Yuqori texnologiya
Yuqori texnologiya (hay tek yoki hay-tek), shuningdek, ilg‘or texnologiya (advanced tech) yoki ekzotexnologiya[1] sifatida ham tanilgan, eng ilg‘or texnologiya turi: mavjud bo‘lgan eng yuqori turdagi texnologiya[2]. Uni bozordagi eng murakkab yoki ieng yangi texnologiya sifatida aniqlash mumkin[3]. Yuqori texnologiyaga qarama-qarshi bo‘lgan past texnologiya, odatda oddiy, an’anaviy yoki mexanik texnologiyalarga ishora qiladi; masalan, slayd qoidasi past texnologiyali hisoblash qurilmasidir[4][5][6] . Yuqori texnologiya eskirganida, u past texnologiyaga aylanadi, masalan, vakuum trubkali elektronika. Bundan tashqari, yuqori texnologiya o‘rtacha texnologiya (mid-tech) tushunchasi bilan bog‘liq bo‘lib, past va yuqori texnologiyaning qarama-qarshi sifatlarini muvozanatlashtiruvchi tushunchadir. O‘rtacha texnologiya raqamli/avtomatlashtirilgan texnologiyaning samaradorligi va ko‘p qirraliligi bilan past texnologiyaning avtonomlik va chidamlilik imkoniyatlarini birlashtiruvchi o‘rtacha daraja sifatida tushunilishi mumkin[7].
Yuqori texnologiyalar ustida ishlayotgan startaplar (yoki yangi yuqori texnologiyalarni ishlab chiqayotganlar) ba'zida chuqur texnologiya deb ataladi; bu atama ilmiy kashfiyotlarga asoslangan buzg'unchi innovatsiyalarni ham anglatishi mumkin[8].
Yuqori texnologiya, inson bilan o‘zaro aloqani talab qilmaydigan o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tajribalariga ishora qilishi mumkin[9].
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu ibora 1958 yilda The New York Times gazetasida Yevropa uchun "atom energiyasi" haqidagi maqolada ishlatilgan: "... G‘arbiy Yevropa, o‘zining zich aholisi va yuqori texnologiyalari bilan ...."[10]Robert Metz bu atamani 1969-yilda moliyaviy maqolada qo‘llagan, unda Arthur H. Collins of Collins Radio "turli sohalarda yuqori texnologiya patentlarini nazorat qiladi"[11] deb yozgan va 1971-yildagi maqolada qisqartirilgan shaklini "high tech" ishlatgan[12].
Yuqori texnologik ishlab chiqarish sanoatining keng qo‘llaniladigan tasnifi 2006-yilda OECD tomonidan taqdim etilgan[13]. U OECD davlatlarida ushbu sanoatlarda foydalaniladigan tadqiqot va rivojlantirish faoliyatining intensivligiga asoslanib, to‘rtta alohida toifaga bo‘lingan[14].
Bugungi kunda, yuqori texnologiya bir qancha iqtisodiyotlarning muhim qismini tashkil etadi. Statistca va CTech ma’lumotlariga ko‘ra Isroil iqtisodiyoti dunyodagi eng yuqori nisbati bilan 20% iqtisodiyotini tashkil etadi, yuqori texnologiya Amerika iqtisodiyotining 9.3% ini tashkil qiladi[15][16].
Startap ekotizimlarining reytingi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bir nechta shaharlar va markazlar global startap ekotizimlari sifatida tavsiflangan. GSER har yili global startap ekotizimlarining reytingini e’lon qiladi[17][18]. Tadqiqot har yili eng yaxshi 40 global startap markazlarini reytingini o‘rganadi[18].
O'rin | Reyting 2023 yildan o‘zgarish | Markaz |
---|---|---|
1 | ▬ | Kremniy Vodiysi |
2 | ▬ | New York City |
2 | ▬ | London |
4 | (1) | Tel Aviv |
4 | ▬ | Los Angeles |
6 | ▬ | Boston |
7 | (1) | Singapore |
8 | (1) | Beijing |
9 | (3) | Seoul |
10 | (5) | Tokyo |
Yuqori texnologiya eksporti bo‘yicha davlatlar ro‘yxati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Quyida ro'yxat Birlashgan Millatlar Tashkiloti ma'lumotiga ko‘ra berilgan, yuqori texnologiyali mahsulotlarni qiymatiga ko‘ra eng yirik eksport qiluvchi 15 ta davlat ro‘yxati keltirilgan (AQSh dollari, million)[19].
# | Mamlakat | Qiymati | Yil |
---|---|---|---|
1 | Xitoy | 769,699.28 | 2022 |
2 | Germaniya | 223,370.84 | 2022 |
3 | Gonkong | 194,079.88 | 2022 |
4 | AQSh | 166,435.57 | 2022 |
5 | Vietnam | 122,993.36 | 2022 |
6 | Janubiy Koreya | 98,537.98 | 2022 |
7 | Fransiya | 95,753.98 | 2022 |
8 | Singapur | 94,102.98 | 2022 |
9 | Niderlandiya | 92,149.42 | 2022 |
10 | Meksika | 85,898.58 | 2022 |
11 | Yaponiya | 83,102.74 | 2022 |
12 | Ireland | 80,006.33 | 2022 |
13 | Shveysariya | 77,973.73 | 2022 |
14 | Buyuk Britaniya | 72,663.09 | 2022 |
15 | Malayziya | 66,214.45 | 2022 |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Advanced technology definition
- ↑ Cortright, Joseph; Mayer, Heike. High Tech Specialization: A Comparison of High Technology Centers. Brookings Institution, Center on Urban & Metropolitan Policy, January 2001.
- ↑ Steenhuis, H.; Bruijn, E. J. De „High technology revisited: Definition and position“,. 2006 IEEE International Conference on Management of Innovation and Technology, July 2006 — 1080–1084 bet. DOI:10.1109/ICMIT.2006.262389. ISBN 1-4244-0147-X.
- ↑ „Know How To Use a Slide Rule? - Slashdot“ (en). science.slashdot.org (2007-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
- ↑ „Slide Rules Were the Original Personal Computers“ (2015-yil 5-noyabr).
- ↑ Slide Rules & Calculators https://www.tnmoc.org/slide-rules-calculators
- ↑ Kostakis, Vasilis; Pazaitis, Alex; Liarokapis, Minas (2023-06-20). "Beyond high-tech versus low-tech: A tentative framework for sustainable urban data governance" (en). BigData&Society 10 (1). doi:10.1177/20539517231180583. ISSN 2053-9517.
- ↑ „What is Deep Tech and which startups are marking the road (not Uber)“ (it). Startup Business (2018-yil 20-aprel). Qaraldi: 2020-yil 13-oktyabr.
- ↑ Williams, Howard „Do Customers Want High Tech or High Touch?“. Home Business Magazine (2019-yil 6-iyun). Qaraldi: 2020-yil 22-mart.
- ↑ "Atomic Power for Europe", The New York Times, February 4, 1958, p. 17.
- ↑ Metz, Robert (1969). "Market Place: Collins Versus The Middle Man", The New York Times, April 24, 1969, p. 64.
- ↑ Metz, Robert (1971). "Market Place: So What Made E.D.S. Plunge?", The New York Times, November 11, 1971, p. 72.
- ↑ Hatzichronoglou, Thomas: "Revision of the High-Technology Sector and Product Classification", OECD Science, Technology and Industry Working Papers, No. 1997/02, OECD Publishing, Paris.
- ↑ High Tech Trademarks by John Mendenhall, Art Direction Book Co; First Edition (January 1, 1985) ISBN 0881080241
- ↑ „Tech GDP as a percent of total U.S. GDP 2022“ (en). Statista. Qaraldi: 2024-yil 25-iyun.
- ↑ „For Israeli economy, no substitute for high-tech dominance“ (en). ctech (2024-yil 4-iyun). Qaraldi: 2024-yil 25-iyun.
- ↑ Genome, Startup „Startup Genome“ (en). Startup Genome. Qaraldi: 2024-yil 13-iyun.
- ↑ 18,0 18,1 Wrobel, Sharon. „Tel Aviv moves up to 4th place in annual ranking of global tech ecosystems“ (2024-yil 10-iyun).
- ↑ High-technology exports (current US$) „United Nations, Comtrade database through the WITS platform.“.