„Jasorat uchun“ ordeni

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
„Jasorat uchun“ ordeni
Asl nomi Орден «За храброст»
Mamlakat  Bolgariya
Turi orden
Statistika
Taʼsis sanasi 1946-yilda
Navbat
Toʻngʻich mukofot “Muqaddas Havoriylar Kiril va Metyusga teng” ordeni
Kenja mukofot Avliyo Aleksandr ordeni

"Jasorat uchun ordeni" (bolgarcha: Орден «За храброст» ordeni) — 1908-yildan 1946-yilgacha — Bolgariya Qirolligining davlat mukofoti sifatida hisoblangan. 2003-yildan — Bolgariya Respublikasining davlat mukofoti sifatida belgilandi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Jasorat uchun" ordeni — Bolgarlarning birinchi ordenidir. U shahzoda Aleksandr Battenbergning 1880-yil 1-yanvardagi farmoni bilan jang maydonida mardlik va qahramonlik koʻrsatgan harbiy xizmatchilarni ragʻbatlantirish maqsadida tashkil etilgan.

Bu Bolgariya Knyazligining eng yuqori mukofoti boʻlib, 1908-yilgacha Bolgariya mustaqil qirollik deb eʼlon qilingandan soʻng, Kiril va Metyusga teng boʻlgan avliyolar ordeni taʼsis etilib, yangi oliy davlat mukofotiga aylandi.

Bolgariya 1944-yil sentabr oyida Gitlerga qarshi koalitsiya tomoniga oʻtgandan soʻng, 1945-yilda Ikkinchi Jahon urushi tugagunga qadar Bolgariyaning 39 ayol askari 40 ta „Jasorat uchun“ ordeni bilan taqdirlangan (Velichka Karamanolova ikkita orden bilan taqdirlangan; Tashevskaya vafotidan keyin mukofotlangan)[1][2].

Bolgariyada kommunistik hukumat hokimiyatga kelganidan soʻng, 1946-yil 15-sentabrda buyruq bekor qilindi, ammo ilgari mukofotlanganlar 1950-yilgacha belgilar oldilar[3]. U 1948-yildan 1991-yilgacha uch darajada mavjud boʻlgan xuddi shu nomdagi Respublika ordeni bilan almashtirildi.

2003-yil 13-iyunda baʼzi oʻzgartirishlar bilan „Jasorat uchun“ ordeni Bolgariya Respublikasining davlat mukofoti sifatida asl koʻrinishida tiklandi.

Qirollik ordeni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu orden jang maydonida mardlik, qahramonlik va jasorat koʻrsatgan harbiy xizmatchilarni taqdirlashga qaratilgan edi. Buyruq faqat urush paytida berilgan.

Jasorat ordeni toʻrtta asosiy unvonga, bitta maxsus unvonga va toʻrtta xochga ega edi. Ordenda ordenli ofitserlar uchun 4 daraja va Buyuk Xochning 2 darajasi, shuningdek, 4 darajali askarlar mavjud edi. Jang maydonida jasorat va fidoyilik koʻrsatgan harbiy ruhoniylar, sozandalar qilichsiz taqdirlandi.

Taqdirlash 4-dan 1-darajaga qadar ketma-ket amalga oshirildi.

„Jasorat uchun“ ordeni Buyuk xochi faqat Bolgariyaning oliy hukmdoriga topshirilishi mumkin edi. Bir-biridan farq qiladigan beshta emissiya mavjud: ikkita Battenberg va uchta Ferdinand edi.

I darajali „Jasorat uchun“ orde boʻlgan va generallarga, boshqa davlatlarga hukmdorlarga beriladi. Toʻrtta masala bor edi. Imperator Aleksandr II va marshal Fyodor Tolbuxingacha jami 32 kishi taqdirlangan[3].

II darajali „Jasorat“ ordeni generallar, diviziyalardan kam boʻlmagan jangovar boʻlinmalar komandirlariga topshirildi. Ikkita emissiya bor edi.

1-darajali III darajali „Jasorat“ ordeni bilan brigadadan diviziyaga komandirlar tayinlangan. Uchta emissiya bor edi.

3-darajali „Jasorat“ ordeni bilan katta ofitserlar (kapitandan polkovnikgacha) taqdirlandilar. Istisno hollarda va kichik ofitserlar. Beshta emissiya bor edi.

IV darajali I darajali „Jasorat uchun“ ordeni oʻrta va kichik ofitserlarga topshirildi.Yettita emissiya bor edi.

II darajali IV darajali „Jasorat uchun“ ordeni bilan kichik ofitserlar taqdirlandi. Hammasi boʻlib oʻnta masala bor edi, ularning oxirgisi 1944—1945-yillardagi Bolgariya-Germaniya urushiga bagʻishlangan.

Orden nishonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Jasorat uchun" harbiy xochi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Harbiy xoch „Jasorat uchun“ I darajali

„Jasorat uchun“ harbiy xochi Ofitser mukofoti bilan bir vaqtda quyi darajalar uchun mukofot sifatida joriy etildi. I va II darajali oltin bilan qoplangan, III va IV darajali kumush bilan qoplangan. Bundan tashqari, harbiy xochlar ofitser xochlaridan (33—34 mm) kichikroq va torroq lenta bilan jihozlangan. Darajalar bir-biridan lentada kamon borligi yoki yoʻqligi bilan ajralib turardi.

1917-yilda Bolgariyada, qadimgi cherkov slavyan tilida odat boʻlganidek, unlilardan oldin i harfini yozish. Yangi qoidalar mukofot dizaynida ham oʻz aksini topgan.

Respublika ordeni[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Jasorat" ordeni Bolgariya jamiyati va davlati manfaatlari yoʻlida koʻrsatgan jasorati va qahramonligi uchun askarlar va fuqarolarga beriladi.

Jasorat ordeni koʻk lentaga taqilgan va uchta darajaga ega — birinchi, ikkinchi va uchinchi va ikki daraja — qilich bilan (harbiy xizmatchilarga beriladi) va qilichsiz (tinch fuqarolarga beriladi), koʻkragiga taqiladi:

  1. Birinchi daraja: oq emal bilan qoplangan oltin xoch, old tomonida xochning oʻrtasida — qizil emal bilan qoplangan dumaloq medalyondagi oltin sher va doira ichida: ЗА ХРАБРОСТ xochning orqa tomonida medalyon Bolgariya davlat bayrogʻi ranglariga boʻyalgan va aylanada: РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ yozuvi mavjud;
  2. ikkinchi daraja: qizil emal bilan qoplangan kumush xoch, old tomonida xochning oʻrtasida qizil emal bilan qoplangan dumaloq medalyonda oltin sher tasvirlangan va aylanada: “ЗА ХРАБРОСТ” degan yozuv bor. medalyonning xoch qismi Bolgariya milliy bayrogʻi ranglari bilan boʻyalgan va aylana ichida quyidagi yozuv mavjud: РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ;
  3. uchinchi daraja: bronza xoch, old tomonida xochning o'rtasida — sher tasvirlangan dumaloq medalyon va aylanada yozuv: ЗА ХРАБРОСТ, xochning orqa tomonida medalyonda ranglar sxematik tarzda tasvirlangan. Bolgariya milliy bayrogʻi va aylanadagi yozuv: РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ bor;
  4. ordenning birinchi, ikkinchi va uchinchi darajalari koʻk lentaga ega, koʻkragiga kiyiladi va qilichli toifaga ega.

Qilich bilan „Jasorat uchun“ ordeni harbiy xizmatchilarga beriladi:

  1. birinchi daraja — katta ofitserlar — generallar va admirallar;
  2. ikkinchi darajali — ofitserlar;
  3. uchinchi daraja — serjantlar va askarlar.
"Jasorat uchun" ordeni (2003-yildan)
I daraja II daraja III daraja
Qiruvchi Heinkel He-51B „Falcon“ Bolgariya havo kuchlari

1937-yildan 1940-yilgacha IV darajali I darajali „Jasorat uchun“ ordeni koʻkrak nishoni tasviri Bolgariya havo kuchlarining identifikatsiya belgisi sifatida ishlatilgan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ I. Stoychev. Jeni kavaleri na ordena „Za xrabrost“ // „Izgrev“, 06.05.1948
  2. ↑ D. Щereva. Bʼlgarkata v Otechestvenata voyna. Sofiya, Voenno izdatelstvo, 1975. str.341-389
  3. ↑ 3,0 3,1 „Орден «За храбрость»“. 2015-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-noyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Denkov, V. (2001) Bolgariya ordenlari va medallari, Sofiya: Kibele.
  • Pavlov. P. (2003) Bolgariya orden va medallari.
  • Petrov, T. (2000) Bolgariyadagi orden va medallar.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=„Jasorat_uchun“_ordeni&oldid=3876001" dan olindi