Podshohnoma

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Podshohnoma

Podshohnoma qo'lyozmalaridan birining muqovasi
Muallif(lar) Muhammad Amin Qazviniy
Bezovchi(lar) Boburiy miniatyurasi
Mamlakat Boburiylar davlati
Janr(lar)i Avtobiografiya
Nashr etilgan sanasi 1636

Podshohnoma (forscha: پادشاهنامه yoki پادشاه‌نامه) (Imperator Shoh Jahon yilnomasi) — Boburiylar imperatori Shoh Jahon hukmronligining rasmiy tarixi sifatida yozilgan asarlar guruhi. Rasmsiz matnlar Shohjahannoma nomi bilan tanilgan, Podshohnoma esa tasvirlangan qoʻlyozma versiyalari uchun ishlatilgan. Bu asarlar Shoh Jahon hukmronligi haqidagi asosiy maʼlumotlar manbalaridan biridir. Imperator ustaxonalarida koʻplab Boburiy miniatyuralari bilan ajoyib tasvirlangan nusxalar ishlab chiqarilgan. Harbiy yurishlarga eng katta eʼtibor berilgan boʻlsa-da, bu asarlarning qoʻlyozmalaridagi rasmlar imperator saroyidagi hayotni yoritadi, toʻylar va boshqa tadbirlarni tasvirlaydi.

Bu janrning eng muhim asari Akbarning tarjimai holi Abdul Fazalning shogirdi Abdul Hamid Lahoriy tomonidan ikki jildda yozilgan. Bu janrning uchinchi jildini keksalik zaifligi tufayli yoza olmadi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Aurangzeb, Sayid Xon-i-Jahon, Abdullaxon Bahodir Firuz Jang va Xon Davron boshchiligidagi Boburiy armiyasi Orchhaga kiradi.

Shoh Jahon saltanatining sakkizinchi yilida Muhammad Amin Qazviniydan o‘z saltanatining rasmiy tarixini yozishni so‘radi va u 1636-yilda Shoh Jahon hukmronligining birinchi o‘n (qamariy) yilini o‘z ichiga olgan „Podshohnoma“ sini yozib tugatdi.

Shoh Jahon 1638-yilda Safaviylar elchisi Ali Mardan Xonni qabul qilmoqda.[1][2]

Jaloliddin Tabatabai yana bir „Podshohnoma“ yozgan, ammo matnning saqlanib qolgan qismi imperatorning beshinchi hukmronligidan sakkizinchi yiligacha bo‘lgan to‘rt yilnigina qamrab oladi. Keyinchalik loyiha Abdul Hamid Lahoriyga topshirildi, u oʻzining „Podshohnoma“ sini ikki jildda yozdi. Bu asarning birinchi jildi Qazviniy asariga asoslangan boʻlsa-da, batafsilroq maʼlumotlarga ega. Ikkinchi jild Shoh Jahon hukmronligining keyingi o‘n (qamariy) yilini o‘z ichiga oladi. U oʻz ishini 1648-yilda tugatdi. Lahori 1654-yilda vafot etdi. Lahori shogirdi Muhammad Vorisga vazifani bajarish mas’uliyati yuklangan va uning „Podshohnoma“ si (1656-yilda tugallangan) Shoh Jahon hukmronligining qolgan davrini qamrab oladi. Uning ishi Osiyo jamiyati tomonidan Lahoriy Podshohnomasining uchinchi jildi sifatida nashr etilgan.

Hozirgacha saqlanib qolgan qoʻlyozmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1799-yilda Hindiston shimolidagi Oudh shahrining Navab (viloyat gubernatori) Podshohnomani Buyuk Britaniya qiroli Jorj III ga yubordi. Bugungi kunda Lahori Podshohnomasining imperator tasvirlangan qoʻlyozmasi Vindzor qal’asidagi Qirollik kutubxonasida saqlanmoqda va Vindzor Podshohnomasi sifatida tanilgan. U 1630-1657-yillar oraligʻida ishlab chiqarilgan va 44 miniatyura, janglar, sud marosimlari va boshqa voqealarning toʻliq sahifali hikoyalari (11 tasi ikki sahifada) va geometrik bezak bilan oʻralgan bir nechta kichikroq individual portretlarni oʻz ichiga oladi. Bular ishni boshlagan Boburiylar sulolasining nasabnomasini koʻrsatadi. Sahifaning o‘lchami 58,6 x 36,8 sm bo‘lib, hajm ustida 13 ta turli bosh rassomlar ishlagan.[3] 1994-yilda, muhofaza qilish maqsadida hajm qayta tiklanayotganda, Nyu-Dehlida, Londondagi Qirolicha galereyasida va Amerikaning oltita shahrida namoyish etilgan koʻrgazmadagi barcha miniatyuralarni tomosha qilish imkoniyatidan foydalanildi.[4]

Britaniya kutubxonasida Qazviniy va Vorisning „Podshohnoma“ larining qoʻlyozmalari saqlanmoqda. Podshohnomaning qo‘lyozmasi Hindistonning Patna shahridagi Khuda Baxsh Sharq kutubxonasida ham bor.[5]

Boshqa individual miniatyuralar qator kollektsiyalarda saqlanadi. Xalili islom sanʼati toʻplamida Shoh Jahon va uning saroyida ikkita filning jangini tomosha qiladigan bitta miniatyura mavjud.[6] Keyinchalik tasvirlangan qoʻlyozma nusxalari yaratilgan: masalan, New Yorkdagi Metropolitan sanʼat muzeyida 17-asr versiyalaridagi miniatyuralar va Los-Angeles okrugi sanʼat muzeyida 1800-yillardan beri miniatyuralar mavjud.

Kontekst[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podshohnoma dunyoning turli burchaklarida koʻrilgan imperator avtobiografiyalari yoki rasmiy saroy biografiyalari anʼanalariga mos keladi. Janubiy Osiyoda bular qadimgi Hindistondagi Ashokavadana va Harshacharitaga va oʻrta asr Prithviraj Rasoga borib taqaladi. Boburiylarning ajdodi Temur haqida bir qancha asarlar yozilgan, asosan „Zafarnoma“ („Gʻalabalar kitobi“) deb nomlangan asar, Shomi va Yazdiy asarlari. Ikkinchisi eng mashhur boʻlib, 1590-yillarda Akbar ustaxonasi tomonidan tasvirlangan nusxada ishlab chiqarilgan. Bu anʼana Boburiylar tomonidan „Boburnoma“, „Akbarnoma“ (tarjimai hol) va „Tuzkuki Jahongiriy“ yoki „Jahongirnoma“ (Jahongir xotiralari) bilan davom ettirilgan .

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Abdul Hamid Lahori. „Shah Jahan Receives Persian Ambassadors“. Badshahnama.
  2. ↑ Ebba Koch (1994), Diwan-i 'Amm and Chihil Sutun: The Audience Halls of Shah Jahan, p.1
  3. ↑ „The Padshahnama 1656-57“, Royal Collection
  4. ↑ Review of Beach, Milo C. and Ebba Koch, The King of the World: The Badshahnama: An Imperial Mughal Manuscript from the Royal Library, Windsor Castle, Thames & Hudson. 1997, in The Court Historian, Volume 4, 1999 — Issue 3,
  5. ↑ „Islamic knowledge house, Khuda Bakhsh Library retains glory“. Outlook (2005-yil 8-iyul). 2013-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ Rogers, J. M.. The arts of Islam : treasures from the Nasser D. Khalili collection, Revised and expanded, Abu Dhabi: Tourism Development & Investment Company (TDIC), 2008 — 280 bet. OCLC 455121277. 
  7. ↑ Abdul Hamid Lahori „Prince Awrangzeb (Aurangzeb) facing a maddened elephant named Sudhakar“. Badshahnama (1636). 2014-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 1-iyul. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Podshohnoma&oldid=2923258" dan olindi