Din Muhammad
Din Muhammadxon, Din Muhammad Sulton (1564-yil Buxoro xonligi — 1599-yil 29-iyul Turkmanobod)— Buxoro xonligi sarkardasi va davlat arbobi. Oʻzbek Ashtarxoniylar sulolasining asoschilaridan biri hisoblanadi.
Boshqa ismi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Iskandar Munshiy Din Muhammadning tadqiqotchilarga maʼlum boʻlgan davr tarixiga oid boshqa manbalarda uchramaydigan yana bir nomi — Talim Sulton haqida xabar beradi[1].
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Din Muhammadxon oʻzbek ashtarxoniylar sulolasining asoschisi — Joni Muhammadning (1601 — 1603) toʻngʻich oʻgʻli[2]. Dinmuhammadxonning onasi oʻzbek hukmdori Abdullaxon IIning (1557 — 1598) singlisi[1].
Siyosat va harbiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Din Muhammad ashtarxoniylar urugʻining boshqa vakillariga qaraganda Abdullaxon II saroyiga ancha yaqin boʻlgan va katta siyosiy faollik koʻrsatgan[2][1]. U yoshligidan Abdullaxon II qo‘shinida xizmat qilgan va ilg‘or polk boshlig‘i sifatida Abdullaxon II va uning o‘g‘li Abdalmo‘minxonning Xurosondagi qizilboshlarga qarshi bir qancha yurishlarida qatnashgan. Sulolaga qarshi urushlar olib borgan. Badaxshon hukmdorlari Sulaymonshoh va Shohruh Mirzo ibn Ibrohim Mirzolarni Kobuldan quvib chiqardilar. Ikkinchisi ustidan qozongan gʻalabalari uchun Qunduz va Talukon shaharlari maʼmuriyatini qabul qildi[2][1].
Keyinchalik Din Muhammad akalari bilan birga Xurosonga qizilboshlarga qarshi kurashning oldingi safiga koʻchirildi; 1587 — 1588-yillarda Xurosonga yurishda qatnashgan, buning natijasida Xargard va Xaf hududlari unga va akalariga berilgan[1].
1589-yilda Din Muhammadga Qulbobo kukeldosh bilan birga Abdalmoʻminxonni qoʻllab-quvvatlash, Balx egaligidagi shaharlardan qoʻshin toʻplash va Xurosonga ergashish buyuriladi[1]. U oʻz kuchini Tundagi hokimiyatni taʼminlashga qaratdi. Uning oʻzi Hirotda Qulbobo Koʻkeldosh bilan birga qolishni maʼqul koʻrdi va Tunda uning uchun bir hokim — Nuri Mirzo hukmronlik qildi, uning qoʻl ostida shahar yana qizilboshlar tomonidan bosib olindi[1].
Oʻzbeklarning Xurosondagi mulklarini kengaytirishga boʻlgan navbatdagi urinish Din Muhammad sultonning ukasi Baki Muhammad bilan birgalikda Qoyn qalʼasiga yurishi boʻldi. Shaharni egallab, atrofdagi qishloqlarni talon-taroj qilgandan soʻng, ular Din Muhammad Xargardga chekinishdi.
1590-yillar boshida qizilbosh qoʻshinlari Tun va Tabasni qoʻlga olishga urindilar, biroq Din Muhammad Sulton va Qulbobo Koʻkeldosh tomonidan quvib chiqarildi[2].
Din Muhammadxon oʻzbek ashtarxoniylar sulolasining asoschilaridan biri sanaladi[2].
Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Din Muhammadning xotini Mashhadlik boʻlib, Sayyidlar avlodidan boʻlib, Imom Rizodan kelib chiqqan. U Buxoro xonligining bo‘lajak hukmdorlari bo‘lmish ikki o‘g‘ilni dunyoga keltirdi: Imomqulixon (1611 — 1642) va Nodir Muhammadxon (1642 — 1645).
Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
1599-yil 29-iyulda Din Muhammadxon vafot etib, Hirot Qizilboshlar tomonidan qoʻlga kiritilgach, Safaviylar Balx va Buxoroni oʻziga boʻysundirishga urinib koʻrdilar[2].