Parvin Eʼtesomi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parvin Eʼtesamining surati

Parvin Eʼtesami 1907-yilda Tabrizda Mirza Yusuf Etessami Ashtianiy(Eʼtesam-al-Molk)oilasida tugʻilgan. Uning otasi tomonidan bobosi Mirzo Ibrohimxon Mostavfi Etesam-al-Molk edi[1][2]. Uning bobosi Mirzo Ibrohimxon Mostavfi Etesam-al-Molk asli Ashtiyondan boʻlgan, lekin Tabrizga koʻchib kelgan va Qajar maʼmuriyati tomonidan Ozarbayjon viloyatiga moliyaviy nazoratchi etib tayinlangan[2].

Eʼtesamining toʻrtta akasi bor edi, onasi 1973-yilda vafot etdi. Uning oilasi bolalik chogʻida Tehronga koʻchib oʻtdi va u rasmiy maktabda taʼlim olishdan tashqari, otasidan arab va mumtoz fors adabiyoti haqida yaxshigina bilim oldi[3]. 8 yoshida u sheʼr yozishni boshladi[3].

U Tehrondagi Eron Baytil maktabida tahsil olgan,1924-yilda maktabni tygatib, Amerika qizlar maktabida bir muddat dars berdi. Oʻqishni tamomlagani uchun u eron ayollari duch kelayotgan kurashlar, ularning imkoniyatlari chegaralanganligi va taʼlim olish zarurati haqida "Bir tilak novdasi" (1924) sheʼrini yozgan[4].1934-yil 10-iyulda u otasining amakivachchasi Fazlulloh Etesamiga turmushga chiqdi va ular Kirmonshoh shahriga ko‘chib o‘tdilar.[5] Ammo nikoh bor-yoʻgʻi oʻn hafta davom etdi va ular qiziqish va harakter farqlari tufayli ajralishdi va u Tehronga qaytib keldi[5]. U Kanun-e-Banovan aʼzosi boʻlgan va majburiy hijobga (roʻmol oʻrashga) qarshi Kashf-e hijob islohotini qoʻllab-quvvatlagan[6].

1938-39 yillarda u Tehrondagi Danesh-Saraay-e 'Aali kutubxonasida(hozirda Tarbiat Muallim universiteti nomi bilan tanilgan)bir necha oy ishlagan.

Uning otasi 1938-yilda uch yildan soʻng tif isitmasidan vafot etdi. U Qum shahrida, Maʼsumah ziyoratgohi yaqinida otasining yoniga dafn etilgan.

Parvin Etesamining uyi 2006-yil 19-oktabrda Eron milliy merosi obektiga aylantiriladi.

Qumdagi Parvin qabri

Parvinning shoirlik qobiliyati ochilganda, yetti-sakkiz yoshlar atrofida edi. Otasining daldasi bilan u otasi tomonidan g‘arb manbalaridan tarjima qilingan baʼzi adabiy asarlarni ko‘zdan kechiradi.1921-1922 yillarda uning eng qadimgi sheʼrlari forscha"Bahor"jurnalida nashr etilgan. Uning "Divon"i sheʼriy kitobining birinchi nashri 156 sheʼrdan iborat bo‘lib,1935-yilda nashr etilgan. Shoir va olim Muhammad Toqi Bahor ijodiga muqaddima yozgan. Uning akasi Abu’l Fatha Etesamiy tomonidan tahrir qilingan kitobining ikkinchi nashri 1941-yilda vafotidan koʻp oʻtmay paydo boʻldi. U Masnaviy, Qasida,Gʻazal va Qitʼa(fors sheʼriyatining yana bir shakli) va 209 xil kompozitsiyadan iborat edi. U 5606 ta turni tashkil etdi.

Qisqa umrida u eronlik vatandoshlari orasida katta shuhrat qozonishga muvaffaq boʻldi. Parvin sheʼriyati mumtoz fors anʼanalariga, uning shakli va mazmuniga amal qiladi. U fors sheʼriyatidagi modernistik yoʻnalishlarga yondoshmadi yoki ehtimol, eʼtiborsiz qoldirdi. Uning sheʼriy kitobida 42 ga yaqin nomsiz qasida va qitʼa mavjud. Bu asarlar Sanoiy va Nosir Xusravning didaktik va falsafiy uslublariga mos keladi. Yana bir qancha qasidalarda, xususan, tabiat tasvirida shoir Manuchehriy taʼsiri ko‘rsatilgan. Uning devonida bir qancha g‘azallar ham bor.

Professor Heshmat Moayyadning soʻzlariga koʻra, uning Safar-e ashk (Koʻz yoshi sayohati) fors tilida yozilgan eng yaxshi qoʻshiqlar qatoriga kiradi.

Sheʼriyatning yana bir ko‘rinishi „ munozara“ (bahs) Parvin devonining eng katta qismini tashkil qiladi. U monazara uslubida oltmish beshta sheʼr va yetmish beshta latifa, ertak va allegoriyalar yozgan. Moayyadga taʼkidlashiga koʻra: „Parvin ijtimoiy kelib chiqishi turli xil boʻlgan erkaklar va ayollar, hayvonlar, qushlar, gullar, daraxtlar, kosmik va tabiiy elementlar, kundalik hayot ob’ektlari, mavhum tushunchalar haqida yozgan, bularning barchasi uning fikr doirasi boyligini ifodalaydi va ramziylashtiradi. Bu raqamlar orqali u boshqalarga jamiyatning manfaatini va axloqiy majburiyatdagi muvaffaqiyatsizliklarini koʻrsatadigan oyna boʻladi. Xuddi shunday, bu bahslarda u hayot va oʻlim, ijtimoiy adolat, axloq, taʼlim, bilimning oliy ahamiyati haqidagi asosiy fikrlarini ifodalaydi"[7] .

Parvin Eʼtesami yoshligidan sheʼr yozishni boshlagan; uning birinchi nashr etilgan asarlari Eronning Baharin jurnalida 1920-yillarning boshlarida, oʻsmirlik chogʻida paydo boʻlgan. Butun umri davomida Eʼtesami ijodi anʼanaviylik va zamonaviylikning rishtasi edi; uning sheʼriy uslubi yangi modernistik uslublardan voz kechdi va klassik fors sheʼriyatining shakl va tuzilmalariga qatʼiyan rioya qildi[8].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Persian Language & Literature: Parvin Etesami“. Iran Chamber Society. Qaraldi: 2021-yil 9-aprel.
  2. ↑ 2,0 2,1 Moayyad. „Etesami, Mirza Yusuf Khan Ashtiani, Etesam-al-Molk“. iranicaonline.org. Encyclopedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 6 (1998-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 8-aprel.
  3. ↑ 3,0 3,1 Bashiri. „Parvin E'tesami's Life“. Bashiri Working Papers on Central Asia and Iran (2001-yil fevral). Qaraldi: 2021-yil 9-aprel.
  4. ↑ „Persian poet Parvin E’tesami commemorated“ (en). Iran Art. Iran Daily (2021-yil 16-mart). Qaraldi: 2021-yil 9-aprel.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Parvin Etesami; Shining jewel in Persian literature's history“ (en). Mehr News Agency (2021-yil 15-mart). Qaraldi: 2021-yil 10-aprel.
  6. ↑ Hamideh Sedghi, „FEMINIST MOVEMENTS iii. IN THE PAHLAVI PERIOD,“ Encyclopaedia Iranica, IX/5, pp. 492-498, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/feminist-movements-iii (accessed on 30 December 2012).
  7. ↑ Heshmat Moayyad. Parvin Etesami. Encyclopædia Iranica. 2010-yil 4-aprelda qaraldi. 
  8. ↑ Allen. „Islamic arts - The modern period“ (en). Encyclopedia Britannica (1998-yil 20-iyul). — „The lyrics of Parvīn Eʿteṣāmī (died 1940) are regarded as near classics, despite a trace of sentimentality in their sympathetic treatment of the poor.“. Qaraldi: 2021-yil 9-aprel.

Qoʻshimcha oʻqish uchun [tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Parvin_Eʼtesomi&oldid=3456877" dan olindi