Magdalena Avietenaite
| Magdalena Avietėnaitė | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
22-dekabr 1892-yil Brazavas, Russian Empire |
| Vafoti |
13-sentyabr 1984-yil (91 yoshda) Putnam, Connecticut |
| Kasbi | Journalist, diplomat, public figure |
Magdalena Avietenaite (1892-yil 22-dekabr — 1984-yil 13-avgust) litvalik jurnalist, diplomat va jamoat arbobi.
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
1899-yilda Avietenaite va uning oilasi Massachusets shtatidagi Vussterga koʻchib ketishdi. 1914-yilda Jeneva universitetini adabiyot va falsafa yoʻnalishi boʻyicha tamomlagan. 1914-yildan 1920-yilgacha u haftalik Amerikos lietuvis (Amerika Litva) gazetasiga muharrirlik qildi[1].
1919-yil 2-noyabrda prezidentning Litva diasporasiga Antanas Smetona chaqiruviga javoban Avietenaite 1920-yilda Litvaga qaytib keldi. Litvada u 1940-yilgacha Tashqi ishlar vazirligida tarjimon, shifrlovchi, maxfiy arxiv protsessor va maxfiy kotib sifatida ishlagan[2]. 1924-yildan 1926-yilgacha u Litva ELTA axborot agentligining rahbari, 1926-yildan Matbuot byurosi boshligʻi, keyin esa Matbuot va axborot boʻlimi direktori boʻlgan[1]. 1924-yil iyun oyida u Shveysariyaning Bern shahrida boʻlib oʻtgan birinchi Xalqaro telegraf agentliklari konferensiyasida Litvani vakillik qildi va 22 ishtirokchi orasida yagona ayol edi[2]. U XXVII kitobsevarlar jamiyati, Litva tarixi va Litva Kanklės jamiyatlariga aʼzo boʻlgan va Litva Skautlar uyushmasining xorijiy sektori direktori boʻlgan[3].
Avietėnaitė Barselona, Liej, Stokgolm, Kopengagen, Gothenburg, Chikago, Bryussel va boshqalarda Litva sanʼat koʻrgazmalarini tashkil qildi. 1937-yildagi „Zamonaviy hayotda sanʼat va texnologiya“ xalqaro koʻrgazmasiga tayyorgarlik koʻrish davrida Litva paviloniga, shu jumladan Avietenaitega koʻrgazma qoʻmitasi raisini saylash topshirildi[1]. 1939-yil Nyu-Yorkdagi Butunjahon yarmarkasida Avietenaite Litva pavilonining bosh komissari boʻlgan[2]. Shu munosabat bilan u Litva kunini tashkil qildi va Litvaning tarixiy yoʻli, badiiy hayoti va koʻrgazma ishtirokchilari haqida ingliz tilida buklet nashr etdi. Koʻrgazma yakunida Nyu-York meri Avietenaiteni oltin medal va Nyu-York shahrining faxriy fuqaroligi bilan taqdirladi[4].
1940-yil 17-iyunda, Sovet istilosidan soʻng, Avietenaite va uning hamkasbi Elena Barshchiauskayte Litva arxivi boshligʻi va ruhoniy Yuozapas Stakauskasga Tashqi ishlar vazirligining maxfiy maʼlumotlarini olib tashlash uchun oʻz hayotlarini xavf ostiga qoʻyishdi[2]. 1940-yildan 1944-yilgacha Vilnyus universitetida ingliz tilidan dars bergan. U Qoʻshma Shtatlarda joylashgan Litva oltin zahirasi xavfsizligiga hissa qoʻshgan.
Germaniya Litvani bosib olganida, Avietenaite qarshilik guruhining bir qismi edi. U natsistlarga qarshi Į laisvę (Ozodlikka) gazetasi bilan faol hamkorlik qilgan. 1944-yil yozida, Qizil Armiya Kaunasga yaqinlashganda, Avietenaite Litvani tark etdi. 1947-yilgacha u Germaniyadagi qochqinlar lagerida boshpana topdi va Litva Qizil Xoch jamiyatida bosh kotib boʻlib ishladi[1]. 1947-yilda Parijga, 1949-yilda esa AQShga koʻchib oʻtdi.
1949-yildan 1952-yilgacha Avietenaite Detroyt Mersi universiteti kutubxonasida ishlagan, 1952-yildan 1953-yilgacha Annhurst kollejida sotsiologiyadan dars bergan. U Litvani ozod qilish oliy qoʻmitasining aʼzosi boʻlib, qoʻmita hujjatlarini ingliz tiliga tarjima qilgan[2]. Nafaqaga chiqishdan oldin Avietenaite Muqaddas yurakning Manxettenvill kollejida kutubxonachi-maslahatchi boʻlib ishlagan, nafaqaga chiqqanda u Konnektikut shtatidagi Putnam shahridagi rohibalarning boshpana qilingan oqsoqollar uyida yashagan. Koʻrish qobiliyati butunlay yomonlashgunga qadar, Avietenaite monastir kutubxonasini boshqargan va Qoʻshma Shtatlardagi hayoti davomida tark etilmagan Litva faoliyati bilan shugʻullangan. Oʻzining kamtarona moliyaviy imkoniyatlari imkon qadar, u Litva tashkilotlarini qoʻllab-quvvatladi. Avietenaite 1984-yilda 91 yoshida vafot etdi va Putnamdagi Jannat darvozasi qabristoniga dafn qilindi[5].
Litva oldidagi xizmatlari uchun Avietenaite Litva va xorijiy unvonlar bilan taqdirlangan, jumladan Litva Buyuk Gertsogi Gediminas ordeni (3-darajali) va Fransiyaning IV darajali Faxriy legioni[6].
Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Didēji Francijos revoliucija / parašē Madelainē Avietēnaitē. — Worcester [Mass. ]: Spauda ir turtu „Amerikos lietuvio“, 1917. — 75 b.: iliustr.
- Istorijos žymiausių Europos tautų dalyvavusių senovēje ir didžioje Pasaulinēje karēje / parašė Madelainē Avietēnaitē. — Worcester, Mass., 1932. — 193 p.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Magdalena Avietėnaitė“. Žymiausios Lietuvos moterys. Qaraldi: 2019-yil 7-mart.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Respublika.lt - žinių portalas“. www.respublika.lt. Qaraldi: 2019-yil 7-mart.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ „Istorija | XXVII Knygos mėgėjų draugija“ (lt-LT). Qaraldi: 2019-yil 1-fevral.
- ↑ alkas. „Į Lietuvą grįžta "laikinai" saugota tarpukario paroda (nuotraukos) | Alkas.lt“ (lt-LT). Qaraldi: 2019-yil 4-fevral.
- ↑ „Magdalena "Madie" Avietenaite“. Find a Grave. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
- ↑ Domas Šniukas. Magdalena Avietėnaitė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, T. II (Arktis-Beketas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2002. 343 psl.