Oyimxon Shomurotova
Oyimxon Shomurotova | |
|---|---|
| Tavalludi |
Oyimxon Shomurotova 10.06.1917 |
| Vafoti |
29.05.1993 Nukus, Qoraqalpogʻiston, Oʻzbekiston |
| Fuqaroligi |
  |
| Turmush oʻrtogʻi | Amet |
Oyimxon Shomurotova (10.06.1917, Qoʻngʻirot tumani – 29.05.1999, Nukus) – qoraqalpoq aktrisasi, xonanda, qoraqalpoq vokal sanʼatining yirik namoyandalaridan (metssosoprano). Oʻzbekiston (1944) va Qoraqalpogʻiston (1944) xalq artisti. 1939-yilda Moskva konservatoriyasida malaka oshirgan. Ikkinchi jahon urushi yillari konsert truppalari bilan frontlarda xizmat qilgan. Qoraqalpoq davlat musiqali drama va komediya teatrining yetakchi aktrisasi (1934—1939, 1949—1951 va yana 1955-yildan). Berdaq nomidagi Qoraqalpoq filarmoniyasi va radiosida xonanda (1939—1949, 1951—1955) boʻlib ishlagan. „Boʻz atau“, „Dembermes“, „Aruxan“, „Qiz minayim“ kabi qoraqalpoq xalq qoʻshiqlari bilan dastlabki muvaffaqiyatlarga erishgan.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1917-yil 10-iyunda (boshqa maʼlumotlarga koʻra – 5-iyun[1] va 10-oktabr[2])da Qoraqalpogʻistonning Qonlikoʻl qishlogʻida (hozirgi Qonliqoʻl viloyati markazi) (boshqa maʼlumotlarga koʻra, Qoʻngʻirotda[3]) kambagʻal dehqon oilasida tugʻilgan.
1932-yildan Qoʻngʻirot, keyinroq Toʻrtkoʻl teatrlari truppasida rollar oʻynagan, qoraqalpoq teatri asoschilari A.Oʻtepov va S.Majitovlarning bir pardali spektakllarida debyut qilgan.
1934—1939-yillar, 1949—1951-yillar va 1955—1988-yillarda Qoraqalpoq musiqali drama va komediya teatri aktrisasi boʻlgan. K. S. Stanislavskiy (hozirgi Berdaq nomi) Nukusda Qoraqalpoq, oʻzbek, qozoq, rus, ozarbayjon, qirgʻiz va boshqa spektakllarda 100 dan ortiq bosh rollarni ijro etgan.
1939-yilda Moskva konservatoriyasida tahsil oldi.
1939—1949-yillar va 1951—1955-yillarda Qoraqalpoq nomidagi filarmoniya solisti boʻlgan.
U konsertlarda xonanda sifatida ham qatnashgan. Repertuaridan xalq, marosim, folklor, lirik, zamonaviy qoʻshiqlar, uning ustozlari Baxshi E. Kospulatov, bastakorlar O. Halimov, J. Shamuratov, A. Sultonovat asarlari joy olgan.
U Ikkinchi Jahon urushi frontlarida kontsert guruhlarida qatnashgan.
U „Mening hayotim – teatr“ xotiralarini yozgan.
1957-yildan KPSS aʼzosi, Qoraqalpoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi Oliy Kengashining 4 va 7-chaqiriq deputati boʻlgan.
1993-yil 29-mayda (boshqa maʼlumotlarga koʻra – 31-may[4]) Nukus shahrida vafot etgan.
Qoraqalpoq sheʼriyatining klassikasi Ibrohim Yusupov unga „Aktrisa qismati“ sheʼrini bagʻishladi.
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Bogʻdagul“ spektaklidagi Bogʻdagul, „Gulsara“dagi Oysara aktrisaning sahnadagi ilk obrazlaridir. Keyinchalik milliy va tarjima asarlar asosida sahnalashtirilgan drama, musiqali drama va komediyalarda salmoqli, aktrisa ijodi va milliy teatr tarixini bezaydigan badiiy barkamol obrazlar yaratdi: Halima (Gʻ. Zafariy, „Halima“), Arzixon, Oypara (M.Dariboyev, „Yangi odamlar“, „Koʻklen botir“), Raushan (J. Oymurzayev, „Raushan“), Shohsanam (T.Ollanazarov, „Gʻarib Oshiq“), Anna Ivanovna (A.Ostrovskiy, „Kambagʻallik ayb emas“), Sanam (T.Bayandiyev, „Qoraqalpoq qizi“), Parshagul (S.Xoʻjaniyozov, „Suymaganga suykanma“), Gulchehra (U. Hojibekov, „Arshin mol olon“), Barchin („Alpomish“) va boshqalar ijodining soʻnggi yillarida u koʻproq onalar timsolini yaratdi. „Qirq qiz“ (A.Shomurotov, I.Yusupov) dagi Oqsuluv ona, „Taluas“ (S.Xoʻjaniyozov)dagi Oybika, „OygulObod“ (J.Oymurzayev)dagi Damegul, „Momo yer“ (Ch. Aytmatov) dagi Toʻlgʻanoy va boshqalar shular jumlasidan. Oyimxon Shomurotova qahramonlari orqali qoraqalpoq ayollarining milliy xarakteri, taqdirini, ularning maʼnaviy goʻzalliklarini tarannum etdi. U jarangdor va yoqimli ovozi bilan xonanda sifatida ham tanildi. Oyimxon Shomurotova ijro qilgan qoʻshiqlar respublika radiosining oltin fondidan oʻrin olgan.
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eri – Amet, yetti farzandi boʻlgan[5].
Mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vafotidan soʻng „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni bilan mukofotlangan (2004). Qoraqalpogʻiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi xalq artisti (1940), Oʻzbekiston SSR xalq artisti (1950)[6], SSSR xalq artisti (1968), Ikki marta Mehnat Qizil Bayroq ordeni (shu jumladan 1959-"Shon-sharaf" ordeni (1951)[7], „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni (Oʻzbekiston) (2004 – vafotidan keyin)[8], Oʻzbekiston va Qoraqalpogʻiston Oliy Kengashlarining faxriy yorliqlari bilan mukofotlangan
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Teatralnaya Ensiklopediya. drama opera balet operetta sirk estrada dramaturg rejissyor
- ↑ Ayimxan Shamuratova | Informatsionno-bibliotechniy sentr Respubliki Karakalpakstan[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ [{{{link}}} Oyimxon Shomurotova] — Manba:БСЭ
- ↑ „::Информационно-библиотечный центр Республики Каракалпакстан“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-mart.
- ↑ Mamam i papam posvyaщaetsya | www.izvestia.kz[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ „::Информационно-библиотечный центр Республики Каракалпакстан“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-mart.
- ↑ https://portal-kultura.ru/upload/iblock/85c/1951.12.08.pdf
- ↑ Указ Президента Республики Узбекистан от 23 avgust 2004 года № УП-3472 «О награждении посмертно деятелей науки, литературы и искусства, внесших огромный вклад в развитие науки и культуры Узбекистана
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |