Yangi klassik arxitektura
Yangi Klassik arxitektura, Yangi Klassikizm yoki Zamonaviy Klassik arxitektura Klassik arxitektura amaliyotini davom ettiruvchi zamonaviy arxitekturadagi harakatdir. Bu baʼzan neoklassik meʼmorchilikning zamonaviy davomi hisoblanadi[1][2][3]. Garchi gotika, barokko, Uygʻonish davri yoki gʻarbiy boʻlmagan uslublar kabi boshqa uslublarni ham keltirish mumkin[4]. Koʻpincha bu uslub hvola qilinadi va qatʼiy uygʻonish uslublaridan farqli oʻlaroq, postmodern nuqtai nazardan qayta yaratilgan hisoblanadi[5].
Doimiy rivojlanib borayotgan klassik uslublarda binolarni loyihalash va qurish XX—XXI-asrlarda davom etdi, hatto modernistik va boshqa noklassik boʻlmagan nazariyalar arxitekturaning klassik turidan ajralib chiqdi. Yangi klassik uslub ayniqsa mahalliy qurilish anʼanalari va materiallari asosida yaratilgan yangi anʼanaviy arxitekturaning oʻsishi bilan bogʻliq[6].
Rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
1950—1960 yillarda Britaniyada bir hovuch meʼmorlar oʻsha paytdagi zamonaviy arxitektura modasidan farqli oʻlaroq, neoklassik uslubda binolarni loyihalashda davom etdilar.
Modernistik harakatni „taʼm diktaturasi“ deb taʼriflagan Donald Makmorran oʻzining McMorran & Whitby amaliyoti orqali bir nechta eʼtiborga molik neoklassik binolarni loyihalashtirdi, jumladan Nottingem universitetida (1959) va Old Beyli (1965) kengaytmasi.), shuningdek, koʻplab fuqarolik binolari va turar-joy massivlari[7][8].
Yana bir taniqli britaniyalik arxitektor Raymond Erit 1960-yillarning oxiri va 1970-yillarning boshlarida klassik uylarni loyihalashda davom etdi. Amaliyotni davom ettirayotgan Yangi Klassik arxitektor Quinlan Terri marhum Raymond Eritning xodimi, keyinchalik hamkori va hozirda vorisi boʻlgan. Fransuz arxitektori Fransua Spoerri ham 1960-yillardan boshlab klassik dizaynlarni yaratishni davom ettirdi va keyinchalik Evropa shahar Uygʻonish davri bilan yakunlandi. 1970-yillarning oxirida Evropadagi bir qancha yosh meʼmorlar arxitektura va rejalashtirish sohasidagi modernistik takliflarga qarshi chiqishdi. Ularni translyatsiya qilish uchun Leon Krier va Maurice Culot Bryusselda Archives d’Architecture Moderne ga asos soldi va arxitektura va rejalashtirish sohasidagi modernistik takliflarga matnlar va qarshi loyihalarni nashr eta boshladi[9]. U Uels shahzodasi Charlzning homiyligidan, ayniqsa Shahzoda Jamiyatni qurish boʻyicha jamgʻarmasidan katta yordam oldi[10].
Bu yillarda postmodern arxitekturada modernistik meʼmorchilik estetikasiga nisbatan tanqidlar kuchaydi[11]. Ular orasida Charlz Mur, Robert Venturi va Maykl Graves kabi nufuzli postmodernist arxitektorlar bor edi, ular modernizmning tugamasligini tanqid qilish uchun klassik elementlardan istehzoli motivlar sifatida foydalanganlar[12]. Yigirmadan ortiq arxitektorlar, nazariyotchilar va tarixchilarning keng doirasi modernizmga boshqa alternativalarni taqdim etdi[13]. Ular orasida klassitsizmni meʼmoriy ifodaning qonuniy usuli sifatida koʻrgan bir qancha jiddiy yangi klassik meʼmorlar bor edi, ularning bir nechtasi keyinchalik Driehaus mukofoti laureatlariga aylanadi, jumladan Tomas Bibi va Robert AM Stern kabilar ham postmodern, ham klassik rejimlarda faoliyat olib bordilar. Stern va Albert, Righter va Tittman kabi baʼzi postmodernistik firmalar postmodern dizayndan anʼanaviy arxitekturaning yangi talqinlariga toʻliq oʻtdilar[11]. Rimdagi Amerika akademiyasining 1979-yilgi Rim mukofoti laureati Tomas Gordon Smit Charlz Murning fidoyisi edi. 1988-yilda Smit „Klassik arxitektura: qoida va ixtiro“ asarini nashr etdi va 1989-yilda klassik va anʼanaviy qurilish amaliyotlarini oʻrgatishga ixtisoslashgan Notr-Dam universiteti, hozirgi Arxitektura maktabi arxitektura kafedrasi mudiri etib tayinlandi[14]. Bugungi kunda Mayami universiteti, Judson universiteti, Endryu universitetlarida qisman Yangi klassik arxitekturani oʻrgatuvchi boshqa dasturlar , 2013-yildan boshlab esa Kolorado Denver universitetida anʼanaviy arxitektura boʻyicha ilgʻor tadqiqotlar markazida ham mavjud[15].
Ushbu akademik va ilmiy ishlanmalar bilan bir qatorda, yangi klassitsizmning populistik va professional koʻrinishi mavjud va rivojlanishda davom etmoqda. 1963-yilda Nyu-York shahridagi MakKim, Mid va Uaytning Pensilvaniya temir yoʻl stantsiyasining buzilishi Klassik Amerika va uning mintaqaviy boʻlimlarining shakllanishiga turtki boʻlgan va unga Genri Xop Rid, Jr boshchilik qilgan[16].
Klassik Amerikadan ilhomlangan binolarni qadrlashni va meʼmorlarga klassik buyurtmalarni chizishni oʻrgatish, piyoda sayohatlar, taʼlim tadbirlari, konferentsiyalar oʻtkazish va Sanʼat va arxitekturada klassik Amerika seriyasini nashr etish orqali zamonaviy klassik va anʼanaviy dizayn amaliyotini qoʻllab-quvvatladi[17].
2002-yilda Klassik arxitektura instituti Klassik Amerika bilan birlashib, Klassik Arxitektura va Klassik Amerika institutini (hozirgi Klassik arxitektura va sanʼat instituti) tashkil etdi. ICAA hozirda Qoʻshma Shtatlar boʻylab mintaqaviy boʻlimlar tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi. Ularning deyarli barchasi yangi klassik va anʼanaviy dizayn va qurilishdagi muhim yutuqlarni eʼtirof etadigan mukofot dasturlarini oʻtkazadi[18]. ICAA arxitektura, urbanizm va qoʻshni sanʼatdagi zamonaviy klassitsizm nazariyasi va amaliyotiga bagʻishlangan "The Classicist" jurnalini nashr etadi. ICAA arxitektura va dizayn mutaxassislariga taʼlim dasturlarini taklif etadi, ularning aksariyati Beaux-Arts uslubiga amal qiladi[19]. ICAA, shuningdek, keng jamoatchilikni tarbiyalash uchun kurslarni oʻrgatadi va Beaux Arts Atelier, Amerika Qurilish Dizaynerlari Instituti uchun Turar-joylarni loyihalash boʻyicha ilgʻor dastur va boshqa koʻplab noyob dasturlarni yaratdi[20].
Yangi klassik harakatning xalqaro xarakteriga 2001-yilda anʼanaviy qurilish, arxitektura va shaharsozlik xalqaro tarmogʻi (INTBAU)[21] anʼanaviy qurilishni qoʻllab-quvvatlash va mahalliy xarakterni saqlashga bagʻishlangan xalqaro tashkilotning yaratilishi sabab boʻldi[22]. INTBAU oʻzining mahalliy boʻlimlari bilan 40 dan ortiq mamlakatlarni qamrab oladi[23]. Ushbu tarmoq Uels shahzodasi Charlz homiyligida yaratilgan, oʻzi esa Yangi Klassik harakatdagi muhim shaxs hisoblanadi[24].
2003-yilda Chikagolik saxiy Richard H. Driexaus [25] „ishi jamiyatdagi klassik va anʼanaviy arxitektura va urbanizm tamoyillarini oʻzida mujassam etgan hamda, uzoq muddatli taʼsir koʻrsatadigan“ meʼmorga beriladigan mukofotni taʼsis etdi. Notr-Dam universiteti arxitektura maktabi tomonidan taqdirlangan Driehaus arxitektura mukofoti modernist Pritzker mukofotiga muqobil sifatida koʻriladi. Driehaus mukofoti Reed mukofoti bilan birgalikda anʼanaviy shaharni, uning meʼmorchiligi va sanʼatini yozish, rejalashtirish yoki targʻib qilish orqali qoʻllab-quvvatlagan arxitektura amaliyotidan tashqarida ishlaydigan shaxslar uchun beriladi[26][27]. Boshqa yuqori darajadagi klassik arxitektura mukofotlari AQSh Palladio mukofoti Yevropa Philippe Rotthier Prize, Iberiyalik Rafael Manzano mukofoti, Edmund N. Bekon mukofoti, va Rieger Graham mukofoti Klassik arxitektura va sanʼat instituti (ICAA) arxitektura bitiruvchilari uchun beriladi[28][29][30].
Yangi klassik arxitektura bir-birini toʻldiruvchi arxitektura boʻlib, barqarorlikni taminlaydi, maqsad kontekstga moslashtirilgan va tabiiy resurslardan samarali foydalanish bilan uzoq muddatli, yaxshi ishlangan, yuqori sifatli binolarni yaratishdir[31][32].
Taʼlim muassasalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Modernistik taʼlim dunyoning aksariyat universitetlarida arxitektura oʻquv dasturlarining asosiy fani boʻlsa-da, baʼzi institutlar asosan yoki qisman anʼanaviy va klassik arxitektura va shaharsozlik tamoyillarini oʻqitishga qaratilgan hisoblanadi. Ulardan baʼzilari:
- Braziliya
- Centro Universitário Euroamericano (UNIEURO), in Brasília[33].
- Hindiston
- Tirumala SV anʼanaviy haykaltaroshlik va arxitektura instituti (SVITSA), Tirupati, Andhra Pradesh.
- Italiya
- Yangi Zelandiya
- Birlashgan Qirollik
- Nottingemdagi Milliy dizayn akademiyasi (meros ichki dizayn).
- Shahzoda qurilish jamiyati fondi, Londonda .
- Londondagi Shahzoda anʼanaviy sanʼat maktabi .
- Kingston Sanʼat maktabining arxitektura magistri dasturining 6-boʻlimi [35] Buyuk Britaniyadagi klassik dizayndan dars beradigan yagona aspirantura boʻlimi. Ilgari bu bakalavriatda o‘qitilgan edi.
- Portsmut universiteti, Portsmutdagi arxitektura maktabi.
- PRASADA — Kardiff, Uelsdagi Kardiff universiteti, Uels arxitektura maktabida Janubiy Osiyo dizayn va arxitekturasida amaliyot, tadqiqot va taraqqiyot .
- AQSH
- Endryu universiteti, Berrien Springs, Michigan[36]
- Amerika Qurilish sanʼati kolleji[37] va Charleston kollejidagi Sanʼat maktabi, Charleston, Janubiy Karolina.
- Kolorado universitetining anʼanaviy arxitektura boʻyicha ilgʻor tadqiqotlar markazi, Denver, Kolorado.
- Florida shtatidagi Coral Gables shahridagi Mayami universiteti[38].
- Yale arxitektura maktabi, Nyu-Xeyven, Konnektikut [39]
- Buyuk Markaziy sanʼat akademiyasi ilgari Nyu-York shahridagi Klassik arxitektura va sanʼat institutida (ICAA) joylashgan edi.
- Klassik arxitektura va sanʼat instituti (ICAA), Nyu-York, Nyu-York.
- Notr-Dam universiteti arxitektura maktabi, Indiana shtatining Notr-Dam shahridagi.
- Yuta vodiysi universiteti, Orem, Yuta shtati[40]
- Goʻzal sanʼat akademiyasi, Solt-Leyk-Siti, Yuta[41].
- Klassik dizayn akademiyasi, Janubiy Pines, Shimoliy Karolina.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Yangi urbanizm
- Qoʻshimcha arxitektura
- Revivalizm (arxitektura)
- Klassik realizm
- Driehaus arxitektura mukofoti
- Anʼanaviy arxitektura
- Klassik arxitekturaning konspekti
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Machalinski. „Classical Contemporary Meets the Future“ (en-US). www.mansionglobal.com. Qaraldi: 2021-yil 12-yanvar.
- ↑ Curl, James Stevens, 1937-. A dictionary of architecture and landscape architecture, Curl, James Stevens, 1937-, 2nd, Oxford [England]: Oxford University Press, 2006. ISBN 978-0-19-280630-7. OCLC 64585874.
- ↑ Curl, James Stevens „New Classicism“,. The Oxford Dictionary of Architecture (en). Oxford University Press, 2015 — 520–522 bet. ISBN 978-0-19-967498-5.
- ↑ „6 Classical Buildings That Are Younger Than You Think“ (en-US). ArchDaily (2015-yil 19-aprel). Qaraldi: 2021-yil 18-fevral.
- ↑ Jencks, Charles. Post Modernism: The New Classicism in Art and Architecture (en). New York: Rizzoli, 1987 — 7–8 bet. ISBN 0856708674.
- ↑ Quigley. „Inside Architecture's New Classicism Boom“ (en). Architectural Digest (2018-yil 7-avgust). Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
- ↑ „Central Criminal Court Extension, London – The Twentieth Century Society“. c20society.org.uk. Qaraldi: 2021-yil 9-dekabr.
- ↑ Oxford Dictionary of Architecture and Landscape Architecture (en) Curl: . Oxford University Press, 2006 — 466–7 bet. ISBN 978-0-19-860678-9. 2021-yil 3-dekabrda qaraldi.
- ↑ Leon Krier and Maurice Culot, "Counterprojets: Prefaces, " (Brussels: Archives d’Architecture Moderne, 1980).
- ↑ Charles, Prince of Wales, "A Vision of Britain: A Personal View of Architecture, " (New York: Doubleday, 1989).
- ↑ 11,0 11,1 McAlester, Virginia Savage. A Field Guide to American Houses. Alfred A. Knopf, 2013 — 664–665, 668–669 bet. ISBN 978-1-4000-4359-0.
- ↑ Robert Venturi, "Complexity and Contradiction in Architecture, " (New York: Museum of Modern Art, 1966).
- ↑ Andreas Papadakis and Harriet Watson, eds., "New Classicism: Omnibus Volume, " (London: Academy Editions, 1990).
- ↑ „Many Canons, Many Conversions -“. blogs.nd.edu. 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „College of Architecture and Planning at CU Denver“. 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
- ↑ „How Henry Hope Reed Saved Architecture“. The New York Sun. 2017-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Books - Institute of Classical Architecture & Art“. www.classicist.org. 2017-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Articles - Institute of Classical Architecture & Art“. blog.classicist.org. 2010-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Books - Institute of Classical Architecture & Art“. www.classicist.org. 2017-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Calendar“. www.classicist.org. 2017-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ Guardian Staff. „Hooked on classics: in praise of traditional architecture“ (en-GB). The Guardian (2002-yil 11-fevral). Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „About Us | INTBAU“ (en-US). Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „Chapters | INTBAU“ (en-US). Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ Alexander. „United Kingdom: New crown coin celebrates the 70th birthday of HRH Charles, Prince of Wales“. Coin Update (2018-yil 16-oktyabr).
- ↑ „The Driehaus Prize“. wttw.com (2013-yil 7-mart). 2017-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Driehaus Prize Nomination Process“. University of Notre Dame School of Architecture. 2013-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 11-fevral.
- ↑ „Palladio Awards“. Active Interest Media. 2014-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-aprel.
- ↑ „Edmund N. Bacon Prize“. Philadelphia Center for Architecture. 2014-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-aprel.
- ↑ „Home“. www.rotthierprize.be. 2022-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-yanvar.
- ↑ „Premio Rafael Manzano de Nueva Arquitectura Tradicional“ (en-US) (2018-yil 28-fevral). Qaraldi: 2020-yil 11-fevral.
- ↑ Sagharchi, Alireza. New Palladians: Modernity and Sustainability for 21st Century Architecture (en). Artmedia, 2010. ISBN 978-1-902889-12-2.
- ↑ „The Rieger Graham Prize“. Institute of Classical Architecture & Art in New York. 2014-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-aprel.
- ↑ „Institutions | INTBAU“ (en-US). Qaraldi: 2020-yil 8-oktyabr.
- ↑ 34,0 34,1 „Institutions | INTBAU“ (en-US). Qaraldi: 2020-yil 18-fevral.
- ↑ „MArch Architecture – Unit 6 – 2015/16“. — „We will engage with the fundamental architectural considerations of scale and language, and the application of the order of classicism at the scale of the town, building, room and fitting.“. 2017-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-fevral.
- ↑ „Andrews University School of Architecture, Art & Design“. — „Throughout the educational process, students are challenged to base architectural decisions on thoughtful and learned criteria, including the body of knowledge found within vernacular and classical traditions.“. 2012-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 4-aprel.
- ↑ Urban. „Welcome!“. buildingartscollege.us. 2015-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
- ↑ „Certificates | School of Architecture | University of Miami“ (en). arc.miami.edu. Qaraldi: 2020-yil 13-aprel.
- ↑ Salingaros, Nikos Angelos.. Anti-architecture and deconstruction, Alexander, Christopher, 1936-, Solingen, Germany: Umbau-Verlag, 2004. ISBN 3-937954-01-5. OCLC 57139148.
- ↑ „UVU Bachelor of Architecture | Bachelor of Architecture | Architecture and Engineering Design“. www.uvu.edu. Qaraldi: 2020-yil 24-mart.
- ↑ „Beaux-Arts Academy in Salt Lake City, classical architecture study programs“. baa-utah.com. 2016-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-may.
Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Alexander, Christopher. The Timeless Way of Building. Oxford University Press, 1979. ISBN 978-0-19-502402-9.
- Charles, Prince of Wales. A Vision of Britain: A Personal View of Architecture. Doubleday, 1989. ISBN 978-0-385-26903-2.
- Coles, William A.. Architecture in America: A Battle of Styles. Ardent Media, 1961.
- Curl, James Stevens. Classical Architecture: An Introduction to Its Vocabulary and Essentials, with a Select Glossary of Terms. Norton, 2003. ISBN 978-0-393-73119-4.
- Dodd, Phillip James. The Art of Classical Details: Theory, Design and Craftsmanship. Images Publishing, 2013. ISBN 978-1-86470-203-3.
- Dowling, Elizabeth Meredith. New Classicism: The Rebirth of Traditional Architecture. Random House Incorporated, 2004. ISBN 978-0-8478-2660-5.
- Gabriel, J. François. Classical Architecture for the Twenty-first Century: An Introduction to Design. W.W. Norton & Company, 2004. ISBN 978-0-393-73076-0.
- Gromort, Georges. The Elements of Classical Architecture. W.W. Norton, 2001. ISBN 978-0-393-73051-7.
- Krier, Léon. Albert Speer: architecture, 1932-1942. Archives d'architecture moderne, 1985. ISBN 9782871430063.
- Matrana, Marc R.. Lost Plantations of the South. Univ. Press of Mississippi, 2009. ISBN 978-1-60473-469-0.
- Reed, Henry Hope. The Golden City. W.W. Norton, 1971. ISBN 978-0-393-00547-9.
- Scully, Vincent Joseph. The shingle style today: or, The historian's revenge. G. Braziller, 1974. ISBN 9780807607596.
- Stroik, Duncan. The Church Building as a Sacred Place: Beauty, Transcendence, and the Eternal. Liturgy Training Publications, 2012. ISBN 978-1-59525-037-7.
- Summerson, John. The Classical Language of Architecture. MIT Press, 1963. ISBN 978-0-262-69012-6.
- Watkin, David. Morality and Architecture. Clarendon Press, 1977. ISBN 978-0-19-817350-2.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Media related to New Classical architecture at Wikimedia Commons
- Illustrated Glossary of Classical Architecture (Wayback Machine saytida 2019-07-18 sanasida arxivlangan)
- Institute of Classical Architecture and Art
- Traditional Architecture Group
- INTBAU — Universities / institutions offering traditional architecture courses by country
- OpenSource Classicism — project for free educational content about (new) classical architecture
- The architectural traditions are back — we should celebrate, The Spectator, Hugh Pearman, 28 October 2017
- Misollar