Dorivor momaqaymoq

Dorivor momaqaymoq
	; May oyidagi momaqaymoqlar
Turkum:	Momaqaymoq
Sinonimlari
	qoqi oʻt, gulqoqi

Dorivor momaqaymoq yoki dala qoqi oʻti^[1] (lotincha: Taráxacum officinále) – momaqaymoq jinsining keng tarqalgan turi.

Keng tarqalishi va ekologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Momaqaymoq – oʻrmon-dasht zonasida keng tarqalgan oʻsimliklardan biri. Rossiyaning Yevropa qismida, Ukraina, Belorussiya, Kavkaz, Moldova,Uzoq Sharq, Saxalin, Kamchatka, Markaziy Osiyo, Sibirning, dalalarida, bogʻlarida, oromgohlarida, ochiq joylarida, yoʻllar yaqinida oʻsadi.

Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Momaqaymoq uzunligi 60 sm gacha boʻlgan koʻp yillik oʻsimlik boʻlib, qalinligi taxminan 2 sm, yoyilgan ildizpoyaga ega, yuqori qismida kalta koʻp boshli ildizpoyaga ajralgan. Momaqaymoq barglari uzun, kesilgan yoki butun, nayzasimon yoki choʻzinchoq nayzasimon, tishli, uzunligi 10-25 sm, kengligi 1,5-5 sm boʻladi.

Mevasi kulrang-jigarrang tutamli urugʻ boʻlib, oq shoxlanmagan tuklardan tashkil topgan. Urugʻlari juda nozik va shamol boʻlsa osongina tarqalib ketadi.Oʻsimlikning barcha qismlarida achchiq taʼmli qalin oq sutli sharbat bor. Momaqaymoq urugʻlari bahor faslining birinchi haftasida unib chiqadi. Birinchi davrida unib chiqqan oʻsimlik ildizi va barglarini hosil qiladi. Gullash va meva berish ikkinchi davrida boshlanadi. Momaqaymoq may–iyun oylarida gullaydi, baʼzida kuzgi gullash ham kuzatiladi va may oyining oxiridan iyulgacha meva beradi.

Qoʻllanilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tabobatda momaqaymoqning ildizidan, bargidan, sharbatidan dorivor o'simlik sifatida foydalanadi. Barglar, sharbatlar iyun oyida – erta bahorda yoki kech kuzda barglarning soʻlishi bosqichida yigʻib olinadi, quritgichlarda 40-50 ° S haroratda quritiladi. Momaqaymoq – gʻozlar va shimol bugʻulari, Yevropa loslari uchun yaxshi ozuqa^[2]^[3]^[4].

Xalq tabobatida qoʻllanilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Momaqaymoq gepatit, xolesistit, xolelitiyoz, sariq kasal, gastrit, kolit, sistitni davolashda, ishtahani va ovqat hazm qilishni yaxshilashda, ich qotishi, meteorizm kasalliklarining oldini olishda foydalaniladi.

Arterioskleroz, teri kasalliklari, vitamin C tanqisligi va anemiyani davolash uchun yangi barglaridan sharbat tavsiya etiladi. Ildizlari bilan birga oʻsimlikdan jigar va oʻt pufagining turli kasalliklari, oʻsmalar, tomchilar, siydik tosh kasalligi va bavosir uchun ishlatiladi. Bundan tashqari oʻsimlikdan vitamin yetishmasligi uchun, turli xil teri kasalliklari: toshmalar, oqmalar uchun ham qoʻllaniladi.

Xitoy xalq tabobatida momaqaymoqning barcha qismlari antipiretik, diaforetik, tonik sifatida, shuningdek, ilon chaqishi, emizikli onalarda laktatsiyani kuchaytirish, limfa tugunlarining yalligʻlanishi va boshqa teri kasalliklari uchun ishlatiladi.

Pardozdagi xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Momaqaymoq xalq kosmetikasida ham keng tarqalgan: uning yangi barglaridan iborat niqob terini oziqlantiradi, namlaydi va yoshartiradi, sepkil va dogʻlarni kamaytirishga yordam beradi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Павлов 1947.
↑ Семёнов-Тян-Шанский О. И. „Питание северного оленя“,. Дикий северный олень на Кольском полуострове, 500 экз, Труды Лапландского государственного заповедника. Вып. 2, M., 1948 — 23 bet.
↑ Юргенсон П. Б., Капланов Л. Г.., Книзе А. А. „Вопросы экологии лося“,. Лось и его промысел. М.: Главпушнина НКВТ, 1935 — 64 bet.
↑ Соколов Е. А. „Парнокопытные (Artiodactyla)“,. Корма и питание промысловых зверей и птиц, 10000 экз, М., 1949 — 193 bet.

[FOOTNOTEПавлов1947-1] Павлов 1947.

[2] Семёнов-Тян-Шанский О. И. „Питание северного оленя“,. Дикий северный олень на Кольском полуострове, 500 экз, Труды Лапландского государственного заповедника. Вып. 2, M., 1948 — 23 bet.

[3] Юргенсон П. Б., Капланов Л. Г.., Книзе А. А. „Вопросы экологии лося“,. Лось и его промысел. М.: Главпушнина НКВТ, 1935 — 64 bet.

[4] Соколов Е. А. „Парнокопытные (Artiodactyla)“,. Корма и питание промысловых зверей и птиц, 10000 экз, М., 1949 — 193 bet.

[1]

[2]

[3]

[4]