Dune (franshiza)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Dune

Franshiza logotip (Villeneuve films)
Muallif(lar) Frank Herbert
Birinchi asar Dune (1965)[lower-alpha 1] kombinatsiyasi
Bosma nashrlar
Kitob(lar)
  • The Illustrated Dune (1978)
  • The Dune Encyclopedia (1984)
  • The Making of Dune (1984)
  • The Dune Storybook (1984)
  • Songs of Muad'Dib (1992)
  • The Road to Dune (2005)
  • Tales of Dune (2011)
  • Tales of Dune: Expanded Edition (2017)
  • Sands of Dune (2022)
Roman(lar)
Komiks(lar)
  • Dune: The Official Comic Book (1984)
  • Marvel Comics Super Special #36: Dune (1985)
  • Dune (1985)
  • Dune: House Atreides (2020–2021)
  • Frank Herbert's Dune: The Graphic Novel, Book 1 (2020)
  • Dune: Blood of the Sardaukar (2021)
  • Dune: A Whisper of Caladan Seas (2021)
  • Frank Herbert's Dune: The Graphic Novel, 2-kitob: Muad'Dib (2022)
  • Dune: The Official Movie Graphic Novel (2022)
  • Dune: The Waters of Kanly (2022)
  • Dune: House Harkonnen (2023–hozir)
  • Dune: The Graphic Novel, Book 3: The Prophet (2024)
Filmlar va teleseriallar
Film(lar)
Teleserial(lar)
Oʻyinlar
Anʼanaviy oʻyin(lar)
Audio
Saundtrek(lar)
  • Dune (1984)
  • Dune: Spice Opera (o‘yin, 1992)
  • Frank Herbert's Dune (2000)
  • Emperor: Battle for Dune (2001)
  • Frank Herbert's Children of Dune (2003)
  • Dune (2021)
  • Dune: Part Two (2024)

Dune (shuningdek, Dune Chronicles nomi bilan ham mashhur) 1965-yili Frank Herbert[lower-alpha 1] tomonidan yozilgan Dune romaniga asoslanuvchi va yangi qismlar qoʻshiluvchi davomiy Amerika ilmiy-fantastik media franshizasidir. Dune, odatda, tarixdagi eng koʻp sotilgan ilmiy fantastika romani sifatida bahonalanadi[1][2]. Ushbu asar 1966-yilda eng yaxshi roman nominatsiyasida Nebula mukofoti va Hugo mukofotini qoʻlga kiritgan. Keyinchalik, 1984-yilgi filmga, 2000-yilgi televizion mini-serialga, 2021-yilda premyerasi boʻlib oʻtgan shu nomli film hamda 2024-yilda uning davomi sifatida chiqarilgan filmning ikkinchi qismiga moslashtirilgan. Herbert asarning besh qismli toʻplamini yozgan bo‘lib, ularning dastlabki ikkisi 2003-yili mini-serial sifatida ekranlashtirildi. Dune asosida stol oʻyinlari va bir qator videooʻyinlar ishlab chiqildi. 2009-yildan beri Dune romanlaridagi sayyoralarning nomlari Saturnning yoʻldoshi boʻlgan Titandagi tekisliklar va boshqa tuzilmalariga berilib kelinmoqda.

Frank Herbert 1986-yilda vafot etgan. F. Herbertning vafotidan oʻn yil oʻtgach, uning topilgan qoʻlyozmalari asosida 1999-yildan boshlab oʻgʻli Brian Herbert va ilmiy fantastik asarlar muallifi Kevin J. Anderson bir nechta prekvel romanlar toʻplamini hamda asl Dune qismlarini (2006-yilda „Hunters of Dune“ va 2007-yilda „Sandworms of Dune“) yakunlovchi ikki qismdan iborat asarini nashr ettirishdi.

Herbertning siyosiy, ilmiy va ijtimoiy-fantastik asarlari Dune universe yoki Duniverse nomi bilan tanilgan. Oʻn ming yillardan keyingi kelajak haqida hikoya qiluvchi ushbu asar barcha „fikrlash mashinalari“ni, jumladan kompyuterlar, robotlar va sunʼiy intellektni taqiqlagan sivilizatsiya haqida hikoya qiladi. Ushbu mashinalarning oʻrniga sivilizatsiya ilgʻor aqliy va jismoniy yumushlar, shuningdek, kompyuterlarni taqiqlashga rioya qiluvchi zamonaviy texnologiyalarni ishlab chiqadi. Quruq choʻl hududidan iborat boʻlgan Arrakis sayyorasida oʻsuvchi ziravorlar koinotdagi eng qimmatli manba boʻlib, imperiya uchun juda muhim ahamiyat kasb etgan.

Herbert asarlaridagi baʼzi atamalar va gʻoyalarning arab tilidagi soʻz va tushunchalarga oʻxshashligi uning asarlarida Yaqin Sharq taʼsirini yaqqol koʻrsatadi.

Muqaddima[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dune dostoni ming yillardan keyingi insoniyat kelajagi haqida hikoya qiladi. Yorugʻlik tezligidan tezkor sayohat rivojlanib, odamlar koʻplab olamlarni mustamlaka qila boshlashdi. Biroq, kompyuterlarga qarshi katta harakat har qanday turdagi „fikrlash mashinasi“ ning taqiqlanishiga olib keladi, ularni yaratuvchilar yoki ularga egalik qiluvchilar darhol oʻlim jazosiga mahkum etiladi. Garchi ushbu taqiqlar boʻlishiga qaramasdan, insoniyat texnologiyaning boshqa tarmoqlarini, jumladan, ekstrasensor idrok (ESP) va urush qurollarini rivojlantirishda davom etadi. Dastlabki kitob yaratilishida, insoniyat turli sayyoralarni nazorat qiluvchi bir necha Buyuk uylar tomonidan boshqariladigan Imperium nomli feodal Gallaktika imperiyani tuzdi. „Dune“ nomi bilan mashhur boʻlgan Arrakis sayyorasi asosiy qiziqishni uygʻotadi. Deyarli yogʻingarchiliksiz bu choʻl sayyorasi hayotni uzaytiruvchi maxsus ziravor, melanj topilishi mumkin boʻlgan yagona sayyoradir. Umrni uzaytirishdan tashqari, melanj insonning aqliy qobiliyatini oshiradi, shuningdek, mutatsiyaga uchragan Spacing Guild uchuvchilariga fazoda harakat qilish va sayyoralar orasidagi masofalarni bosib oʻtish imkonini beradi. Melanj ziravorlarini qoʻlga kiritish nafaqat Arrakisning ogʻir muhiti, balki choʻl qumlarida har qanday ritmik tovushlarga uygʻonuvchi ulkan qum qurtlari mavjudligi tufayli ham mushkul vazifadir. Arrakisni nazorat qilish, undagi oʻsimliklarini ishlab chiqarish va insoniyat taraqqiyotiga taʼsiri seriyalar orqali rivojlanayotgan ming yillik mojaroning markaziga aylanadi.

Syujeti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Insoniyatning uzoq kelajagidan oʻrin olgan Dune olami qariyb oʻn ming yillik (jami taxmina 15 000 yil) tarixga ega boʻlib, siyosiy, ijtimoiy va diniy tuzilma hamda texnologiyadagi sezilarli oʻzgarishlarni qamrab oladi. Dune olamida yaratilgan ijodiy ishlar beshta umumiy vaqt davriga toʻgʻri keladi, deyish mumkin. Bular quyidagicha:

  • The Butlerian Jihad
    • Legends of Dune prekvel trilogiyasi (2002–2004; Brian Herbert and Kevin J. Anderson)
    • Great Schools of Dune trilogiyasi (2012–2016; Brian Gerbert va Anderson)
  • The Corrino-led Imperium
    • Prelude to Dune prekvel trilogiyasi (1999–2001; Brayan Gerbert va Anderson)
    • Heroes of Dune seriyasi (2008–2023; Brayan Gerbert va Anderson)
    • The Caladan Trilogy (2020–2022; Brayan Gerbert va Anderson)
  • The rise of the Atreides
    • Dune (1965)
    • Dune Mesiah (1969)
    • Children of Dune (1976; Frank Gerbert)
    • Heroes of Dune seriyasi (2008–2023; Brayan Gerbert va Anderson)
  • The reign and fall of the God Emperor
    • God Emperor of Dune (1981; Frank Gerbert)
  • The return from the Scattering
    • Heretics of Dune (1984; Frank Gerbert)
    • Chapterhouse: Dune (1985; Frank Gerbert)
    • Hunters of Dune (2006; Brayan Gerbert va Anderson)
    • Sandworms of Dune (2007; Brayan Gerbert va Anderson)

The Butlerian Jihad[tahrir | manbasini tahrirlash]

The Butlerian Jihad 11 000 yildan keyingi kelajakda [3] (Dune voqealaridan 10 000 yil oldin) sodir boʻladigan mojaro boʻlib, bu „kompyuterlar, fikrlash mashinalar va ongli robotlar“ ning deyarli barcha shakllarini butunlay yoʻq qilishga qaratilgan[4]. Inson ongiga oʻxshagan mashina yasamaslik taqiqi bilan hatto eng oddiy fikrlash mashinalarini yaratish ham taqiqlangan va tabu qilingan [4], bu esaDune seriyasidagi insoniyatning ijtimoiy-siyosiy va texnologik rivojlanishiga katta taʼsir koʻrsatadi[5]. Gerbert romanlarida bir necha bor Jihodga ishora qiladi, lekin mojaroning sabablari va mohiyatini qanday tasavvur qilgani haqida batafsil maʼlumot bermaydi[6]. Tanqidiy tahlillar koʻpincha bu atamani Samuel Butler va uning 1863-yildagi barcha ilgʻor mashinalarni yoʻq qilishni yoqlovchi „Darwin among the Machines“ inshosi bilan bogʻlaydi[7].

Gerbertning God Emperor of Dune (1981) asarida Leto II Atreides jihod odamlar tomonidan boshlangan yarim diniy ijtimoiy qoʻzgʻolon boʻlganligini koʻrsatadi, ular oʻzlarini mashinalar tomonidan qanchalik nazorat va boshqarilib kelinayotganlaridan jirkanadilar[8]. Ushbu texnologik burilish universal Orange Catholic Bible yaratilishiga va Gerbert seriyasi boshlanishidan oldingi 10 000 yildan ortiq davom etadigan yangi feodal pangalaktik imperiyaning yuksalishiga olib keladi[9][10]. Bir qancha maxfiy jamiyatlar ham rivojlanadi, ularda yevgenika dasturlari, intensiv aqliy va jismoniy tayyorgarlik va farmatsevtika takomillashuvi yordamida insonning koʻnikmalarini hayratlanarli darajada oshirish mumkin[9]. Dune Messiah (1969) keltirilganidek, Pol Atreides muhtaram Gaius Xelen Mohiam bilan muzokaralar olib borganida, Polning oʻz turmush oʻrtogʻini sunʼiy urugʻlantirish yordamida homilador qilish haqidagi taklifidan dahshatga tushgan[11].

Gerbert 1986-yil vafot etgach[12][13] The Butlerian Jihad voqealari haqidagi tasavvurini oʻrganilmasdan, ochiq qoldi[6]. Brayan Gerbert va Kevin J. Anderson tomonidan yozilgan Legends of Dune trilogiyasi (2002–2004) „Jihod“ni odamlar va ular yaratgan insoniyatni deyarli yoʻq qiladigan sunʼiy intellekt mashinalar oʻrtasidagi urush sifatida taqdim etadi. Serialda insoniyat butunlay xotirjam va fikrlash mashinalariga qaram boʻlib qolganligini tushuntiriladi. Bu zaiflikni tan olgan holda, oʻzlarini titanlar deb ataydigan bir guruh ambitsiyali, jangari odamlar butun koinot ustidan nazoratni qoʻlga kiritish uchun mashina razvedkasiga keng tarqalgan tayanchdan foydalanadilar. Ularning hukmronligi bir asr davom etadi. Oxir-oqibat, ular juda koʻp kirish huquqi va kuch bergan Omnius AI dasturi Titanlarning oʻzidan nazoratni tortib oladi[6]. Inson hayotida hech qanday qadr-qimmat koʻrmagan holda, fikrlash mashinalari, jumladan, robot askarlar qoʻshinlari va boshqa tajovuzkor mashinalar – 900 yil davomida, yaʼni jihod avj olmaguncha, koinotdagi deyarli butun insoniyat ustidan hukmronlik qiladi va ularni qulga aylantiradi[6]. Mashinalarga qarshi bu salib yurishi qariyb bir asr davom etadi, koʻplab insonlar halok boʻladi, lekin oxir-oqibat insoniyat gʻalabasi bilan yakunlanadi.

Oltin sher-Korrino uyining ramzi.

The rise of the Atreides[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atreides „yashil va qora bayroq“, „guidon vimponi“ koʻrinishida.
Qizil kalxat House Atreides ramzi hisoblanadi.

Frank Gerbertning 1965-yildagi "Dune" asari gersog Leto Atreides xavfli vaziyatga tushib qolishi bilan boshlanadi. 81-Padishah imperatori Shaddam IV uni Dune nomi bilan mashhur melanjining yagona manbai boʻlgan Arrakis choʻl sayyorasini boshqarishga tayinlaydi[14]. Atreides uyi uchun moliyaviy daromadlar Arrakis choʻlining yuzasidan melanj qazib olish qimmat va xavfli ish boʻlganligi hamda ularni himoya qiluvchi ulkan qum qurtlarining doimiy tahdidi va xiyonatkor muhit tufayli kamayadi. Bundan tashqari, Leto Shaddam Atreidesning kuchayib borayotgani va taʼsiridan tahdid solib, uni tuzoqqa tushirganini biladi. Oʻzidan oldingi yovuz baron Vladimir Xarkonnenning ishlab chiqarish hajmini bajarmaslik yoki oshirib yuborish ziravorlar daromadiga tayanadigan CHOAMdagi Atreides uyining pozitsiyasiga salbiy taʼsir qiladi. [9] Bundan tashqari, Arrakisda Atreideslarning mavjudligi Atreides uyi va Harkonnen xonadoni oʻrtasida uzoq davom etayotgan qotillar urushini qoʻzgʻatadi, bu janjal 10 000 yil oldin, Atreideslar Butlerian jihodidan keyin qoʻrqoqlik uchun haydab yuborilgan Harkonnendan keyin boshlangan. [15] [16]

Brayan Gerbert va Kevin J. Andersonning Dune qahramonlari seriyasi (2008–2009) Dune: House Corrino (2001) va Dune: The Duke of Caladan (2020), Dune (1965) va Dune Messiah (1969) va Dune Messiah va Children of Dune (1976) oʻrtasida sodir boʻlgan asosiy voqealar haqida hikoya qiladi.

The reign and fall of the God Emperor[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moviy griffin – Harkonnen uyining ramzi.

Brayan Gerbert va Kevin J. Anderson tomonidan yaratilgan Hunters of Dune (2006) va Sandworms of Dune (2007) filmlari asl seriyani yakunlaydi va Heretics of Dune bilan boshlangan hikoyalarni yakunlaydi.

Ishlab chiqish va nashr etish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dune 1966-yilda „Eng yaxshi roman“ uchun „Nebula“ mukofotini, 1966-yilda esa Gyugo mukofotini qoʻlga kiritdi[17][18]. Roman oʻnlab tillarga tarjima qilingan va deyarli 20 million nusxada sotilgan[19]. Dune muntazam ravishda dunyodagi eng koʻp sotilgan ilmiy fantastika romanlaridan biri sifatida tilga olinadi[1][2].

1978-yilda Berkley Books Dunening birinchi nashri uchun muqova rasmini yaratgan va analog seriyalarni tasvirlagan Jon Schoenherr tomonidan 33 ta oq-qora eskiz va sakkizta toʻliq rangli rasmlardan iborat Dune va Children of Dune seriyalarini nashr etildi[20]. Gerbert 1980-yilda Schoenherr rasmlarni yaratishdan oldin bilan gaplashmagan boʻlsa-da, muallif sanʼat asari uning xayoliy mavzulari, jumladan, qum qurtlari, baron Xarkonnen va Sardaukarni tasavvur qilganidek tasvirlaganidan hayratda qolgan[21].

Qisqa hikoyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frank Gerbert 1985-yilda Dune va Dune Messiah voqealari tasvirlangan „The Road to Dune“ nomli qisqa hikoyalar yaratdi. Gerbertning "Eye" qisqa hikoyalar toʻplami nashr ettirilgan boʻlib, bu asar Arrakisga ziyoratchilar uchun qoʻllanma shaklida yaratilgan. Ushbu asar romanlarda keltirilgan baʼzi qurilmalar va personajlarning tasvirlarini (taʼriflari bilan) oʻz ichiga oladi[22].

Din[tahrir | manbasini tahrirlash]

Brian Herbertning taʼkidlashicha, otasi Frank Herbert asarlarida turli dinlarning elementlarini, jumladan, buddizm, tasavvuf va boshqa islomiy eʼtiqod tizimlari, katolik, protestantlik, iudaizm va hinduizmni mujassamlashtirgan[23]. Uning qoʻshimcha qilishicha, F.Herbertning „diniy eʼtiqodlar qiziqarli shakllarga birlashgan“ xayoliy kelajagi muallifning har biri „yagona vahiy“ga ega boʻlgan dinlar oʻrtasidagi tortishuvlarni bartaraf etish yechimini ifodalaydi[23]. Frank Gerbertning yozishicha, texnologiyani tozalash Butlerian jihodidan soʻng Bene Gesserit „eng qadimiy eʼtiqodlarning buyuk sirlarini saqlaydigan“ Azhar kitobini tuzgan. [24] Koʻp oʻtmay, ekumenik kengash koinotdagi asosiy pravoslav diniy matnga aylanadigan apelsin katolik Injil tomonidan belgilangan sinkretik dinni yaratdi. [24] Uning nomi protestantizm (toʻq sariq tartib) va katoliklikning birlashishini koʻrsatadi. [25] [26] Gerbert Dune lugʻatida shunday yozadi:

Koinotdagi xronologiya bo'yicha[27]
Nomi Yili
"Dune: Hunting Harkonnens" 2002
Dune: The Butlerian Jihad 2002
"Dune: Whipping Mek" 2003
Dune: The Machine Crusade 2003
"Dune: The Faces of a Martyr" 2004
Dune: The Battle of Corrin 2004
Sisterhood of Dune 2012
Mentats of Dune 2014
"Dune: Red Plague" 2016
Navigators of Dune 2016
"Dune: Imperial Court" 2022
"Dune: The Edge of a Crysknife" 2022
Dune: House Atreides 1999
Dune: House Harkonnen 2000
Dune: House Corrino 2001
Paul of Dune (Part II) 2008
"Dune: Wedding Silk" (Paul of Dune II qismidagi 4 va 6-bo'limlar orasidagi to'plam) 2011
Paul of Dune (IV & VI qismlar) 2008
The Winds of Dune 2009
Dune: The Duke of Caladan 2020
Dune: The Lady of Caladan 2021
Dune: The Heir of Caladan 2022
Dune (1-kitob: Dune) 1963–1964
"Dune: Blood of the Sardaukar" 2019
"Dune: A Whisper of Caladan Seas" 2001
Dune (2-kitob: Muad'Dib) 1965
"Dune: The Waters of Kanly" 2017
Dune (3-kitob: The Prophet) 1965
Paul of Dune (I, III, V, & VII qismlar) 2008
The Winds of Dune 2009
"The Road to Dune" 1985
Dune Messiah 1969
The Winds of Dune 2009
Children of Dune 1976
God Emperor of Dune 1981
Heretics of Dune 1984
Chapterhouse: Dune 1985
"Dune: Sea Child" 2006
Hunters of Dune 2006
"Dune: Treasure in the Sand" 2006
Sandworms of Dune 2007

Gerbertning romanlari va lotin asarlarining siyosiy, ilmiy va ijtimoiy fantastika muhiti Dune olami yoki Duniverse nomi bilan tanilgan. [28] [29] [30] Dune koʻplab romanlar, musiqa, filmlar, televidenie, oʻyinlar va komikslarni ilhomlantirgan holda keng taʼsirchan boʻlgan. [31] U barcha davrlarning eng buyuk va eng taʼsirli ilmiy-fantastik romanlaridan biri hisoblanadi, koʻplab zamonaviy ilmiy-fantastik asarlar, masalan, "Yulduzli urushlar" Dune tufayli. [32] Dune, shuningdek , „Star Trek“, "Riddik yilnomalari", "Qirol qotillari yilnomasi „ va “Futurama" kabi mashhur madaniyatning koʻplab boshqa asarlarida ham havola qilingan. [33] Dune Xayao Miyazakining mangasi va keyinchalik Nausicaä of the Wind (1982–1994) filmi uchun asosiy ilhom manbai sifatida tilga olingan. [34]

Boshqa ommaviy axborot vositalarida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filmlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Film AQSh chiqarilish sanasi Rejissor Ssenariy muallifi tomonidan ishlab chiqarilgan Tarqatish
Dune 1984 yil 14 dekabr Devid Linch Raffaella De Laurentis Universal rasmlar
Dune: Birinchi qism 22 oktyabr, 2021 yil Denis Villeneuve Jon Spayhts, Denis Villeneuve va Erik Rot Meri Parent, Denis Villeneuve, Cale Boyter va Joe Caracciolo Jr. Warner Bros. Rasmlari
Dune: Ikkinchi qism 2024 yil 1 mart Jon Spayhts va Denis Villeneuve Meri Ota, Keyl Boyter, Patrik Makkormik, Denis Vilnev va Tanya Lapointe

1973-yilda rejissyor va yozuvchi Alejandro Jodorovskiy oʻlimidan sal oldin 1973-yilda prodyuser Artur P. Jacobs asarning kinematografiyaga moslashuv yaratishga kirishdi. Jodorowsky, boshqalar qatori, Piter Gabrielga, baʼzi musiqalar uchun prog-rok guruhlari Pink Floyd va Magmaga, toʻplam va personaj dizayni uchun rassomlar HR Giger va Jan Jiroga, maxsus effektlar uchun Dan OʻBannonga murojaat qildi. Jodorovskiy bosh rolda Pol Atreides, Salvador Dali Shaddam IV, Padishah imperatori, Amanda Lir malika Irulan, Orson Uells baron Vladimir Xarkonnen, Gloriya Svonson Gay Xelen Mohiam, Dyuk Karradin rolida Jodorovskiyning oʻgʻli Brontis Jodorovskiyni ijro etgan. Leto Atreides, Jessika xonim rolida Jeraldin Chaplin, Dunkan Aydaxo rolida Alen Delon, Gurni Xollek rolida Erve Villexayz, Piter De Vris rolida Udo Kier va Feyd-Rauta rolida Mik Jagger suratga tushdi[35].

2008-yilda Paramount Pictures rejissyorlik qilish uchun Piter Berg boshchiligidagi Dune filmining yangi badiiy filmi ishlab chiqilayotganini eʼlon qildi[36]. Berg 2009-yil oktyabr oyida loyihani tark etdi[37] va rejissyor Per Morel bilan 2010-yil yanvarida shartnoma imzolandi[38]. Paramount 2011-yil mart oyida loyihani toʻxtatdi[39][40].

2016-yil noyabr oyida Legendary Entertainment Dune uchun film va televidenie huquqlarini sotib oldi[41][42]. Variety jurnali 2016-yil dekabr oyida Denis Villeneuve loyihani boshqarish boʻyicha muzokaralar olib borayotgani haqida xabar berdi[43], bu 2017-yil fevral oyida tasdiqlandi[44]. 2018-yil boshida Villneuve maqsadi romanni ikki qismli film seriyasiga moslashtirish ekanligi haqida taʼkidlab oʻtdi[45]. U 2018-yilning may oyida ssenariyning birinchi loyihasi tayyor boʻlgani haqida xabar berdi[46][47]. Villeneuve „Yulduzlar jangi haqidagi asosiy gʻoyalarning aksariyati Duneʼdan kelib chiqqan. Qaysidir maʼnoda, bu kattalar uchun“Yulduzlar jangi" deydi Villeneuve[48]. 2018-yil iyul oyida Brayan Gerbert ssenariyning soʻnggi loyihasi „ Dune“ romanining taxminan yarmini qamrab olganini tasdiqladi[49]. Timothée Chalamet Pol Atreides rolini ijro etish uchun tanlandi[50]. Greig Freyzer loyihaga kinematograf sifatida 2018-yil dekabr oyida qoʻshilgan[51]. 2018-yilning sentabrida Rebekka Fergyuson Jessika Atreides rolini oʻynash boʻyicha muzokaralar olib borayotgani xabar qilingandi[52]. 2019-yil yanvar oyida Deyv Bautista [53] va Stellan Skarsgård [54] mos ravishda Glossu Rabban va Vladimir Xarkonnen rolini ijro etish uchun tanlab olindi. Oʻsha oyning oxirida Sharlotta Rampling Reverend Mother Mohiam rolini[55], Oskar Isaak Dyuk Leto rolini[56], Zendaya Chani rolini[57], Xaver Bardemni Stilgar rolini ijro etgani xabar qilindi[58]. 2019-yil fevral oyida Josh Brolin Gurni Xollek rolini[59], Jeyson Momoa Dunkan Aydaxo rolini[60], Devid Dastmalchianni Piter De Vries rolini ijro etishdi[61]. Suratga olish ishlari 2019-yil 18-martda boshlangan va film Budapesht, Vengriya va Iordaniya shaharlarida suratga olingan[62]. Warner Bros. tomonidan tarqatilgan Villeneuveʼs Dune 2021-yil 22-oktabrda chiqarilgan[63] [64]. Dune tanqidiy va tijoriy muvaffaqiyatga erishdi va Legenda Picturesni oʻsha hafta ichida Dune: Ikkinchi qism davomini yaratishga olib keldi[65]. Film 2024-yil 1-martda premyera qilindi[66].

Televizion serial[tahrir | manbasini tahrirlash]

Serial Fasl Epizodlar Efir yuzini koʻrgan Kanal Asoslangan:
Ilk Soʻnggi
Frank Herbert's Dune 1 3 2000-yil 3-dekabr Sci Fi Channel Dune
Frank Herbert's Children of Dune 1 3 2003-yil 16-mart 2003-yil 26-mart Dune Messiah and Children of Dune
Dune: Prophecy 1 TBA 2024-yil oxirlarida TBA Max Original (inspired by Sisterhood of Dune)
Asosiy maqola: Frank Herbert's Dune, Frank Herbert's Children of Dune va Dune: Prophecy

2019-yil iyun oyida Legendary Television WarnerMedianing HBO Max striming xizmati uchun Dune: The Sisterhood spin-off teleserialini ishlab chiqarishi eʼlon qildi. Serialda Bene Gesseritga eʼtibor qaratilib, 2021-yilgi filmga prekvel sifatida xizmat qiladi. Villeneuve ssenariy muallifi Jon Spaihts va Brayan Gerbert bilan birgalikda ijrochi prodyuser sifatida ishlaydi[67]. U dastlab shou boshlovchisi boʻlgan boʻlsa-da, 2019-yil 5-noyabrda The Hollywood Reporter nashri Spaihts 2021-yilgi filmning davomiga koʻproq eʼtibor qaratish uchun bu lavozimdan ketgani haqida xabar berdi[68]. Serial 2023-yil noyabrida Dune: Prophecy nomini oldi[69].

Izohlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Analog Science Fiction & Fact seriyalari: Dune World (1963–64) va The Prophet of Dune (1965)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Touponce, William F. „Herbert's Reputation“,. Frank Herbert. Boston, Massachusetts: Twayne Publishers imprint, G. K. Hall & Co, 1988 — 119 bet. ISBN 0-8057-7514-5. „Locus ran a poll of readers on April 15, 1975 in which Dune 'was voted the all-time best science-fiction novel … It has sold over ten million copies in numerous editions.'“ 
  2. ↑ 2,0 2,1 „SCI FI Channel Auction to Benefit Reading Is Fundamental“ (2003-yil 18-mart). — „Since its debut in 1965, Frank Herbert's Dune has sold over 12 million copies worldwide, making it the best-selling science fiction novel of all time ... Frank Herbert's Dune saga is one of the greatest 20th Century contributions to literature.“. 2007-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-sentyabr.
  3. ↑ Herbert, Frank „Appendix II: The Religion of Dune“,. Dune, 1965. „Mankind's movement through deep space placed a unique stamp on religion during the one hundred and ten centuries that preceded the Butlerian Jihad.“ 
  4. ↑ 4,0 4,1 Herbert, Frank „Terminology of the Imperium: Jihad, Butlerian“,. Dune, 1965. „Jihad, Butlerian: (see also Great Revolt)—the crusade against computers, thinking machines, and conscious robots begun in 201 B.G. and concluded in 108 B.G. Its chief commandment remains in the O.C. Bible as 'Thou shalt not make a machine in the likeness of a human mind.'“ 
  5. ↑ Lorenzo. „History and Historical Effect in Frank Herbert's Dune“. Science Fiction Studies 311–325 (1992-yil noyabr). 2012-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 21-iyul.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 MacDonald. „Review: Dune: The Butlerian Jihad by Brian Herbert & Kevin J. Anderson“. SFCrowsnest.com (2009-yil 6-yanvar). 2013-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-mart.
  7. ↑ Hsu. „The Butlerian Jihad and 'Darwin among the Machines'“ (2016-yil 29-mart). 2019-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
  8. ↑ Herbert, Frank. God Emperor of Dune, 1981. „The target of the Jihad was a machine-attitude as much as the machines...Humans had set those machines to usurp our sense of beauty, our necessary selfdom out of which we make living judgments. Naturally, the machines were destroyed.“ 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Herbert, Frank. Dune, 1965. 
  10. ↑ Torkos. „Official site: Dune novels timeline“. BrianPHerbert.com (2006-yil 2-dekabr). 2012-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
  11. ↑ Herbert, Frank. Dune Messiah, 1969. 
  12. ↑ „Frank Herbert, author of sci-fi best sellers, dies“. Pittsburgh Post-Gazette (1986-yil 13-fevral). 2024-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 27-iyul.
  13. ↑ Snider. „Audiobook Review: Sandworms of Dune by Brian Herbert & Kevin J Anderson“. SciFiDimensions.com (2007-yil avgust). 2008-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 18-iyun.
  14. ↑ Michaud, Jon (July 12, 2013). „Dune Endures“. The New Yorker. August 22, 2015da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: August 18, 2015.
  15. ↑ Herbert, Frank. Appendix IV: The Almanak en-Ashraf (Selected Excerpts of the Noble Houses), 1965. „Vladimir Harkonnen...the direct-line male descendant of the Bashar Abulurd Harkonnen who was banished for cowardice after the Battle of Corrin.“ 
  16. ↑ Herbert, Frank. Dune, 1965. „The Baron cannot forget that Leto is a cousin of the royal blood—no matter what the distance—while the Harkonnen titles came out of the CHOAM pocketbook. But the poison in him, deep in his mind, is the knowledge that an Atreides had a Harkonnen banished for cowardice after the Battle of Corrin.“ 
  17. ↑ „1965 Nebula Awards“. The Nebula Awards. SFWA. 2021-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-mart.
  18. ↑ „The Hugo Awards: 1966“. World Science Fiction Society (2007-yil 26-iyul). 2019-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-mart.
  19. ↑ „Frank Herbert“. Macmillan. — „Today the novel is more popular than ever...It has been translated into dozens of languages and has sold almost 20 million copies“. 2016-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-aprel.
  20. ↑ Love. „Dune: The Most Important Science Fiction Art Ever“. Omni Reboot (2013-yil 16-avgust). 2014-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 31-oktyabr.
  21. ↑ Herbert. „Dune Genesis“. Omni (1980-yil iyul). 2012-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 31-oktyabr.
  22. ↑ Herbert, Frank „The Road to Dune“,. Eye, 1985. ISBN 0-425-08398-5. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Herbert, Frank „Afterword by Brian Herbert“,. Dune, Amazon Kindle, Penguin Group, 1965 — 873 bet. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Herbert, Frank „Appendix II: The Religion of Dune“,. Dune, 1965. 
  25. ↑ Herbert, Brian. Dreamer of Dune: The Biography of Frank Herbert (en). Macmillan, 2004-07-01 — 187 bet. ISBN 9780765306470. 
  26. ↑ Roberts, A.. The History of Science Fiction (en). Springer, 2005-11-28 — 235 bet. ISBN 9780230554658. 
  27. ↑ „Chronological Order of Dune Books“. DuneNovels.com (official website). 2022-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-noyabr.
  28. ↑ Evans, Clay. „Review: Exploring Frank Herbert's 'Duniverse'“. DailyCamera.com (2008-yil 14-mart). 2008-yil 19-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 19-mart.
  29. ↑ „Dune Remake Movie Explained: What to Know About the Classic Sci-Fi Novel“. IGN. 2020-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyul.
  30. ↑ Reader. „Frank Herbert's Dune: Science Fiction's Greatest Epic Fantasy Novel“ (en-US). Tor.com (2020-yil 13-yanvar). 2021-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.
  31. ↑ Roberts, Adam. Science Fiction. New York: Routledge, 2000 — 85–90 bet. ISBN 0-415-19204-8. 
  32. ↑ Kunzru, Hari. „Dune, 50 years on: how a science fiction novel changed the world“ (en-GB). The Guardian (2015-yil 3-iyul). 2019-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-fevral.
  33. ↑ Bardinelli. „Dune at 50: Pop Culture Is Hooked on Spice“. Barnes & Noble (2015-yil 30-aprel). 2020-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-aprel.
  34. ↑ McCarthy, Helen. Hayao Miyazaki Master of Japanese Animation. Stone Bridge Press, 1999 — 72–92 bet. ISBN 1880656418. 
  35. ↑ Jodorowsky. „Dune: Le Film Que Vous Ne Verrez Jamais (Dune: The Film You Will Never See)“. Métal Hurlant. DuneInfo.com (1985). 2011-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-fevral.
  36. ↑ Siegel. „Berg to direct Dune for Paramount“. Variety (2008-yil 18-mart). 2019-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-fevral.
  37. ↑ Roush. „Special Preview: El Guapo Spends A Day On A Navy Destroyer For Peter Berg's Battleship!“. LatinoReview.com (2009-yil 1-dekabr). 2017-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 5-yanvar.
  38. ↑ Sperling, Nicole (January 4, 2010). „Dune remake back on track with director Pierre Morel“. Entertainment Weekly. January 14, 2010da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: January 5, 2010.
  39. ↑ Reynolds, Simon. „Dune remake dropped by Paramount“. Digital Spy (2011-yil 23-mart). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 24-mart.
  40. ↑ Fleming. „Paramount ends 4 year attempt to turn Frank Herbert's Dune into film franchise“. Deadline Hollywood (2011-yil 22-mart). 2014-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 16-dekabr.
  41. ↑ Busch. „Legendary Acquires Frank Herbert's Classic Sci-Fi Novel Dune For Film And TV“. Deadline Hollywood (2016-yil 21-noyabr). 2016-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr.
  42. ↑ Kroll. „Legendary Lands Rights to Classic Sci-Fi Novel Dune“. Variety (2016-yil 21-noyabr). 2016-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-noyabr.
  43. ↑ Kroll. „Blade Runner 2049 Helmer Denis Villeneuve Eyed to Direct Dune Reboot“. Variety (2016-yil 21-dekabr). 2016-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-dekabr.
  44. ↑ Watters. „It's Official: The Dune Reboot Has Found Its Director“. Bleeding Cool (2017-yil 1-fevral). 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-fevral.
  45. ↑ Bui. „At Least Two Dune Films Are Being Planned by Denis Villeneuve“. /Film (2018-yil 9-mart). 2018-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-may.
  46. ↑ Bui, Hoai-Tran. „The First Draft of Denis Villeneuve's Dune is Done, Pre-Production Begins 'Soon'“. /Film (2018-yil 3-may). 2018-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-iyul.
  47. ↑ Lussier, Marc-Andre. „Denis Villeneuve: 'I'm relaxed, but I take my role seriously!'“ (fr). La Presse (2018-yil 9-may). 2018-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-iyul. „The director of Blade Runner 2049 has also revealed that a first version of the screenplay of Dune ... is now ready.“.
  48. ↑ Taylor-Foster. „Dune Adaptation Will Be 'Star Wars for Adults' Says Director“. Fandom. Wikia, Inc. (2018-yil 16-yanvar). 2018-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-iyul.
  49. ↑ Elderkin. „Denis Villeneuve's Dune Will Only Dive Into Half of the First Book“. io9 (2018-yil 25-iyul). 2018-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-iyul.
  50. ↑ Sharf. „Timothée Chalamet Raves About Dune and Denis Villeneuve: 'If You Do a Big Movie, Make Sure It's With a Great Director'“. IndieWire (2018-yil 27-sentyabr). 2018-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-dekabr.
  51. ↑ Sharf. „Roger Deakins Won't Be Working on Denis Villeneuve's Dune, Greig Fraser to Shoot“. IndieWire (2018-yil 6-dekabr). 2018-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-dekabr.
  52. ↑ Kroll. „Rebecca Ferguson in Talks to Star Opposite Timothee Chalamet in Dune Reboot“. Variety (2018-yil 5-sentyabr). 2019-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-yanvar.
  53. ↑ Kroll. „Dave Bautista Joins Legendary's Dune Reboot“. Variety (2019-yil 7-yanvar). 2019-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-yanvar.
  54. ↑ McNary. „Stellan Skarsgard to Play Villain in Dune Movie“. Variety (2019-yil 9-yanvar). 2019-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-yanvar.
  55. ↑ Kit. „Charlotte Rampling Joins Timothee Chalamet in Dune“. The Hollywood Reporter (2019-yil 15-yanvar). 2019-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-yanvar.
  56. ↑ Kit. „Oscar Isaac Joining Denis Villeneuve's Dune“. The Hollywood Reporter (2019-yil 29-yanvar). 2019-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-yanvar.
  57. ↑ Galuppo. „Zendaya Circling Denis Villeneuve's Dune“. The Hollywood Reporter (2019-yil 30-yanvar). 2019-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 30-yanvar.
  58. ↑ Kroll. „Javier Bardem Joins Timothee Chalamet in 'Dune' Reboot“. Variety (2019-yil 1-fevral). 2019-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 1-fevral.
  59. ↑ Kroll. „Josh Brolin Joins Timothee Chalamet in Star-Studded Dune Reboot“. Variety (2019-yil 13-fevral). 2019-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 13-fevral.
  60. ↑ Fleming Jr. „AquamanAndoza:'s Jason Momoa Joins Killer Cast of Denis Villenueveʼs Dune“. Deadline Hollywood (2019-yil 14-fevral). 2019-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-fevral.
  61. ↑ N'Duka. „Legendary's Dune Film Adds Ant-Man and the Wasp Actor David Dastmalchian“. Deadline Hollywood (2019-yil 19-fevral). 2019-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 19-fevral.
  62. ↑ Warner Brothers (2019-yil 18-mart). „Cameras Roll on Warner Bros. Pictures and Legendary Entertainment's Epic Adaptation of Dune“. Press-reliz.
  63. ↑ Sneider. „Exclusive: Denis Villeneuve's 'Dune' Movie Is Moving to Late 2021“. Collider (2020-yil 5-oktyabr). 2020-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-oktyabr.
  64. ↑ D'Alessandro. „Warner Bros. Dates Baz Luhrmann Elvis Presley Movie, Shifts Dune & More“. Deadline Hollywood (2019-yil 2-avgust). 2019-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-avgust.
  65. ↑ Couch. „Dune 2 a Go from Legendary, Warner Bros.“. The Hollywood Reporter (2021-yil 26-oktyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-oktyabr.
  66. ↑ Sharf. „Dune: Part Two Release Date Moves Up Two Weeks to Kick Off March 2024“. Variety (2023-yil 17-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 17-noyabr.
  67. ↑ Otterson. „Dune Series Ordered at WarnerMedia Streaming Service, Denis Villeneuve to Direct“. Variety (2019-yil 10-iyun). 2019-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-iyun.
  68. ↑ Goldberg. „Dune: The Sisterhood Showrunner to Exit HBO Max Series“. The Hollywood Reporter (2019-yil 5-noyabr). 2019-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 16-may.
  69. ↑ Iannucci. „HBO Lays Out 2024 Release Plan for House of the Dragon, Curb and Others“. TVLine (2023-yil 2-noyabr). 2023-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-noyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Cobain, Craig T.. „Frank Herbert“. St. James Encyclopedia of Pop Culture. FindArticles.com. Qaraldi: 2010-yil 17-mart.
  • Dune Universe series listing at the Internet Speculative Fiction Database
  • Dune (series) The Encyclopedia of Science Fictionda.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dune_(franshiza)&oldid=4197445" dan olindi