Goʻsht

Goʻsht — qimmatli oziq-ovqat mahsuloti; soʻyilgan hayvon nimtasi yoki nimtasining bir qismi. Goʻsht inson isteʼmol qiladigan oziq-ovqatdagi oqsilning asosiy manbai hisoblanadi. Goʻshtning tuzilishi va taʼmi, sifatlari hayvonlar turi, zoti, jinsi, yoshi, boqish va saqlash sharoitlariga bogʻliq. Hayvonlarning turiga qarab, mol (qoramol), qoʻy, ot goʻshti va boshqalarga ajratiladi. Qoramol, qoʻy, echki Goʻshtni sifati va semizligiga qarab birinchi va ikkinchi toifalarga boʻlinadi.

Odamlar tomonidan isteʼmol qilinadigan go'shtning asosiy qismi qushxonalarda hayvonlarni so'yish orqali ishlab chiqariladi. Oziq-ovqat uchun hayvonlarning go'shti ishlatiladi (yovvoyi katta va kichik sutemizuvchilar, sudraluvchilar, amfibiyalar va boshqalar). Dunyoning turli oshxonalarida turli hayvonlarning go'shti ishlatiladi. Bu, asosan, zotlar va oshxona an'analarining mavjudligiga bog'liq.

Go'shtni "Sun'iy go'sht" usulida etishtirish imkoniyati ko'rib chiqilmoqda.

Goʻsht tarkibi va xossalari

Goʻsht mushak toʻqimalarining kimyoviy tarkibi: suv 72-75%, oqsil 18-22%, yogʻ va yogʻsimon moddalar 0,5-3,5%, azotli ekstrativ moddalar 1-1,7%, uglevodlar 0,7-1,4%, mineral moddalar 0,8-1,8%. Go'shtning sifat jihatdan eng muhim qismi mushak toʻqimalari hisoblanadi. Goʻshtda uning miqdori 40-70% ga boradi. Mushaklar oqsillarida hayotiy zarur aminokislotalar bor. Mushak tolalaridagi mioglobin oqsili Go'shtga qizil tus beradi. Goʻshtning isteʼmol qilinadigan qismining mineral tarkibi (mg%): fosfor 180-230, kaliy 200-300, kalsiy 7-15, magniy 17-25, temir 1,5-3,0 va boshqa Goʻsht tarkibida yana turli xil kislotalar, vitaminlar (RR, V, V2, Ye va boshqalar) boʻladi. Goʻshtning saqlanish muddatini uzaytirish uchun muzlatiladi, tuzlanadi, dudlanadi (qarang Goʻsht sanoati).

Mushak to'qimalariga qo'shimcha ravishda, go'shtga biriktiruvchi toʻqima, yogʻ toʻqimasi va oz miqdorda nerv to'qimalari kiradi. Go'shtning ozuqaviy qiymati uning tarkibidagi muhim aminokislotalar (valin, leysin, izoleytsin, lizin, metionin, treonin, triptofan, fenilalanin) va muhim ko'p to'yinmagan yog' kislotalar, lipidlar va oqsillar bilan belgilanadi. Inson tanasiga mikroelementlar va vitaminlar go'shtni iste'mol qilishi bilan kiradi. Go'sht tarkibidagi ekstraktiv moddalar ovqatning ta'mini yaxshilaydi, ishtahani qo'zg'atadi va ovqat hazm qilish bezlari sekretsiyasini kuchaytiradi.

Jadval 1. Har xil turdagi hayvonlarning go'shti tarkibidagi moddalar

Mahsulot	Suv, %	Oqsil, %	Yog', %	Minerallar, %
Qo'y go'shti 1-toifa	67,6	16,3	15,3	0,8
Quyon go'shti	67	20,5	4	0,9
Buffalo go'shti	66,8	19,0	13,2	1,0
Mol go'shti	67,7	18,9	12,4	1,0
Qazi	69,6	19,5	9,9	1,0
Kiyik go'shti	71,0	19,5	8,5	1,0
Cho'chqa go'shti (bekon) 1-toifa	54,8	16,4	27,8	1,0
Cho'chqa go'shti (go'sht) 2-toifa	51,6	14,6	33,0	0,8
Buzoq go'shti 1-toifa	78,0	19,7	1,2	1,1
Tuya go'shti	70,7	18,9	9,4	1,0

Go'sht turlari

Quyidagi ro'yxat turli madaniyatlarda iste'mol qilinadigan hayvonlarning go'shti turlarini o'z ichiga oladi: Sut emizuvchilar

• Uy sut emizuvchilarning go'shti:
  • Mol go'shti: sigir, qoʻtos.
  • Qo'y go'shti.
  • Cho'chqa go'shti.
  • Ot go'shti: ot.
  • Quyon go'shti.
  • Echki go'shti
  • Tuya go'shti.
  • It goʻshti.
  • Mushuk goʻshti.
• Yovvoyi sut emizuvchilarning go'shti:
  • Mol go'shti: bizon.
  • It goʻshti: tulki, bo'ri.
  • Mushuk goʻshti: sher, yo'lbars.
  • Ot go'shti: zebra.
  • Kemiruvchilar: quyon, pikas, kalamush, sugʻurlar, jayron, gvineya cho'chqasi, kapibara.
  • Xaltalilar: kenguru, opossumlar.
  • Maymunlar: gorilla, orangutan, shimpanze.
  • Tuyoqlilar:kiyik, los, jirafa, antilopalar, karkidonlar, fil.
• Qushlar: tovuq, o'rdak, g'oz, kurka, yovvoyi (kabutarlar, bedana, kaklik, Zarafshon qirgʻovuli, vudkok) va boshqalar.
• Sudralib yuruvchilar: toshbaqa, kaltakesaklar, ilonlar, iguanalar, timsohlar, alligatorlar.
• Suvda va quruqlikda yashovchilar: qurbaqa, baqa.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
• „Мясо“,Большая российская энциклопедия. Том 21, М., 2012 — 625 bet. 
• „Мясо“,Товарный словарь. Том 5. М.: Госторгиздат, 1958.