Oltin medal
Oltin medal — bu noharbiy sohadagi eng yuqori muvaffaqiyat uchun beriladigan medal. Uning nomi oltinning kamida bir qismini ishlab chiqarishda qoplama yoki qotishma shaklida ishlatishdan kelib chiqqan.
Oʻn sakkizinchi asrdan boshlab, oltin medallar sanʼat sohasida, masalan, Daniya Qirollik Tasviriy sanʼat Akademiyasi tomonidan, koʻpincha, taniqli talabaga moliyaviy erkinlik berish uchun mukofot ramzi sifatida berilgan. Boshqalar faqat mukofotning obroʻsini taklif qilishadi. Koʻpgina tashkilotlar endi har yili yoki bir martalik oltin medallar bilan taqdirlaydilar.
Baʼzi oltin medallar yaxlit oltin boʻlsa-da, boshqalari Olimpiya oʻyinlari, Lorentz medali, AQSh Kongressining oltin medali va Nobel mukofoti medallari kabi oltin bilan qoplangan yoki kumush bilan qoplangan. Nobel mukofoti medallari 24 karatlik oltin bilan qoplangan 18 karatli yashil oltindan iborat. 1980-yilgacha ular 23 karatlik oltindan iborat boʻlgan.
Harbiy sohada[tahrir | manbasini tahrirlash]
Standart harbiy mukofotlar, masalan, Medal of Honor medali taʼsis etilishidan oldin, muhim harbiy yoki dengiz gʻalabasi yoki muvaffaqiyati uchun beriladigan medalga ega boʻlish odatiy hol edi. Qoʻshma Shtatlarda Kongress prezidentdan gʻoliblarni mukofotlashni soʻrab rezolyutsiya qabul qiladi. Qoʻmondonga oltin medal va uning zobitlariga kumush medallar beriladi[1].
Musobaqa medallari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Medallar tarixan turli musobaqalarda, ayniqsa yengil atletikada mukofot sifatida berilgan.
Anʼanaga koʻra, medallar quyidagi metallardan tayyorlanadi:
- Oltin (yoki boshqa sariq metall, masalan, bras)
- Kumush (yoki boshqa kulrang metall, masalan, poʻlat)
- Bronza
Baʼzan Platina medallari berilishi mumkin.
Bu metallar yunon mifologiyasida insonning dastlabki uchta davrini bildiradi: odamlar xudolar orasida yashagan Oltin asr, yoshlik yuz yil davom etgan kumush asr va bronza asri, qahramonlar davri.
Birinchi uchta eng yuqori natijaga erishganlar uchun oltin, kumush va bronza medallari ketma-ketligini berish odati kamida 19-asrdan boshlangan, Qoʻshma Shtatlardagi havaskor sportchilar milliy assotsiatsiyasi bunday medallarni 1884-yildayoq taqdirlashda foydalangan[2].
Ushbu standart 1904-yilda St. Louisda boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarida Olimpiya musobaqalari uchun qabul qilingan. 1896-yilgi tadbirda gʻoliblarga kumush, ikkinchi oʻringa bronza medallari topshirilgan boʻlsa, 1900-yilda medallar emas, boshqa mukofotlar berila boshladi.
Olimpiada oʻyinlarida[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zamonaviy Olimpiya oʻyinlarida sport gʻoliblari erishgan yutuqlari uchun oltin medalga ega boʻlishadi.
Qadimgi Olimpiya oʻyinlarida har bir tadbirda faqat bitta gʻolib mukofot olar edi. Mukofot, kotinos, yaʼni Olimpiyadagi Zevs ibodatxonasi yaqinidagi muqaddas daraxtning yovvoyi zaytun barglaridan yasalgan zaytun gulchambari edi. Aristofan Plutda nima uchun gʻolib sportchilarga oltin oʻrniga yovvoyi zaytundan yasalgan gulchambarlar berilar edi[3]. 1896-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida gʻoliblar kumush medalga, ikkinchi oʻrin egalari esa bronza medaliga sazovor boʻlishdi. 1900-yilda koʻpchilik gʻoliblar medal oʻrniga kubok olishgan. Keyingi uchta Olimpiada (1904, 1908, 1912) gʻoliblari oltin medallar bilan taqdirlandi, ammo medallarning oʻzi kichikroq edi. Birinchi va ikkinchi jahon urushi sababli oltindan foydalanish tez surʼatlar bilan kamaydi[4]. Yaxlit oltindan yasalgan soʻnggi Olimpiya medallari seriyasi 1912-yilda Shvetsiyaning Stokgolm shahrida boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarida topshirildi.
Olimpiada oltin medallari kamida tarkibining 92,5% kumush tashkil qilishi va tarkibida 6 gramm oltin boʻlishi; diametri 60 mm va qalinligi 3 mm boʻlishi kerak[5]. Medallarni zarb qilish Olimpiadaga mezbonlik qilayotgan davlat zimmasida boʻladi.
1928-yildan 1968-yilgacha dizayn quyidagicha boʻlgan: old tomonida florensiyalik rassom Juzeppe Kassioli tomonidan chizilgan yunon maʼbudasi Nikening rasmi va fonda Rim Kolizeyining tasviri, mezbon shahar nomi yozilgan matn aks ettirilgan; orqa tomonda esa Olimpiya chempioni bilan salomlashayotgan Nike koʻrsatilgan.
1972-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlaridan 2000-yilgacha Kassioli dizayni (biroz oʻzgartirilgan holda) old tomonda qoldi, orqa tomonda esa mezbon shahar tomonidan tayyorlangan maxsus dizayn joylandi. Kassioli dizayni dastlab yunon oʻyinlari uchun Rim amfiteatrini koʻrsatgani taʼkidlanib, 2004-yilda Afinada boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiada oʻyinlari uchun yangi old dizayn tuzib chiqildi. 2008-yilgi Pekin Olimpiadasi medallarining diametri 70 mm va qalinligi 6 mm boʻlgan, old tomonida gʻalabaning qanotli figurasi, orqa tomonida esa nefrit aylana bilan oʻralgan Pekin Olimpiadasi ramzi aks etgan.
Qishki Olimpiya oʻyinlari medallari turli dizaynga ega edi. Kumush va bronza medallari har doim bir xil dizaynga ega.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
 |
Wikimedia Commonsda Oltin medal mavzusiga oid fayllar bor. |
- ↑ „Polk County History site "Gold Medals All Around"“. Polkcounty.org. 2004-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Brooklyn Eagle, 15 August 1884 „Preparing for the Championship“ (Wayback Machine saytida 1 May 2011 sanasida arxivlangan)
- ↑ Aristophanes, Plutus, 585 (Wayback Machine saytida 2021-06-03 sanasida arxivlangan)
- ↑ Melonyce McAfee.. „Why Olympians bite their medals“. CNN (2012-yil 10-avgust). 2012-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-avgust.
- ↑ „Interesting Olympic Facts“. https://www.thoughtco.com.