-yil 9-may

Ikkinchi jahon urushining rossiyalik va xitoylik faxriylari bilan uchrashuvda, 2010-yil 26-sentyabr

Sovet Ittifoqi marshali Dmitriy Yazov bilan, 2014-yil 8-noyabr

Urushdan keyin Uzoq Sharq harbiy okrugidagi 5-armiya shtabida xizmat qilishni davom ettiradi. 1945-yil dekabr oyida Yaponiya harbiy asirlari lagerlarini kuzatish va boshqarish boʻyicha guruh rahbari etib tayinlangan. 1946-yil 2-oktyabrdan 1947-yil noyabrgacha 5-armiya shtabining tezkor boʻlimida urush tajribasini oʻrganish boʻyicha katta ofitser boʻlgan.

Oilasi

Mahmut Gareyev 1951-yilning may oyida Tamara Ivanovna Lazarevaga uylangan (1998-yilda vafot etgan).

Oʻgʻli – Timur (1961-yil noyabrda tugʻilgan), Rossiya armiyasining isteʼfodagi zobiti. Qizi – Galiya Krainova, (1952-yil may oyida tugʻilgan), ingliz tili oʻqituvchisi boʻlib ishlagan. Nevara va chevaralari ham bor.

Mukofotlari

Sovet va Rossiya mukofotlari

• III darajali „Vatanga xizmatlari uchun“ ordeni (2013)
• Aleksandr Nevskiy ordeni (05.06.2018)
• „Shon-sharaf“ ordeni
• Doʻstlik ordeni (2003)
• Lenin buyrugʻi
• Toʻrtta Qizil Bayroq ordeni (14.12.1944, 1945, 1967, 1982)
• Aleksandr Nevskiy ordeni (19.09.1945)
• 2-darajali Vatan urushi ordeni (26.06.1944) va 1-darajali (03.11.1985).
• Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1981)
• Uchta Qizil Yulduz ordeni (18.12.1943, 1956, …)
• II va III darajali „SSSR Qurolli Kuchlarida Vatanga qilgan xizmati uchun“ ordenlari (1975)
• Jangovar xizmatlari uchun medali (20.05.1949)
• „Kenigsbergni qoʻlga kiritgani uchunuchun medali“ (1945)
• Medallar
• Tatariston Respublikasi Fanlar akademiyasining „Fandagi yutuqlari uchun“ oltin medali (2013).

Boshqa mamlakatlarning mukofotlari

• „Oltin xoch“ (Polsha, 10/6/1973)
• Saur inqilobi ordeni (Afgʻoniston)
• Qizil Bayroq ordeni (Afgʻoniston)
• „Jasorat uchun“ ordeni (Afgʻoniston)
• 1-darajali Yulduz ordeni
• Afgʻoniston, Bolgariya, Kuba, Moʻgʻuliston, Polsha, Ruminiya, Chexoslovakiya medallari.

Xotirasi

• 2023-yil 30-iyun kuni sobiq harbiy shaharchasi Pechida (hozirgi Belorussiyaning Minsk viloyati, Borisov shahrining mikrorayoni) Mahmut Gareyev sharafiga yodgorlik lavhasi tantanali ravishda ochilgan.

Adabiyotlar

• Gazukin Pavel Yevgenevich. Gareev Maxmut Axmetovich // Voenachalniki rossiyskoy armii : spravochnik. – M.: Panorama, 2001. – S. 39—40. – ISBN 5-94420-003-0.
• Gareev, Maxmut Axmetovich // Tatarskaya ensiklopediya. T. 2. – Kazan, 2005.
• Генерал Армии Махмут Гареев. Служу Отчизне!. М.: Иинсан, 2013. ISBN 978-5-85840-038-7. 
• Gorbachyov A. N. 10 000 generalov strani: Kratkiy biobibliograficheskiy spravochnik. / 5-e izd. – M.: Infogans, 2017.
• Lobov V. I., Portugalskiy R. M., Runov V. A. Voennaya elita Rossii. Sovetskiy period. 1917—1991. —— M., 2010.
• Okorokov A. Sekretnie voyni SSSR. Samaya polnaya ensiklopediya. – M.: Yauza, Eksmo, 2015. – 704 s. – ISBN 978-5-699-67679-8.
• Prezidentu Akademii voennix nauk generalu armii M. A. Gareevu – 90 let // Novaya i noveyshaya istoriya. – 2013. – № 4.
• Rubsov Yu. V. Prezident Akademii voennix nauk M. A. Gareev // Novaya i noveyshaya istoriya. – 2003. – № 4;
• Komandarm voenno-istoricheskogo fronta. 100 let so dnya rojdeniya generala armii M. A. Gareeva (rus.) // Voenno-istoricheskiy jurnal. – M.: FGBU "RITs „Krasnaya zvezda“ Minoboroni Rossii, 2023. – Iyul (№ 7). – S. 108—109.

Havolalar

• Maxmut Gareev: biografiya va bibliografiyadan tanlangan lahzalar (Wayback Machine saytida 2009-03-01 sanasida arxivlangan)
• Video: Mahmut Gareev bilan suhbat
• Chishmin tumanida armiya generali Mahmud Gareevning muzeyi ochildi / Lyudmila Ternovaya. „Bashinform“ axborot agentligi
• Armiya generali Maxmut Gareev 95 yoshda! (Wayback Machine saytida 2020-06-21 sanasida arxivlangan) // Qizil yulduz: gazeta.