Dolmabahçe masjidi

Dolmabahçe masjidi
	Masjid
	Dolmabahçe masjidi; turkcha: Dolmabahçe Camii
Mamlakat	Turkiya
Istanbul	Beyoğlu tumani
Koordinatalar	41°02′12.22″N 28°59′43.04″E / 41.0367278°N 28.9952889°E G OKoordinatalari: 41°02′12.22″N 28°59′43.04″E / 41.0367278°N 28.9952889°E G O
Masjid turi	Masjid
Meʼmoriy uslub	Usmonli meʼmorchiligi
Meʼmor	Garabet Balyan
Binokorlik	1853—1855
Minoralar soni	2
Minoralar balandligi	40.25 m (132.05 ft)
Holati	amaldagi
	Dolmabahçe masjidi Vikiomborda

Dolmabahçe masjidi (turkcha: Dolmabahçe Camii) – Turkiyaning Istanbul shahri, Beyoğlu tumani, Dolmabahçe saroyiga yaqin Kabataş shahrida joylashgan masjid. Masjid qurilishi Bezmialem Valide Sulton tomonidan buyurtma qilingan va 1855-yilda turk-arman meʼmori Garabet Balyan tomonidan loyihalashtirilgan. Onasining vafotidan keyin Sulton Abdulmajid I qurilish ishlari nihoyasiga yetgunga qadar hayot boʻlgan.

Masjid qoʻshaloq minorali boʻlib, jabhasidagi ulkan tosh peshtoqlari bilan ajralib turadi, masjidning derazalari katta boʻlib, ichki qismini yorugʻlik bilan toʻldirish imkonini beradi.

1956-yildan 1960-yilgacha masjiddan dengiz muzeyi uchun joy ajratilgan, 1967-yilga kelib, namoz oʻqish uchun ochib qoʻyiladi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIX asrda Usmonlilar imperiyasi koʻplab hududlarni qamrab olgan va islom sanʼatida katta taʼsirga ega boʻlgan. 1853-yilda Bezmialem Valide Sulton Usmonli meʼmorchiligini namoyish etish va muqaddas namozxona sifatida xizmat qilishi uchun masjid qurdirishni buyuradi. Qurilish uchun joy, ayniqsa, sulton oilasi uchun strategik ahamiyatga ega boʻlgan, chunki sulton juma kuni masjidda peshin namozini oʻqishi mumkin boʻlgan. Bino loyihasi Garabet Balyan tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, barokko, rokoko va imperiya uslublarining oʻziga xos uygʻunligida qurilgan, masjidni qurishda eng yaxshi meʼmorchilik uslublarini ishlab chiqish maqsad qilingan. Masjid qurilishi 1853-yilda boshlangan, biroq qurilish nihoyasiga yetmasdan Volida Bezmi vafot etgan va uning oʻgʻli Sulton Abdulmajid tomonidan 1855-yilda bino qurib bitkazilgan.

Dolmabahçe masjidining xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bino Bosfor bogʻozi sohilida bunyod etilgan boʻlib, uning bunday joylashuvi strategik ahamiyatga ega. Bino gumbazi asosiy namoz oʻqish zali ustiga toj kabi oʻrnatilgan, orqa binodagi gumbazning orqa qismida simmetrik tarzda ikkita baland minora joylashgan. Tashqi devorlarga koʻplab shaffof shishali derazalar oʻrnatilgan boʻlib, ular binoning oʻlchami tufayli quyosh nuri va ventilyatsiyani taʼminlaydi. Umuman olganda, meʼmorchilikning barokko uslubi binoga oʻziga xos bezakli estetika beradi va hatto masofadan turib ham diqqatni tortadi. Binoning ichki qismini sinchiklab koʻrib chiqish davomida devorlardagi oʻziga xos arab xattotligi va tilla rangdagi turli simmetrik shakllar kishini hayratga soladi. Arab xattotligi bilan ishlangan bu yozuvlar markazida „Allah, subhanahu wa taʼala“ va „Mohammad, sallallahu alaihi wasallam“ soʻzlari sariq rang bilan yashil fonda yozilgan. Binoning shifti gulli naqshlar bilan bezatilgan, markazda ulkan qandil osilgan. Marmar polga namoz oʻqish uchun gilamlar qoʻyilgan.

Seysmik harakatlarga bardosh berishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yillar davomida Dolmabahçe masjidi bir nechta seysmik harakatlarga bardosh berib kelgan. Istanbul Kultur universiteti professori Ahmet Murat Turk (PhD. Qurilish muhandisi) va Istanbul Kultur universiteti Cumhur Cosgun (PhD. Strukturaviy muhandislik) „Tarixiy devor minorasining seysmik harakati va takomillashtirilishi“ nomli kitoblarida Dolmabahçe masjidi minorasining dinamik harakatini tahlil qilganlar. Usmonli imperiyasi tez-tez zilzilalar sodir boʻladigan hududda joylashganligi sababli ham Dolmabahçe masjidining minoralari zaifdir. Darhaqiqat, nafis meʼmorchilik uslubiga qaramay, gʻarbiy tarafdagi minora mintaqadagi seysmik harakatlar tufayli vayron boʻlgan va qayta tiklangan.

Ahamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dolmabahçe saroyi Usmonlilar imperiyasi va sultonining rasmiy qarorgohi boʻlgan. Dolmabahçe masjidi shu tariqa saroyning rasmiy masjidi boʻlib xizmat qilgan, saroyga yaqin qurilganligi uchun ham bino Usmonlilar imperiyasida muhim yodgorlik hisoblangan. Shuningdek, masjid juma namozi masjidi, shuningdek, sultonni ziyorat qilgan boshqa musulmon dunyosining xorijiy davlat rahbarlari va elchilari uchun namozgoh sifatida xizmat qilgan. Dolmabahçe masjidi namoz oʻqiladigan joy boʻlishi bilan birga, Islom yoʻlida mol-mulkini qurbon qilib, jihodga intilishga tayyor boʻlgan fidoyi musulmon sifatida arab musulmonlari va forslar orasida sulton obroʻsini yanada yuksaltirgan.

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dolmabahçe masjidi interyeri
Dolmabahçe masjidi mehrob detallari
Dolmabahçe masjidi gumbazi
Dolmabahçe masjidi mehrobi
Dolmabahçe masjidining dengizdan koʻrinishi
Dolmabahçe masjidining Bosfordan koʻrinishi
Dolmabahçe masjidining sohil yaqinidan koʻrinishi
Dolmabahçe masjidining gʻarbdan koʻrinishi
Dolmabahçe masjidining kirish qismiga tomon ichki koʻrinishi
Dolmabahçe masjidi mehrobining yuqori qismi
Dolmabahçe masjidi kürsüsi (minbar)
Masjid 1963-yilda. Oʻrta yer dengizi sayohatchisi, yozuvchi Göran Schildt tomonidan olingan surat