Kontent qismiga oʻtish

Noyabrsk

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Noyabrsk — Rossiyaning Yamal-Nenets avtonom okrugidagi shahar[1], avtonom okrugdagi aholisi boʻyicha Noviy Urengoydan keyin ikkinchi shahar, Rossiyaning maʼmuriy markazidan oshib ketadigan kam sonli viloyat shaharlaridan biri. Shaharning shakllanishi va rivojlanishi tarixi YNAO janubida va Xanti-Mansi avtonom okrugining shimolida — Yugrada uglevodorod konlarini oʻzlashtirish bilan uzviy bogʻliqdir[2].

Jismoniy va geografik xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Geografik joylashuv

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Noyabrsk Gʻarbiy Sibir tekisligida, Sibir Uvallarining markaziy qismida joylashgan. Xanti-Mansiysk avtonom okrugi bilan maʼmuriy chegara yaqinida qulay geografik pozitsiyani egallagan Noyabrsk okrugning „janubiy darvozasi“ ga aylandi[3].

Shaharning markaziy qismi Tetu-Mamontotyai koʻlidan 8 kilometr shimoli-gʻarbda, Svetloe koʻlidan 4 kilometr janubi-gʻarbda joylashgan. Shahar chegaralarida Xonto koʻli joylashgan. Nankpyoh daryosi shahar boʻylab oqib oʻtadi.

Shahar tayganing tabiiy zonasida joylashgan boʻlib, koʻplab kichik koʻllar, daryolar va botqoqliklar bilan oʻralgan.

Noyabrsk, butun Yamal-Nenets avtonom okrugi singari, MSK + 2 vaqt zonasida joylashgan[4]. Amaldagi vaqtning UTC dan siljishi +5:00.

Noyabrsk iqlimi subarktikadan keskin kontinentalga oʻtish davri. Noyabrskdagi quyoshli kunlar soni 230-250 kunni tashkil qiladi va yogʻingarchilikning umumiy miqdori yiliga 650 mm dan oshmaydi[5].

Qishlari sovuq shamollar bilan uzoq, odatda oktyabr oyining oʻrtalaridan aprel oyining oʻrtalariga qadar davom etadi. Eng sovuq oy — yanvar. Fevral eng quruq oy, ammo u qor boʻronlari bilan ajralib turadi.

Bahor sovuq va qisqa, odatda aprel oyining oʻrtalaridan iyun oyining birinchi oʻn kunligigacha davom etadi[6].

Yoz issiq va qisqa, koʻpincha iyun va iyul oylarida havo +30 °C gacha isishi mumkin. Eng issiq oy iyul. Avgust yomgʻirli ob-havo bilan ajralib turadi. Yoz, qoida tariqasida, avgust oyining oxirigacha davom etadi.

Kuz sovuq va tez oʻtadi. Barglarning tushishi odatda sentyabr oyining oxirida tugaydi va oktyabr oyining oʻrtalarida qor qoplami paydo boʻladi va muzlash kuzatiladi[7].

Yil fasllari
Qish Bahor Yoz Kuz

Aholining milliy tarkibi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilgi Butunrossiya aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[8]:

Millati Raqam, kishi. Foiz
ruslar 72 512 65,55 %
ukrainlar 13 589 12.28 %
tatarlar 7416 6.70 %
ozarbayjonlar 3202 2.89 %
boshqirdlar 2497 2.26 %
belaruslar 1686 1.5 %
moldovanlar 1216 1.10 %
Lezgilar 706 0,64 %
Chuvash 652 0,58 %
Oʻzbeklar 510 0,46 %
tojiklar 450 0,41 %
chechenlar 442 0,40 %
qirgʻiz 415 0,38 %
Qumiklar 415 0,38 %
Boshqa 3802 3.44 %
Koʻrsatilmagan 1110 1.00 %
Jami 110 620 100.00 %

Qishloq xoʻjaligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahardagi eng yirik qishloq xoʻjaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchisi shahar korxonasi — „Noyabrskiy“ qishloq xoʻjaligi majmuasi. Korxona yopiq yerlarda sabzavot, qoramol va quyon goʻshti, sut va uni qayta ishlash mahsulotlari ishlab chiqaradi[9].

Noyabrskda avtonom okrugda birinchi dehqon (fermer) xoʻjaligi tashkil etildi. Xoʻjalikda choʻchqa, qoʻy, echki, quyon, tovuq va gʻoz boqiladi, sut, tuxum va yarim tayyor oziq-ovqat mahsulotlari yetishtiriladi.

2014-yil oxirida shaharda 310 ta qurilish korxonasi roʻyxatga olingan[10]. 2012-yildan buyon qurilish ishlarida oʻtgan yillarga nisbatan sezilarli oʻsish kuzatildi.

  1. „Закон ЯНАО № 42-ЗАО от 06.10.2006 «Об административно-территориальном устройстве Ямало-Ненецкого автономного округа»“. Официальный интернет-портал правовой информации. Qaraldi: 19-sentabr 2019-yil.
  2. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  3. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  4. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  5. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  6. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  7. https://nesiditsa.ru/city/noyabrsk
  8. „ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Ямало-Ненецкого автономного округа“. 2016-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-sentabr 2019-yil.
  9. Администрация МО город Ноябрьск. „Доклад о социально-экономической ситуации в муниципальном образовании город Ноябрьск за 2014 год“. 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-avgust 2015-yil.
  10. Администрация МО город Ноябрьск. „Доклад о социально-экономической ситуации в муниципальном образовании город Ноябрьск за 2014 год“. 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-avgust 2015-yil.