Foxconn

Foxconn (富士康) – Tayvanning Hon Hai Precision Industry Co., Ltd kompaniyasining savdo nomi. 2005-yildan beri u Tayvanda eng yirik kompaniya maqomiga ega boʻlib, unda bir milliondan ortiq odam ishlaydi, ulardan 700 mingdan ortigʻi Tayvanda. Bu dunyodagi eng yirik OEM elektronika ishlab chiqaruvchisi boʻlib, butlovchi qismlar (ulagichlar va korpuslar) ishlab chiqaradi va zavodsiz kompaniyalar uchun yuqori texnologiyali mahsulotlarni yigʻadi, bu esa oʻz navbatida mahsulotlarni ishlab chiqadi va sotadi^[1]. Bu kompyuter komponentlarini ishlab chiqaruvchi oʻnta yirik kompaniyalardan biridir. 1974-yilda tashkil etilganidan beri kompaniyani Terri Gou boshqarib keladi, u ham uning eng yirik aksiyadoridir.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kompaniya Terri Gou tomonidan 1974-yilda Taypeyning Tucheng sanoat zonasida tashkil etilgan. Dastlab u televizorlar uchun plastik qismlar ishlab chiqargan va Hon Hai Plastics Corporation deb nomlangan. Keyingi yilning oʻzida mahsulot assortimenti kengayib, nomi Hon Xay Industrial Corporation deb oʻzgartirildi. 1970-yillarning oxirida AQSH va Yevropadagi kompyuter kompaniyalari xarajatlarni kamaytirish uchun ishlab chiqarishni Osiyo mamlakatlariga, xususan, Tayvanga koʻchirishni boshladilar va Gou oʻz kompaniyasini kompyuter komponentlarini ishlab chiqarishga subpudrat qilishga qaror qildi. 1988-yilda Xon Xay Xitoyda zavod ochgan birinchi Tayvan kompaniyasi boʻldi (Tayvanda ish haqi ortib bordi va shunga mos ravishda mahsulotlarning raqobatbardoshligi pasaydi). 1991-yilda kompaniya oʻz aksiyalarini Tayvan fond birjasiga joylashtirish orqali birjaga chiqdi, Gou esa 25 % ulushini saqlab qoldi. Aksiyalarni joylashtirishdan tushgan mablagʻlar Xon Xayning xalqaro kengayishiga sarflandi - 1993-yilda Xitoyda Shenchjen va Kunshanda yana ikkita zavod ochildi. 1994-yilda Foxconn AQSH va Yaponiyada ilmiy-tadqiqot markazlarini ochdi. 1996-yilda kompaniya shaxsiy kompyuterlar uchun korpuslar ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻydi va keyingi yili Foxconn bu sohada jahon yetakchilaridan biriga aylandi, mijozlari IBM, Dell, Apple va Compaq kabi kompaniyalar edi. 1998-yilda Foxconn Buyuk Britaniyada, 1999-yilda AQSH va Irlandiyada zavodlarini ochdi. 2000-yilda Chexiyada Apple kompyuterlari uchun korpuslar ishlab chiqaradigan zavod ochildi, kompaniya Puerto-Rikoda Intel elektron plata zavodini ham sotib oldi va Sony uchun PlayStation 2 oʻyin konsollarini yigʻishni boshladi. 2001-yilda mobil telefonlar uchun butlovchi qismlar ishlab chiqarish boshlandi, 2003-yilda Meksikadagi Motorola zavodi sotib olindi^[2].

2006-yilda Xon Xay Gonkongda joylashgan Premier Image Technology Corporation kompaniyasini oldi. 2007-yilda Chexiya, Vengriya, Meksika, Braziliya, Hindiston va Vetnamda yangi Foxconn zavodlari paydo boʻldi.

2016-yilda Foxconn Sharpning 66% aksiyalarini 388,8 milliard iyenaga (3,47 milliard dollar) sotib oldi.

Faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Foxconn quyidagi mashhur mahsulotlarni ishlab chiqaradi:

Canon kameralari;
Sony uchun PlayStation 3 va PlayStation 4 oʻyin konsollari; Nintendo uchun Wii va Switch ; Microsoft uchun Xbox 360;
Xiaomi, OnePlus, ~~Huawei~~, HMD Global korporatsiyalari uchun smartfonlar (Nokia brendi ostida);
Amazon.com (Kindle), Barnes & Noble (Nook) va PocketBook International uchun elektron kitoblar;
Apple korporatsiyasi uchun iPhone, iPad, MacBook, iPod;
Intel korporatsiyasi uchun ona plata ;
Cisco uchun uskunalar;
AQSHning Dell va Hewlett-Packard firmalari uchun turli buyurtmalarni bajaradi.

Bundan tashqari, kompaniya oʻzining Foxconn brendi ostida ona platalar, korpuslar va nettoplar ishlab chiqaradi.

Daromadlarni geografik taqsimlash boʻyicha Yevropa (2016-yildagi 4,36 trillion NT dollaridan 1,45 trillion NT dollari) va AQShH (1,37 trillion NT dollari) yetakchi oʻrinlarda turadi; keyingi oʻrinlarda Singapur (374 milliard dollar), Xitoy (319 milliard dollar), Yaponiya (125 milliard dollar); ichki bozor daromadning 1% dan kamrogʻini (32 milliard NT$) tashkil etadi.

Gonkongda joylashgan “Talabalar va olimlar korporativ notoʻgʻri xatti-harakatlarga qarshi” notijorat tashkiloti Foxconn oʻz xodimlariga qanday munosabatda boʻlishi haqida bir qator tanqidiy hisobotlarni eʼlon qildi. Tashkilot adolatli mehnat uyushmasining 2012-yildagi auditiga qaraganda ancha yomonroq sharoitlarni topdi, ammo respondentlarning ancha kam soniga tayangan - 100 dan 170 gacha edi. 2012-yilgi Adolatli mehnat uyushmasi auditi Foxconn kompaniyasining 35 000 xodimi bilan suhbatlarga asoslangan.

kirish va chiqish konnektorlari;
ona platalar uchun ulagichlar (protsessorlar, xotira modullari, video kartalar);
adapterlar va ajratkichlar;
mahalliy tarmoqlar va kompyuterning tashqi qurilmalari uchun kabellar;
optik tolali kabellar va ularga ulagichlar;
oʻrnatilgan mikrosxemalarga ega ulagichlar;
metall va plastmassadan tayyorlangan tizim bloklari, radiatorlar va boshqa nozik komponentlar uchun korpuslar;
xotira kartalarini yigʻish;
mobil telefonlarni yigʻish, simli va simsiz mahalliy tarmoqlar uchun uskunalar.

2016-yilda ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflangan mablagʻ 52 milliard NT dollarini (1,7 milliard dollar) tashkil etdi.

Kompaniyaning Tayvandagi xodimlari soni 2015-yilda 830 ming kishini, 2016-yilda 727 ming kishini, 2017-yilning birinchi choragi yakunida 618 ming kishini tashkil etdi ; Shunday qilib, kompaniya xodimlar sonini tubdan qisqartirgan holda ishlab chiqarishni avtomatlashtirishni amalga oshiradi. Ishlab chiqarish quvvatining katta qismi Xitoyda, xususan, Shenchjen shahri chekkasida, taxminan 3 km² maydonga ega butun “Fokskonn shahri” mavjud, jumladan, 9 ta zavod, yotoqxona, 4 ta suzish havzasi, oʻt oʻchirish stansiyasi va oʻz telekanali. Foxconn zavodlari Braziliya, Meksika, AQSH, Turkiya, Chexiya va boshqa mamlakatlarda ham mavjud.

Tayvanning Hon Hai Precision Industry (Foxconn savdo brendi) 2020-yilning toʻrtinchi choragini 1,61 milliard dollar sof foyda bilan yakunladi, bu 2019-yilning oxirgi choragidan 4 foizga kam.^[3]

Moliyaviy koʻrsatkichlar milliard Yangi Tayvan dollari^[4]
Yil	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
Aylanmasi	1473	1421	2313	2773	3905	3952	4213	4482	4359
Sof foyda	55.13	75.69	77.15	81.59	91.67	107.3	132.5	150.2	151.4
Aktivlar	648,7	833.5	1182	1528	2050	2312	2463	2308	2592
Kapital	361.2	439.9	480.6	577.8	680.9	805.9	984.7	1060	1134

Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ish sharoitlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kompaniyaning fabrikalarida yomon ish sharoitlari borligi haqidagi ayblovlar bir necha bor aytilgan. Yangiliklar byulletenlarida tartibsiz ish vaqti, tayvanlik hamkasblar tomonidan xitoylik ishchilarga nisbatan kamsitishlar va kompaniya ichida biznes aloqalarining yoʻqligi haqida xabar berilgan. Apple kompaniyasining 2007-yildagi tekshiruvi Foxconn koʻp hollarda qonunga rioya qilganligini aniqlagan boʻlsa-da, bir nechta ayblovlar tasdiqlangan.

Xavotir 2012-yil boshida The New York Times gazetasida chop etilgan hikoya bilan koʻtarildi. Maqolada keltirilgan ayrim ayblovlar Apple kompaniyasi talabiga binoan Fair Mehnat uyushmasi tomonidan oʻtkazilgan audit davomida oʻz tasdigʻini topdi. Ishchilarga doimiy ravishda qoʻshimcha ish haqi toʻlanmaganligi, shuningdek, yuqori darajadagi sanoat jarohatlari aniqlangan.

Gonkongda joylashgan “Talabalar va olimlar korporativ notoʻgʻri xatti-harakatlarga qarshi” notijorat tashkiloti Foxconn oʻz xodimlariga qanday munosabatda boʻlishi haqida bir qator tanqidiy hisobotlarni eʼlon qildi. Tashkilot adolatli mehnat uyushmasining 2012-yildagi auditiga qaraganda ancha yomonroq sharoitlarni topdi, ammo respondentlarning ancha kam soniga tayangan - 100 dan 170 gacha. 2012-yilgi Adolatli mehnat uyushmasi auditi Foxconn kompaniyasining 35 000 xodimi bilan suhbatlarga asoslangan.

2012-yil sentabr oyida Shansi provinsiyasining Tayyuan shahridagi ishchilar yotoqxonalaridagi mushtlashuv 2000 kishi ishtirokidagi tartibsizlikka aylanib ketdi. Gʻalayonlar qoʻriqchilar yordamida bostirildi.

2012-yil oktabr oyida kompaniya 14 yoshli bolalar Shandong provinsiyasining Yantay shahridagi zavodda bir muncha vaqt ishlaganini tan oldi, biroq bu ishchilar stajirovka dasturida qatnashayotganini ta’kidladi. Xitoyda qonun fuqarolarga 16 yoshga toʻlganidan keyin ishlashga ruxsat beradi.

Aksiyadorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Terri Gou - 9.36%;
Terri Gou Trust Gʻaznachilik hisobi - 2.89%;
Singapur hukumati - 1,91%;
Saudiya Arabistoni Markaziy banki - 1,83%;
Hong Hai Precision Industry Co., Ltd. - 1,59;
<a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/The_Vanguard_Group" rel="mw:ExtLink" title="The Vanguard Group" class="cx-link" data-linkid="270">Sanskrit Vanguard Emerging Markets Equity Index Fund</a> - 1,39%;
Norvegiya Markaziy banki - 1,33%;
STICHTING Depozitariy APG - 1.07%;
Vanguard Total International Stock Index Fund - 1.06%;
Fidelity Puritan Trust: Fidelity arzon narxlardagi qimmatli qogʻozlar fondi - 1.05%.

Shoʻba kompaniyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Foxconn (Far East) Limited - bu Xitoy, Gonkong, Yevropa va Amerikadagi kompaniyalar uchun investitsiya xoldingi; kompyuter komponentlarini ishlab chiqish, ishlab chiqarish va sotish;
Foxconn Holding Ltd. — Osiyo-Tinch okeani mintaqasi va Amerika kompaniyalari uchun investitsiya xoldingi;
Hyield Venture Capital Co., Ltd. — avtomobil elektr simlari va elektronika ishlab chiqaruvchi korxonalarga venchur investitsiyalarni amalga oshiradi;
Bao Shin International Investment Co., Ltd. — Tayvan sanoat uskunalari kompaniyalariga investitsiyalar;
Hong Yuan International Investment Co., Ltd. — Tayvan sanoat uskunalari kompaniyalariga investitsiyalar;
Hong Chi International Investment Co., Ltd. — Tayvan dasturiy taʼminot ishlab chiqish kompaniyalariga investitsiyalar;
Lin Yih International Investment Co., Ltd. — elektron butlovchi qismlarni ishlab chiqarish uchun Tayvan kompaniyalariga investitsiyalar;
Hong Hai/Foxconn California MChJ. va Hong Hai/Foxconn Texas MChJ. – AQShda logistika xizmatlari;
Ambit International Ltd. — Xitoyda quvvat manbalari va tarmoq kabellarini ishlab chiqaruvchi kompaniyalar uchun investitsiya xoldingi;
Foxconn Singapore (Pte) Ltd. - Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi savdo kompaniyasi;
Foxconn International Inc. - Qoʻshma Shtatlarda patent olish uchun arizalar topshirish;
Altus Technology Inc. - lizing xizmatlarini ko'rsatadi;
Premier Image Technology Co., Ltd. (Gonkong) - Xitoyda kameralar ishlab chiqaruvchi kompaniyalar uchun investitsiya xoldingi;
Foxconn S.A. B.V. — Rossiyada mahsulot sotuvchi kompaniyalar uchun investitsiya xoldingi;
Margini Holdings Limited - Vetnam va Braziliyadagi eksport va marketing kompaniyalari uchun investitsiya xoldingi;
Jin Ji City Trading Co., Ltd. (Gonkong) - robotlar, sanoat uskunalari va butlovchi qismlarni ishlab chiqaruvchi kompaniyalar uchun investitsiya xoldingi;
Foxconn Holdings BV (Niderlandiya) – Yevropa kompaniyalari uchun investitsiya xoldingi;
Syntrend Creative Park Co., Ltd. – orgtexnika vositalarining chakana savdosi, dasturiy ta’minot ishlab chiqish;
Perobot Co., Ltd. – robotlarni sotish va ijaraga berish, shuningdek, ularga xizmat koʻrsatish;
FIH Mobile Nokia brendi ostida HMD Global uchun mobil qurilmalar ishlab chiqaruvchisi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Jess Macy Yu. „Asian tech shares boosted by Apple's robust earnings“ (en). Reuters (2017-yil 2-avgust). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-avgust.
↑ „Hon Hai Precision Industry Co., Ltd. History“ (en). International Directory of Company Histories, Vol.59. St. James Press (2004). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 31-iyul.
↑ „Foxconn отчиталась хуже прогнозов аналитиков“ (ru). Коммерсантъ (2021-yil 30-mart). 2021-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-mart.
↑ „Annual Report 2012“ (en). Foxconn Electronics Inc.. 2013-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-avgust.

5. Jess Macy Yu. „Asian tech shares boosted by Apple's robust earnings“ (en). Reuters (2-avgust 2017-yil). 8-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-avgust 2017-yil.

6. Кто больше — РЖД, Пентагон или McDonald’s? // Би-би-си „Hon Hai Precision Industry Co., Ltd. History“ (en). International Directory of Company Histories, Vol.59. St. James Press (2004). 8-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-iyul 2017-yil.

7. The Forbidden City of Terry Gou , The Wall Street Journal, 11 August 2007(ingl.)

8. „Тайваньская Hon Hai покупает 66% акций Sharp за $3,5 млрд“, ТАСС (30-mart 2016-yil). Qaraldi: 30-mart 2016-yil.

9. «Front Company and OEM for Amazon Kindle is…», CrunchGear, 19 November 2007 (ingl.)

10. For report relying on 100 worker informants, see «WORKERS AS MACHINES: MILITARY MANAGEMENT IN FOXCONN». Students and Scholars Against Corporate Misbehavior. 13 Oct 2010. Retrieved June 24, 2012.↵↵For report relying on 170 worker informants, see «FOXCONN AND APPLE FAIL TO FULFILL PROMISES: PREDICAMENTS OF WORKERS AFTER THE SUICIDES». Students and Scholars Against Corporate Misbehavior. 6 May 2011. Retrieved June 24, 2012.

11. „Annual Report 2012“ (en). Foxconn Electronics Inc.. 15-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-avgust 2017-yil.

12. «Foxconn called to account for another employee suicide»// WantChinaTimes.com, 26 November 2011

[reuters-1] Jess Macy Yu. „Asian tech shares boosted by Apple's robust earnings“ (en). Reuters (2017-yil 2-avgust). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-avgust.

[funding-2] „Hon Hai Precision Industry Co., Ltd. History“ (en). International Directory of Company Histories, Vol.59. St. James Press (2004). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 31-iyul.

[3] „Foxconn отчиталась хуже прогнозов аналитиков“ (ru). Коммерсантъ (2021-yil 30-mart). 2021-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-mart.

[4] „Annual Report 2012“ (en). Foxconn Electronics Inc.. 2013-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-avgust.

[1]

[2]

[3]

[4]