Buxoro amirining saroyi (Jeleznovodsk)

Saroy
Buxoro amirining saroyi ruscha: Дворец эмира Бухарского
Mamlakat	Rossiya
Hudud	Stavropol oʻlkasi
Shahar	Jeleznovodsk
Mulkdor	Davlat mulki
Saroy turi	Yozgi
Meʼmoriy uslub	elektika; modern elementli neomavritan uslubi
Loyiha muallifi	Semyonov Vladimir Nikolayevich
Binokor	Xorazmlik ustalar
Meʼmor	Semyonov Vladimir Nikolayevich
Binokorlik tashabbuschisi	Abdulahadxon
Homiylar	Abdulahadxon Olimxon
Binokorlik	1907—1912-yillar
Maqomi	Davlat himoyasida Federal ahamiyatga ega meʼmoriy yodgorlik

Buxoro amirining saroyi (dachasi) (ruscha: Дворец эмира Бухарского) — Rossiyaning Jeleznovodsk shahridagi ikki qavatli sharqona saroy (dacha). Buxoro amirligi hukmdori Abdulahadxon tashabbusi va rus imperatori Nikolay II ning ruxsati bilan 1907-yildan boshlab qurila boshlangan va Olimxon hukmronligi davrida, 1912-yili qurib bitkazilgan. Amirning Rossiyadagi ikkinchi yirik qarorgohi (unga tegishli bo'lgan birinchi saroy Qrimning Yalta shahrida joylashgan). Hozirda u Rossiyaning Federal ahamiyatga ega meʼmoriy yodgorligidir.

Tarixi

Buxoro amirligi hukmdori Abdulahadxon portreti, (1893-yil)

Markaziy Osiyo hududida temir yoʻl oʻtkazilgandan soʻng, Abdulahadxon yoz oylarini Kavkaz va Qrimda oʻtkazishga odatlanib qolgan. Uning tashabbusi bilan, ushbu hududlarda sharqona saroylar qurilgan. Kavkazning Jeleznovodsk shahrida qad koʻtara boshlagan saroy, Abdulahadxonning oʻgʻli, amir Olimxon hukmronligi davrida qurib bitkazilgan. U 5 yil, 1907—1912-yillar davomida barpo etilgan.

Aytishlaricha, Buxoro amiri hech qachon Kavkazdagi saroyiga tashrif buyurmagan. Mahalliy afsonalarga koʻra, xurofotli amir, saroy qurilishi paytida, ustalardan biri yuqoridan yiqilib, qulab tushganini bilib Jeleznovodskga borishga sovigan.

Saroy 1913-yil Romanovlar sulolasi hukmronligining 300 yilligi xotirasiga, imperatritsa Mariya Feodorovnaning xayriya jamiyatiga tortiq etilgan. Turli yillarda unda sanatoriy (1914-yil; 1920—1937-yillarda — Buxarin nomidagi; 1937—1941-yillarda — 41-sonli; 1945—1970-yillarning boshida — Telman nomidagi, Udarnik nomli; 1970-yillarning boshidan to yaqin yillarga qadar — Telman nomidagi birlashgan sanatoriyning 2-korpusi) va urush yillarida harbiy gospital (1915—1918-yillarda, Birinchi jahon urushi yillarida, Rossiya ofitserlari gospitali; Ikkinchi jahon urushi yillarida — evakuatsiya gospitali) joylashgan.

1942—1943-yillarda Shimoliy Kavkazdagi harbiy harakatlar paytida binoga zarar yetgan. Keyingi yillarda saroy bir necha marotaba qayta tiklangan. Buning natijasida, xizmat ko'rsatadigan binolarga olib borgan yogʻoch osma koʻprik bizgacha saqlanib qolmagan. Saroy hududi yopiq koridorga aylantirilgan. 1-qavatdagi fasad devoriga zamonaviy kesikli derazalar o'rnatilgan. Ichki hovlisining koʻrinishi sanatoriy klubi qurilishi sabali boshqacha koʻrinishga kelib qolgan.

Buxoro amirlarining sobiq saroyi Rossiya hukumati tomonidan XX-asr boshlaridagi Federal ahamiyatga ega me'moriy yodgorlik sifatida davlat himoyasiga olingan.

2018-yilda unda investorlar koʻmagida restavratsiya ishlarini boshlash (2019-yildan) va mehmonxona ochish rejalashtirilgan (2020-yilda).

Meʼmorchiligi

Saroy oddiy tarxda qurilgan boʻlib, uning ichida juda ko'p zinapoyalar, yo'laklar va o'tish joylari bo'lgan. Binoning old qismida dabdabali bezatilgan qaʼbulxona joylashgan. Qaʼbulxonada shift bezaklari saqlab qolingan, saroy mehmonxonasida esa koshinkor plitkalar bilan bezatilgan katta kamin bizgacha yetib kelgan.

Asosiy binoning orqa qismida yana bir qurilish bizgacha yetib kelgan. Bu haram uchun moʻljallangan bino boʻlib, u saroy bilan osma yogʻoch koʻprik orqali bogʻlangan. Saroy hududida otxonalar, ekipajlar uchun xonalar va boshqa xoʻjalik inshootlari boʻlgan.