Jamoliddin al-Afg'oniy

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
  1. YO‘NALTIRISH Jamoliddin al-AFGʻONIY
    Jamoliddin al-Afgʻoniy

Muhammad ibn Safdar[1], Jamoliddin al-Afgʻoniy[2] nomi bilan mashhur (1839, Asadobod, Konar[3][4]  Afgʻoniston amirligi — 1897-yil 9 mart, Istanbul, Usmonlilar imperiyasi) — musulmon islohotchisi, panislomizm mafkurachisi.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nisbaga koʻra Jamoliddin al-Afg‘oniy asli afg‘on. Biroq, uning haqiqiy milliy kelib chiqishi munozaralar mavzusidir[5][6]. Bir versiyaga va oʻz bayonotlariga koʻra, u Afgʻonistonning Kobul yaqinidagi Asadobod shahrida tugʻilgan[4][7][8][9][10]. Bir qator zamonaviy olimlar tomonidan qo‘llab-quvvatlangan boshqa versiyaga ko‘ra, u Eronning Hamadan yaqinidagi Esedobod shahrida shia oilasida tug‘ilib o‘sgan[11][12][13][14].  Asli eronlik Jamoluddin al-Afgʻoniy tarafdorlari asli afgʻonni sunniy musulmonlar orasida koʻproq obroʻga ega boʻlish uchun tanlaganini taʼkidlaydilar[15].  Al-Afgʻoniy oʻzining ehtimoliy eronlikligini yashirishining sabablaridan biri bu Eron hukmdori Nosiriddin Shoh taʼqibidan qochish istagidir. Jamoliddin al-Afgʻoniyning muxoliflari unga qarshi kurashda uning goʻyoki eronlik va shia kelib chiqishidan foydalanishga harakat qilishdi.

Afgʻoniston, Hindiston (1857), keyin Qohira, Istanbulda yashagan.  Islomni isloh qilish va musulmon olamini uygʻotish daʼvatlari bilan shuhrat qozongan.  1871-yil mart oyida u Misrga joylashdi.  U despotizmni tanqid qilib, konstitutsiyaviy tuzum o‘rnatish tarafdori edi. U Yevropa davlatlariga qarshi kurashda musulmonlarni birlashtirish va xalifa boshchiligidagi musulmon davlatlari konfederatsiyasini tuzishni zarur deb hisobladi, islom dinining axloqiy-axloqiy taʼlimotlari asosida ijtimoiy tenglik va adolat g‘oyalarini ilgari surdi. 1879-yilda u hibsga olinib, Misrdan surgun qilindi. 1879-82 yillarda Kalkutta va Haydarobodda politsiya nazorati ostida yashagan. 1883-yildan Yevropada, London, Parijda yashagan. 1886-yildan Fors, Rossiya, Iroq, Londonda yashagan.

Jamoliddin al-Afg‘oniy faoliyati Mustafo Sabriy va boshqalar kabi sunniy ilohiyot olimlari tomonidan tanqid qilingan. U islom sotsializmining peshqadamlaridan yoki asoschilaridan biri sanalib, islomning zakot (kambagʻallar foydasiga soliq), sudxoʻrlik (ribo), ishtirok (sheriklik) kabi qoidalarini zamonaviy siyosiy talablar bilan bogʻlaydi.

Istanbulda vafot etgan. 1944-yilda uning qoldiqlari Afgʻonistonga koʻchirildi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Степанянц“.
  2. ↑ „Афгани“.
  3. ↑ „From Reform to Revolution, Louay Safi, Intellectual Discourse 1995, Vol. 3, No. 1“. 2007-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Historia, Le vent de la révolte souffle au Caire,“. 2007-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  5. ↑ „The Oxford Encyclopedia“.
  6. ↑ „Энциклопедия ислама“.
  7. ↑ „From Reform to Revolution, Louay Safi, Intellectual Discourse 1995, Vol. 3, No. 1“. 2007-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  8. ↑ „An islamic Response to Imperialism“.
  9. ↑ „Jamal ad-Din“.
  10. ↑ „Encyclopaedia Iranica“.
  11. ↑ „http://www.iranicaonline.org/articles/afgani-jamal-al-din“.
  12. ↑ „http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t243/e8?_hi=5&_pos=1“.
  13. ↑ „Afghānī, Jamāl al-Dīn al-“.
  14. ↑ „http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199754731.001.0001/acref-9780199754731-e-29“.
  15. ↑ „https://books.google.com/?id=SRkTJCcyn00C&pg=PA143&lpg=PA143&dq=kramer+al-afghani“. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jamoliddin_al-Afg%27oniy&oldid=4208705" dan olindi