Uchinchi jahon urushi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
20-asrdan beri yadro quroli taxminiy Uchinchi jahon urushi bilan bogʻliq boʻlgan asosiy mavzu boʻlib qolmoqda. Yadro urushi butun insoniyatning yoki Yerdagi barcha hayotning yoʻq boʻlib ketishiga olib kelishi mumkin

Uchinchi jahon urushi — birinchi va ikkinchi jahon urushlaridan keyin sayyoraviy miqyosda kutilayotgan uchinchi qurolli mojarodir. Bu atama birinchi marta 1941 yilda tilga olingan [1].

Ikkinchi jahon urushining oxiriga kelib, yadro qurolining faol rivojlanishi va qoʻllanilishi, shuningdek, ularni keyinchalik baʼzi mamlakatlar tomonidan sotib olinishi tufayli yer yuzidagi sivilizatsiya va boshqa barcha hayotni toʻliq vayron qilish xavfi mavjud. Yuqoridagilar uchinchi jahon urushi haqidagi turli muhokama mavzularidan biri hisoblanadi. Tabiiy ofatlardan farqli oʻlaroq, inson qoʻli bilan sodir boʻlgan yana bir ofat — biologik urush ham qurbonlarga olib kelishi mumkin. Ilgʻor texnologiyalar tomonidan yaratilgan va qoʻllab-quvvatlangan, bu kabi hodisalar Yer yuzasini yashash uchun yaroqsiz holga keltirishi mumkin.

Ikkinchi Jahon urushi boshlanishidan oldin ham, Birinchi Jahon urushi (1914-1918) aynan „barcha urushlarni tugatadigan urush“ deb hisoblangan va agar global mojaro bunday misli koʻrilmagan chorasizlik hamda qiyinchilikga olib kelsa, bunday katta mashtabdagi mojaro sodir boʻlmasligi kerak deb hisoblashgan. Urushlararo davrda Birinchi Jahon urushini shunchaki „Buyuk urush“ deb atashgan. 1939 yilda Ikkinchi Jahon urushi boshlanishi bilan insoniyat keng koʻlamdagi bunday urushlarni sabablarni yengib oʻta olamiz deb oʻylashgan.

1945 yilda Sovuq urush boshlanishi va yadroviy qurol texnologiyasining tarqalishi bilan uchinchi global mojaro ehtimoli yanada oshdi. Sovuq urush davrida koʻplab mamlakatlardagi harbiy tahlilchilar Uchinchi jahon urushi ehtimolini oldindan bilishgan. Ssenariylar odatiy urushdan tortib cheklangan yoki toʻliq yadroviy urushgacha boʻlgan. Sovuq urush davrida bu global yadroviy qarama-qarshilik sayyoradagi barcha insoniyat hayotini yoʻq qilishi aniqladi. Insoniyatning halokati Amerika va Sovet rahbarlarini bunday tartibsizlikdan qochishga undagan.

Termindan ilk foydalanishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Time jurnali, tashabbuskor boʻlmasa ham, hech boʻlmaganda „Uchinchi jahon urushi“ ning dastlabki izdoshi edi. Bu atama birinchi marta 1941-yil 3-noyabr (1941-yil 7-dekabrda Pearl-Harborga Yaponiya hujumidan oldin) „Milliy ishlar“ boʻlimida va „Uchinchi jahon urushi?“ sarlavhali sahifasida paydo boʻlgan boʻlib, unda natsist qochqin Hermann Rausch [2] haqida yozilgan. 1943-yil 22-martdagi navbatdagi sonida „Chet el xabarlari“ boʻlimida Time oʻsha sarlavhani qayta ishlatgan, „Uchinchi jahon urushi?“ AQSh vitse-prezidenti Genri A. Uollesning soʻzlari bilan: „Biz 1943 yoki 1944 yilda qaror qabul qilganmiz… Uchinchi jahon urushi urugʻini ekishni boshlash kerak yoki yoʻqligi haqida ?“ [3][4] Oʻn yillikning qolgan qismida (va undan keyin ham) oʻz maqolalarida „III jahon urushi“ atamasini eslatishda davom etdi: 1944 [5][6], 1945 [7][8], 1946 „(mikrob urushi“) [9], 1947 [10], 1948 [11] . .Time (jurnal) keyinchalik ham ushbu termindan foydalanadi.

Urush rejalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Harbiy rejalashtiruvchilar Sovuq Urushning dastlabki kunlaridan beri eng yomoniga tayyorlanib, dahshatli mojaro uchun turli ssenariylarni koʻrib chiqishgan. Ushbu rejalarning baʼzilari endi eskirgan va qisman yoki toʻliq maxfiylashtirilgan.

„Aql bovar qilmas“ operatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buyuk Britaniya Bosh vaziri Uinston Cherchill Ikkinchi Jahon urushi oxirida Evropada sovet qoʻshinlarining koʻpligi va „ishonchsiz Sovet rahbari“ Iosif Stalin tufayli Gʻarbiy Evropaga jiddiy tahdid borligidan xavotirda edi. 1945-yil aprel-may oylarida Britaniya Qurolli Kuchlari Uchinchi jahon urushining birinchi rejasi hisoblangan „Aql bovar qilmas“ operatsiyasini ishlab chiqdi. Uning asosiy maqsadi „AQSh va Britaniya imperiyasini SSSRga yuklash“ edi [12]. Reja Britaniya shtab boshliqlari tomonidan harbiy jihatdan amalga oshirib boʻlmaydigan deb rad etildi.

Dropshot operatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Dropshot" operatsiyasi Gʻarbiy Evropa va Osiyo Sovet Ittifoqi bilan mumkin boʻlgan yadroviy va odatiy urush uchun AQShning rejasi edi.

Oʻshanda AQSh yadroviy arsenali hajmi cheklangan, asosan Qoʻshma Shtatlarda joylashgan va yetkazib berish uchun bombardimonchilarga bogʻliq edi. „Dropshot“ bir zarbada Sovet Ittifoqining sanoat salohiyatining 85 foizini yoʻq qilish uchun 100 ta shahar va qishloqlardagi 200 ta nishonga 300 ta yadroviy bomba va 29 000 ta kuchli portlovchi bombalardan foydalanadigan missiyalarni oʻz ichiga oladi. 300 ta yadro qurolidan 75 dan 100 tagachasi Sovet harbiy samolyotlarini yerda yoʻq qilishga qaratilgan edi.

Reja qitʼalararo ballistik raketalarni ishlab chiqishdan oldin yaratilgan. Bu, shuningdek, AQSh prezidenti Jon Kennedi va uning mudofaa vaziri Robert MakNamara AQShning yadro urushi rejasini „shaharlarni vayron qilish“dan „qarshi“ rejaga (koʻproq harbiylarga qaratilgan) oʻzgartirishlardan oldin ham ishlab chiqilgan edi. Bu vaqtda yadroviy qurollar qoʻshni shaharni vayron qilmasdan dengiz bazasiga zarba berish uchun etarli darajada aniq emas edi, ulardan maqsad urush iqtisodiyotiga zarar yetkazish uchun dushmanning sanoat salohiyatini yoʻq qilish edi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ National Affairs: World War III?(amerika ingl.) // Time. — 1941. — 3 noyabr. — ISSN 0040-781X.
  2. ↑ National Affairs: World War III?(ingl.) // Time : magazine. — 1941-11-03. — ISSN 0040-781X. Архивировано 15 oktyabr 2017 года.
  3. ↑ Foreign News: World War III?(ingl.) // Time : magazine. — 1943-03-22. — ISSN 0040-781X. Архивировано 15 oktyabr 2017 года.
  4. ↑ INTERNATIONAL: Or Else(ingl.) // Time : magazine. — 1943-02-15. — ISSN 0040-781X. Архивировано 20 may 2019 года.
  5. ↑ GERMANY: For World War III(ingl.) // Time : magazine. — 1944-06-05. — ISSN 0040-781X. Архивировано 18 may 2019 года.
  6. ↑ Science: World War III Preview?(ingl.) // Time : magazine. — 1944-07-10. — ISSN 0040-781X. Архивировано 20 may 2019 года.
  7. ↑ Letters, Oct. 1, 1945(ingl.) // Time : magazine. — 1945-10-01. — ISSN 0040-781X. Архивировано 20 may 2019 года.
  8. ↑ POLICIES & PRINCIPLES: Morgenthau's Hope(ingl.) // Time : magazine. — 1945-10-15. — ISSN 0040-781X. Архивировано 19 may 2019 года.
  9. ↑ Science: World War III Preview(ingl.) // Time : magazine. — 1946-03-25. — ISSN 0040-781X. Архивировано 20 may 2019 года.
  10. ↑ Medicine: Germs for World War III?(ingl.) // Time : magazine. — 1947-12-29. — ISSN 0040-781X. Архивировано 19 may 2019 года.
  11. ↑ THE NATIONS: The Chances of World War III(ingl.) // Time : magazine. — 1948-03-15. — ISSN 0040-781X. Архивировано 20 may 2019 года.
  12. ↑ „Wayback Machine“. web.archive.org (2008-yil 6-iyul). 2008-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Uchinchi_jahon_urushi&oldid=4249243" dan olindi