Anna Ulyanova

Anna Ulyanova
Tavalludi	Anna Ilyinichna Ulyanova; 26-avgust 1864-yil; Nijniy Novgorod, Nijniy Novgorod gubernatorligi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	19-oktyabr 1935-yil ; (71 yoshda); Moskva, Rossiya SFSR, Sovet ittifoqi
Fuqaroligi	Rossiya Imperiyasi va SSSR
Taʼlimi	Bestujev kurslari; Mariinsk ayollar gimnaziyasi (Simbirsk)
Kasbi	inqilobchi, tarjimon, muharrir, tadqiqotchi, memuarchi
Faoliyat yillari	Marksizm-Leninizm instituti (Moskva)
Turmush oʻrtogʻi	Mark Yelizarov
Bolalari	Georgiy Yakovlevich Lozgachev
Otasi	Ilya Nikolayevich Ulyanov
Onasi	Maria Ilyinichna Ulyanova
Qarindoshlari	Aleksandr Ulyanov (akasi); Vladimir Lenin (ukasi); Dmitry Ilyich Ulyanov (ukasi); Maria Ilyinichna Ulyanova (singlisi); Olga Ilyinichna Ulyanova (singlisi);

Anna Ilyinichna Yelizarova-Ulyanova (ruscha: Анна Ильинична Елизарова-Ульянова; 26-avgust [E.U. 14-avgust] 1864-yil, Nijniy Novgorod — 19-oktyabr 1935-yil, Moskva)^[1] — rus inqilobchisi va sovet siyosatchisi, Vladimir Leninning katta opasi, 1898-yildan VKP(b) aʼzosi.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Anna 1864-yil 26-avgustda Nijniy Novgorodda maktab matematika va fizika oʻqituvchisi Ilya Nikolaevich Ulyanov va Mariya Aleksandrovna Ulyanova oilasida birinchi farzand boʻlib tugʻilgan. 1869-yildan beri oilasi Simbirskda yashab kelgan. 1880-yil noyabr oyida Anna Simbirskdagi Mariinskiy ayollar gimnaziyasini muvaffaqiyatli tamomlab, Xalq taʼlimi vazirligidan uy oʻqituvchisi unvoni uchun sertifikat oldi.

1883-yildan boshlab u Sankt-Peterburgdagi Bestujev nomidagi oliy ayollar kurslarida tahsil oldi. 1886-yilda Anna birinchi marta Nikolay Aleksandrovich Dobrolyubov vafotining 25 yilligiga bagʻishlangan talabalar tomonidan tashkil etilgan siyosiy namoyishda qatnashdi. Anna ukasi Aleksandr Ulyanov ishi boʻyicha 1887-yil 13-martdagi Aleksandr IIIga uyushtirilgan suiqasd ishtirokchisi sifatida hibsga olingan va 5 yil surgunga hukm qilingan. U Samara, Qozon, Kokushkino qishlogʻida xizmat qilgan. 1889-yil iyul oyida u Mark Yelizarovga turmushga chiqdi.

1893-yil kuzida u oilasi bilan Samaradan Moskvaga koʻchib oʻtdi va u yerda keyingi yili Mitskevich, Maslennikov va Chorbaning „Moskva ishchilar uyushmasi“ ishchi doiralari bilan aloqa oʻrnatib, sotsial-demokratik harakatga kirdi. Gerhart Hauptmannning „Toʻqimachilar“ spektaklini nemis tilidan tarjima qilgan. Evstafiy Mixaylovich Dementyevning „Zavod, u aholiga nima beradi va u nima oladi“ kitobi asosida qisqacha risola tuzdi, bu asarlar Moskva va Moskva viloyati ishchilari tomonidan koʻp oʻqildi.

1896-yilda Anna Yelizarova Sankt-Peterburgga koʻchib oʻtdi. Anna hibsga olingan Lenin va Sankt-Peterburg Ishchilar sinfini ozod qilish uchun kurash ittifoqi oʻrtasidagi aloqani tashkil qildi^[2]. Hibsdagi Leninni adabiyotlar bilan taʼminladi, partiya hujjatlari va qamoqxonada yashirincha yozgan maktublaridan nusxa koʻchirdi.

1897-yilning yozida chet elga joʻnab ketdi va u yerda Georgiy Valentinovich Plexanov va Mehnatni ozod qilish guruhining boshqa aʼzolari bilan aloqa oʻrnatdi. 1898-yil kuzida Rossiya Sotsial-demokratik Mehnat partiyasining birinchi Moskva qoʻmitasiga aʼzo boʻldi va u yerda Mixail Fedorovich Vladimirskiy, Anatoliy Vasilyevich Lunacharskiy va boshqalar bilan birga ishladi. Lenin surgunda boʻlganida, u oʻzining „Rossiyada kapitalizmning rivojlanishi“ asarini nashr etishni tashkil qildi^[3].

1900—1902-yillarda Berlin va Parijda, keyin esa Rossiyada Iskra gazetasini tarqatish ishlarini olib bordi. 1903—1904-yillarda Kiev va Sankt-Peterburgda partiyaviy ishlarda faoliyat olib bordi. 1905—1907-yillardagi inqilob ishtirokchisi, „Oldinga“ nashriyoti tahririyati aʼzosi. 1908-1909 yillarda u Moskvada Leninning „Materializm va empirio-krititizm“ kitobini nashr etishni tashkil qildi^[4].

1924-yilda Vladimir Lenin vafotidan soʻng, Anna RKP(b) Markaziy Qoʻmitasi tomonidan ushbu mavzu boʻyicha ilmiy ish yozish, Ulyanovlar oilasi haqida materiallar toʻplash uchun Leningradga yuborildi. Ushbu tadqiqotlar davomida Anna Ichki ishlar vazirligi arxivida Leninning irsiy kasalligiga oydinlik kiritish uchun Ukrainadagi ajdodlarini qidirish natijasida boshqa bir guruh tadqiqotchilarga maʼlum boʻlgan bobosi kantonist yahudiy boʻlgani haqidagi maʼlumotni bilib oldi. Biroq, RKP(b) Markaziy Qoʻmitasi bu haqdagi maʼlumotni qatʼiy sir tutishni buyurdi. 1932-yil 28-dekabrda u Stalinga maktub yozib, unga Leninning yahudiy ildizlarini eslatib, uning akasi Vladimir yahudiylar haqida doimo yaxshi gapirganini va Ulyanovlar oilasi haqidagi bu fakt hali ommaga aytilmaganidan juda afsusda ekanligini aytdi. Xat Anna Ilyinichna Yelizarova tomonidan oʻsha paytda SSSRda kuchayib borayotgan antisemitizmga qarshi chiqish uchun yozilgan. Stalinga qilingan murojaat natija bermadi va ikki yil oʻtgach, Yelizarova yana Stalinga shu mavzuda xat yozdi, ammo keyin xalqaro vaziyatning yomonlashishi Stalinni yana bu maʼlumotlarni nashr etishdan bosh tortishiga olib keldi. 2011-yilda Yelizarovaning 1932-yildagi maktubi Moskvadagi Davlat tarix muzeyida „Qalam bilan nima yozilgan“ koʻrgazmasi doirasida namoyish etildi^[5]^[6].

Anna Ilyinichna Yelizarova-Ulyanova 1935-yil 19-oktyabrda Moskvada vafot etdi. U Leningraddagi Volkovskiy qabristoniga onasi, eri va singlisi Olga yoniga dafn etilgan.

Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turmush oʻrtogʻi — 1889-yil iyulidan, Mark Timofeyevich Yelizarov (1863—1919), Oktyabr inqilobidan keyin birinchi temir yoʻl xalq komissari. Qorin tifidan vafot etgan.
Asrab olgan oʻgʻli — Georgiy Yakovlevich Lozgachev-Yelizarov (1906—1972). 1930-yillardan Saratovda yashab ishlagan, avval tergovchi, keyin muhandis, keyin esa jurnalistik faoliyat bilan shugʻullangan.

Gallareya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vladimir Lenin oilasi bilan Kremldagi kvartirasida.
oʻtirgan: Vladimir Lenin, Nadejda Krupskaya, Anna Ilyinichna Yelizarova-Ulyanova. turgan: Maria Ilyinichna Ulyanova, Dmitry Ilyich Ulyanov, Georgiy Yakovlevich Lozgachev. Moskva 1920-yil
Adabiy koʻprikdagi Ulyanovlar oilasi yodgorligiga Anna Ilyinichna nomi yozilgan lavha.
SSSR pochta markasi 1962-yil "Ulyanovlar oilasi" (1879-yil).
Anna Ilyinichna Yelizarova-Ulyanova rasmi tushirilgan konvert (1989-yil).
Simbirsk Mariinskiy gimnaziyasi (Ulyanovsk) binosidagi memorial taxta.
1964-yilda Anna Ilyinichna Yelizarova-Ulyanova tavalludining 100 yilligi munosabati bilan chiqarilgan pochta markasi.